صرفه‌جویی در دستان مدیران خاموش

زنان در پرورش و انتقال فرهنگ عمومی از جمله فرهنگ اقتصادی نقش بسیار مهمی دارند.
یکی از شاخص‌های فرهنگ اقتصادی، صرفه‌جویی است، بیشتر اوقات تصور می‌شود که منظور از صرفه‌جویی، کم مصرف‌کردن است. اما آیا به‌راستی صرفه‌جویی، کم مصرف‌کردن است؟ و زنان چه نقشی در این زمینه دارند؟
صرفه‌جویی که درحقیقت استفاده بهینه از منابع و امکانات و تلاش برای ضایع نشدن و هدر نرفتن است امروزه به یک مساله ضدارزشی تبدیل شده و حتی عبارات، واژه‌ها و خصلت‌های اخلاقی مذمومی هم به افرادی که صرفه‌جویی را در برنامه زندگی خود قرار داده‌اند نسبت می‌دهند.
صرفه‌جویی در همه موارد و لوازمی که حفظ و نگهداری آن موجب استفاده بهینه و بعدی از آن می‌شود، لازم و واجب است مثل: آب، غذا (بخصوص نان)، گاز، برق، البسه، وقت، امکانات تحصیلی، لباس کار، منابع و ابزار انرژی‌زا، کاغذ، مصالح ساختمانی، لوازم خاص اداری و به‌طور کلی هر آنچه که نگهداری و حفظ آن به اقتصاد افراد یا جامعه کمک کرده و در اقتصاد فرد و اجتماع اثر مثبت دارد، از مصادیق صرفه‌جویی به شمار می‌روند.
● زنان چه نقشی در صرفه‌جویی دارند؟
زنان با رعایت الگوی صحیح مصرف، درحفظ و استفاده بهینه از منابع و ثروت‌های ملی به توسعه اقتصادی کشور کمک و استقلال ملی را تضمین می‌کنند.
در این الگو، زنان که مدیریت اقتصادی خانواده‌ها را به عهده دارند ضمن درنظر گرفتن منافع خود به درآمد ملی و درآمد خانوار هم توجه می‌کنند، درسایه چنین الگویی امکان تصحیح اخلاق صحیح مصرف فراهم می‌شود از این رو بحث صرفه‌جویی به‌طور مشخص به زنان ارتباط پیدا می‌کند. براساس گزارش‌های آماری حدود ۱۳ میلیون نفر از زنان جامعه صرفاً خانه‌دار هستند و از آنجا که زنان شاغل هم معمولا مسوولیت امور منزل و مدیریت خانه را چه به صورت مدیریت پنهان و چه مدیریت آشکار به عهده دارند، لذا توجه به نقش زنان در امر صرفه‌جویی، بسیار مهم است.
راشد جعفرپور در همایش زنان و صرفه‌جویی درباره نقش زنان در صرفه‌جویی گفته است:از آنجا که زن موجودی پر مهر و محبت است و به عنوان مادر فرزندان و همسرمرد، سازنده و رهبر خاموش و بی‌ادعای مرد است، خانم و فرمانفرمای خانه و حافظ حریم و مال و نان و خانه و توزیع‌کننده آن است، پس در همه نوع اصول ‌آموزشی و تربیتی می‌تواند نقش داشته باشد او که مربی ‌و معلم چگونه زیستن فرزندان است. به قول «مهاتما گاندی»: هنر پرورش کودکان نسل آدمی امتیاز خاص و انحصاری زن است بطوری‌که اگر مراقبت زن نباشد نژاد بشر از بین می‌رود. پس چه کسی بهتر از زن می‌تواند در این مهم نقش داشته باشد؟
به‌راستی که در این مورد نقش زنان جامعه غیر قابل انکار است اما به شرطی که قبلا خودشان از تربیتی صحیح برخوردار باشند یعنی برای‌آموزش صرفه‌جویی از طریق زنان به دیگر اقشار جامعه، لازم است زنان خود قبل از هر چیز با اصول صرفه‌جویی و منابع آن آشنایی پیدا کنند. یعنی قبل از هرکس خود آنها هستند که باید هدف از صرفه‌جویی، منابع و ابزار و لوازم صرفه‌جویی را بشناسند و آنگاه روش‌های مختلف ‌آموزش این مهم را فرا گیرند که آن هم از طریق والدینشان، محیط‌های ‌آموزشی و اجتماعی‌‌شان انجام می‌گیرد. حال که زنان خود این مسائل را آموختند آنگاه می‌توانند با رفتار و گفتار خود و حتی با استفاده از وسایل و ابزار تربیتی و‌ آموزشی، افراد خانواده و خارج از محیط خانواده را تربیت کنند.
