تلفنهای همراه بی خطرند؟

ماجرا از شو تلویزیونی لاری کینگ در سال ۱۹۹۳ شروع شد. مهمان برنامه، دیوید رینارد بود که به تازگی همسرش را در اثر ابتلا به یک تومور مغزی از دست داده بود. او ادعا می کرد همسرش در اثر استفاده از تلفنهای همراه به تومور مغزی مبتلا شده است و به همین دلیل از چند شرکت سازنده تلفن همراه شکایت کرده بود. پس از ماهها، دادگاه به دلیل فقدان مدارک مستدل علمی پرونده وی را مختومه اعلام کرد، ولی چندی نگذشت که دادخواستهای بیشتری با موضوعهای مشابه مطرح شد.
در سال ،۱۹۹۸ تعداد دارندگان گوشیهای همراه ناگهان سر به فلک کشید و سازمانهای بهداشتی مانند کمیته ملی حفاظت از تشعشعات انگلستان با سیل پرسشهای مردمی در مورد ایمنی و بی خطر بودن این تلفنها و به خصوص آنتنهای ارتباطی شبکه تلفنهای همراه مواجه شدند. شایعات زیادی بین مردم رواج یافته بود، این که امواج مایکروویو این تلفنها مغز را تبخیر می کند، یا کودکانی که در نزدیکی آنتنهای ارتباطی زندگی می کنند به سرطان مبتلا می شوند و مانند آنها. تنها اثر این شایعات این بود که به نگرانی و اضطراب بیشتر مردم منجر شد.امروز تعداد کاربران تلفنهای همراه در سراسر جهان به دو میلیارد نفر تخمین زده می شود و کافی است یکی از این شایعات درست از آب در آید تا فاجعه ای جهانی به بار آید. اما کارشناسان پس از سالها تلاش هنوز نتوانسته اند به نظری قطعی در مورد ایمنی تلفنهای همراه برسند
●نتایج متناقض
ماه گذشته، یک گروه تحقیقاتی در انگلستان، نتایج تحقیقات خود را منتشر کردند. کار آنها بخشی از یک پژوهش بین المللی است که سیزده کشور را شامل می شود و تاثیر استفاده از گوشیهای همراه را در ابتلا به تومورهای مغزی از سال ۱۹۹۸ تا کنون بررسی می کند. نتایج آنها نشان می دهد افرادی که به طور معمول از گوشیهای همراه استفاده می کنند، بیشتر از کسانی که خیلی کم از این گوشیها استفاده می کنند در معرض خطر ابتلا به تومورهای مغزی قرار ندارند.این در حالی است که گانتر اسپیت و همکارانش از دانشگاه اولم در آلمان در تحقیقات خود به همان نتیجه ای رسیدند که چند سال پیش یک تحقیق بین المللی به نام رفلکس ( REFLEX ) به آن رسید، این که تشعشعات تلفنهای همراه می تواند به دی ان آ سلولها آسیب برساند
تکرار آزمایش رفلکس، کفه ترازو را به نفع گروهی که می گویند امواج رادیویی حداقل روی سلولهای زنده اثر می گذارند، سنگین تر کرده است. فرانز آلدکوفر که پروژه رفلکس را رهبری کرده بود می گوید : «من هیچ شکی ندارم که میدانهای الکترومغناطیسی رشته های دی ان ای را می شکند و اثرات مخرب و حتی کشنده به جای می گذارد.» او معتقد است دلایل موجود آنقدر قانع کننده هست که در استفاده از تلفنهای همراه احتیاط کرد. برنامه تحقیقاتی سلامت و مخابرات انگلستان (MTHR) به دارندگان گوشیهای همراه توصیه کرده است از دادن گوشیهای همراه به کودکان زیر ۹ سال خودداری کنند.
اما گروههای دیگری هم هستند که دلایل موجود را کافی نمی دانند. پریمو شائر از دانشگاه بازل در سوئد که در تلاش است نتایج رفلکس را تکرار کند، معتقد است نتایج گروه دانشگاه اولم قطعا نشان نمی دهد این تشعشعات رشته های دی ان ای را می شکنند. برخی دیگر به این نکته اشاره می کنند که شکسته شدن مولکول های دی ان آ الزاما به معنی آسیب دیدگی نیست و حتی اگر آسیب دیدگی هم محسوب شود، باز الزاما برای بدن خطرناک نیست.
●تلفن همراه مضر است یا بی ضرر ؟
با این اوصاف اصلا جای تعجب ندارد چرا ماجرا اینقدر گیج کننده است. دانشمندان حتی سر این که گوشیهای همراه چگونه ممکن است به بدن آسیب بزنند، توافق نظر ندارند، البته اگر آسیبی در کار باشد ! برخی حدس می زنند برخی اختلالات تصادفی در امواج رادیویی عامل آسیب رساندن به بدن می شود، در حالی که گروه دیگر معتقدند پرتوهای گوشی های همراه آنقدر قوی نیستند که بتوانند حرارت قابل توجهی تولید کنند. آنها به دنبال دلیل دیگری غیر از حرارت هستند.
دیوید دی پومرای از دانشگاه ناتینگهام انگلستان، نخستین پژوهشگری بود که گزارش داد امواج رادیویی اثری شبیه به گرم کردن دارند. او در آزمایشهایش روی کرمهای خاکی متوجه شد تشعشعات رادیویی حتی در حالتی که هیچ اثری از حرارت دادن دیده نمی شود، موجب تولید پروتئینهایی در سلولها می شوند که بر اثر حرارت تجزیه شده اند. این نوع پروتئینها در واقع پاسخ سلول به افزایش دماست و معیاری از تنشهای سلولی شمرده می شود. او دوباره ابزارهایش را تنظیم کرد و آزمایش را تکرار کرد. این بار او توانست تغییرات کوچکی را در دما اندازه گیری کند که بین ۰.۱ تا ۰.۲ درجه سانتیگراد متغیر بود. او همچنین نشان داد اگر این گرمای ناخواسته کاهش یابد، این پروتئینهای تجزیه شده هم کاهش می یابند. البته هنوز مشخص نشده است این تغییرات اندک دما چرا این قدر اهمیت دارند.
