قانون

قانون یكی از قدیمیترین سازهای ایرانی است كه توانایی بیان گوشه های موسیقی ایرانی را دارد ولی متاسفانه مدت مدیدی است كه در سرزمین ما ناشناخته مانده در حالیكه در كشورهای همجوار سالهاست كه ازین ساز استفاده شده است . تقریبا از نیم قرن پیش تاكنون موسیقی دانان ایرانی به اجرای این ساز روی آورده اند اما با وجود اینكه زمینه كار اینان بر نغمه های موسیقی ایرانی مبتنی بوده است به دلیل تقلید نا آگاهانه از روش و سبك نوازندگی موسیقی عربی ، این پندار اشتباه بوجود آمده ساز قانون عربیست و آنرا باید به شیوه عربی نواخت ، حال آنكه این سبك در قانون نوازی علاقمندان به موسیقی ایرانی را فرسنگها از شناخت اصول و ظرایف این ساز كه كاملا با موسیقی ایرانی منطبق است دور می سازد .
چنگ و قانون جهان را تارهاست
ناله هر تار در فرمان تو ( مولوی )
قانون سازیست تقریبا به شكل سنتور و با مضراب فلزی كه مانند انگشت دانه است و به انگشت اشاره میكنند نواخته می شود . قانون از یك جعبه مجوف چوبی ساخته شده كه سطح قائده زیرین و زبرین آن ذوزنقه غیر منتظم است . شكل و اندازه ان در نواحی مختلف فرق میكند مانند قانون مصری ، قانون تركی ، قانون بغدادی .
معمولا قانون مصری بزرگتر و قانون تركی كوچكتر است . هر قسمت از جعبه ساز نام خاصی دارد . برای خارج شدن ارتعاشات صوتی سه سوراخ كه شكلهای متفاوت و ازین نظر نامهای مختلفی دارد ایجاد میكنند . در سطح فوقانی ضلع قائم دست راست خرك و بر روی پوستی كه جنس آن از پوست آهو یا ماهی است قرار دارد .
در طرف ضلع مورب برحسب بزرگی و كوچكی قانون از بیست و یك تا بیست و نه ردیف سه تایی مجموعا شصت و سه تا هشتاد و یك گوشی فلزی و در طرف دیگر كه ضلع آن عمود بر قاعده است شصت و سه تا هشتاد و یك سوراخ ریز تعبیه شده است . زه ها (اوتار) از روی دو ردیف خرك از سمت راست به چپ می گذرد عده زه های قانون معمولا شصت و سه تا هشتاد ویك است .
برای نواختن قانون آن را روی چهار پایه بلند و متناسب با وضع نشستن قرار داده و نوازنده مقابل آن می نشیند به طوری كه قاعده بلند جعبه كه تارهای كلفت و ضخیم دارد در پایین و قاعده كوچكتر كه تارهای نازك و كوتاه دارد رو به بالا است ولی اكثرا آنرا روی زانو قرارداده و مضراب را كه از یك حلقه فلزی پهن كه در وسط آن یك جسم استخوتنی ( معمولا از پر پرندگان ) قرار دارد ساخته شده بر انگشت سبابه قرارداده و محكم میكنند .
هر سه سیم قانون همصدا كوك می شود . دامنه صدای قانون از اولین زه ضخیم و كلفت كه مقابل نوازنده قرار دارد بم ترین نت فا با كلید فای چهارم در قانون بزرگ می باشد . البته در قانونهای مختلف ممكن است از صدای بم كسر شود . زیر ترین نت دو است . برای كوك پایه معمولا از ناحیه زیر كه نازكترین صدااست ده پرده می شمارند و پرده دهم را با دیا پازون نت la۳=۴۳۵ كوك میكنند .
هركدام از تارهای قانون قطرهای مختلفی دارد و یك نوازنده ماهر و خوب می تواند نوع آنرا تشخیص دهد . در قانون در شیار خرك ضلع مورب خرك های كوچك فلزی دارد كه به قید لولا شده و نوازنده می تواند برای تغییر مقام و صدا خرك ها را خوابانده یا بلند نماید . تغییر كشش در فركانس سیم موثر است و كار گذاشتن خرك های كوچك بسیار مشكل است و این كار را متخصصین ورزیده ای انجام می دهند . قانون دارای صدایی بسیار خوش و ملایم و طبیعی است .

ملیحه سعیدی

منبع : ایران ملودی