برخی از دانشمندان حدس می زنند درست است که تغییرات کلی دما بسیار اندک است، اما ممکن است برخی نقاط بسیار داغ در بافت مغز تشکیل شوند و آسیب دیدگی ایجاد کنند. یکی از این پژوهشگران، لاوری چالیس از برنامه تحقیقاتی سلامت و مخابرات در انگلستان است که معتقد است : «ما باید بررسی کنیم آیا امکان پذیر است در بخشهایی از مغز انرژی بیشتری تخلیه شود ؟ یا این که بخشهایی از مغز بیش از حد مورد انتظار گرم شوند ؟ من که فکر نمی کنم چنین چیزی روی دهد، ولی فقط با آزمایش کردن است که می توانیم به پاسخ دقیق برسیم.»
پژوهشگران MTHR در مرحله بعدی تحقیقات خود، مجموعه ای از اندازه گیریهای درون بافتی را مدنظر دارند تا مشخص کنند تشعشعات سطح پایین رادیویی چه اثراتی را بر بافتهای مشخص سر دارند. هنوز هیچ کس نتوانسته آزمایشی ارائه دهد که ایده تشکیل نقاط داغ را در بافت مغزی رد کند.اما اگر مقادیر اندکی از تشعشعات رادیویی می تواند به دی ان ای آسیب برساند، هنوز یک پرسش مهم باقی می ماند : آیا این آسیب ها برای سلامت انسان خطرناک است؟
مقاله ای که در آخرین شماره مجله پزشکی بریتانیا چاپ شد، پاسخ داد: خیر. پژوهشگران با بررسی هزار بیمار مبتلا به گلیوما ( یکی از شایع ترین انواع تومورهای مغزی ) و هزار و هفتصد فرد سالم، به این نتیجه رسیدند که در میان مدت، استفاده از تلفن همراه خطر بروز گلیوما را افزایش نمی دهد.
●صبر، صبر و... باز هم صبر
برای رسیدن به پاسخ قطعی، باید چند ماه دیگر صبر کرد تا تمام تحقیقات به نتیجه برسند و قطعات پازل در کنار یکدیگر قرار بگیرند. دانشمندان امیدوارند بتوانند به نتایجی قطعی در مورد ایمنی گوشیهای همراه در کوتاه مدت یا میان مدت دست یابند. اما به این زودیها نمی توان در مورد اثرات بلند مدت استفاده از تلفنهای همراه به نتیجه ای رسید، زیرا برخی از انواع سرطان سالهای سال طول می کشد تا خود را نشان دهد و این در حالی است که هنوز ده سال نشده که عموم مردم از تلفنهای همراه استفاده می کنند.سازمان بهداشت جهانی در یک برنامه جهانی قصد دارد اثرات بلند مدت استفاده از تلفنهای همراه را بررسی کند. این برنامه که از امسال آغاز می شود، دویست هزار نفر را در سراسر جهان حداقل به مدت ده سال تحت پوشش قرار خواهد داد. در حالت ایده آل قرار است این افراد تا پایان عمرشان در این برنامه شرکت داشته باشند. این تحقیق بین المللی، سه نوع کاربری سبک، متوسط و سنگین تلفنهای همراه را بررسی خواهد کرد. آنچه این تحقیق را از دیگر تلاشهای انجام شده متمایز می کند، جدای از مجموعه نمونه های بسیار زیاد، این است که داوطلبان قبل از ابتلای احتمالی به سرطان تحت نظر خواهند بود و استفاده شان از تلفنهای همراه دقیقا ثبت می شود ؛ در حالی که در مطالعات فعلی تنها به اظهارات داوطلبان در استفاده از تلفنهای همراه استناد می شود.
اما در مورد ایمنی آنتنهای ارتباطی شبکه تلفن همراه هم تلاشهایی صورت گرفته است. هر روز شاهد نصب تعداد زیادی از این آنتنها در اطراف اماکن عمومی مانند مدارس و فروشگاهها هستیم. رسانه ها هم هر روز گزارشهای ضد و نقیضی در مورد خطر ابتلا به سرطان و دیگر بیماریها برای ساکنان نزدیک به ایستگاههای شبکه تلفنهای همراه منتشر می کنند. در چنین وضعیتی پدر و مادرها به شدت نگران سلامت فرزندان خود هستند.
گروههای زیادی در سراسر جهان در تلاشند با گردآوری بانک اطلاعاتی کودکان مبتلا به سرطان، ارتباط محل سکونتشان را با آنتنهای ارتباطی بررسی کنند. در انگلستان، نخستین مقاله ها سال آینده چاپ خواهند شد. در وضعیتی که هیچ دلیل قطعی بر بی ضرر بودن تلفنهای همراه وجود ندارد، مزایای استفاده از آنها به قدری زیاد است که بسیاری از مردم بدون هیچ گونه توجه به خطرهای احتمالی از آن استفاده می کنند. بازار جهانی فروش تلفنهای همراه هم که بسیار پر رونق است و روز به روز گسترده تر می شود. حال تصور کنید دانشمندان اثبات کنند تلفنهای همراه برای سلامتی انسان مضر است ؛ آیا کسی می تواند زندگی را بدون این ابزارهای کوچک تصور کند؟
منبع : NewScientist.com

منبع : روزنامه همشهری