● نقش تربیتی زنان در خانه و خانواده
خانواده اولین و مهم‌ترین رکن جامعه و ابتدایی‌ترین نهاد اجتماعی است. در جوامع مختلف به‌خصوص در جوامع اسلامی نقش زنان و مادران در تربیت بسیار موثر است زیرا خانواده هنوز همچون کشورهای غربی ‌ارزش و اثرگذاری خود را از دست نداده است. بنابراین خانواده در ایجاد انگیزه‌ها و ارزش‌های مختلف در فرزندان بسیار تاثیر‌گذار است و از آنجا که صرفه‌جویی و قناعت امری پسندیده است لذا مادران می‌توانند با روش‌های مختلف ‌آموزشی صرفه‌جویی در همه امور را به فرزندان خود بیاموزند.
در ‌آموزش صرفه‌جویی باید ظرایف و نکات حساسی را رعایت کرد تا از بد‌آموزی و اثرات منفی آن جلوگیری شود. مثلا اگر مادری در منزل مدام از صرفه‌جویی و عدم اسراف حرف بزند و محاسن صرفه‌جویی را ذکر می‌کند اما عملاً آنها را به کار نبندد، مسلما کلام او در فرزندان موثر نخواهد بود. البته نقش زن منحصر به ‌آموزش فرزندان نیست بلکه در خانواده علاوه بر فرزند، همسر هم حضور دارد و زنان می‌توانند به عنوان یک همسر با صرفه‌جویی و رفتارهای مقتصدانه ازجمله خرید لوازم، حفظ و نگهداری آنها و... از بسیاری از مشکلات و رنج‌های مرد خانواده بکاهد.
زهرا شجاعی، رئیس سابق مرکز امور مشارکت زنان درباره اهمیت نقش زن گفته است: نان در جامعه ما زمانی آنقدر حرمت داشت که افراد هر نوع ضایع کردن آن را مطرود می‌دانستند ولی امروز دور ریختن نان و برنج امری عادی است.
احیای فرهنگ و سنت‌های ملی برای جلوگیری از اتلاف مواد اولیه و حفظ منابع از ضرورت‌های جامعه است. ضایع شدن یک درصد از نان مصرفی کشور با توجه به یارانه‌ای که برای آن پرداخت می‌شود معادل هدر دادن ۵ میلیارد تومان است. در مورد مصرف آب هم پدیده اسراف صادق است، آب شیرین و گوارایی که ما استفاده می‌کنیم، آبی ‌است که شاید در دنیا بی‌نظیر باشد و نمونه آن را نتوانیم پیدا کنیم ولی ما این سرمایه‌های گرانقدر یعنی آب و نان را که در واقع قوت اولیه جامعه هم هست و بسیار به آن نیازمندیم و برای ادامه حیات به آنها احتیاج داریم به این آسانی از دست می‌دهیم. اگر زنان بتوانند یک تغییر هر چند کوچک (مثلاً بستن شیر آب در حین مسواک زدن و وضو گرفتن باعث می‌شود چندین مترمکعب در مصرف آب صرفه‌جویی ‌شود) در رفتار خانوار نسبت به مصرف این دو کالا ایجاد کنند چه اثرات بزرگی رخ خواهد داد.
● نقش تربیتی زنان در خارج از خانه
یکی از وظایف زنان در خصوص صرفه‌جویی،‌ آموزش غیرمستقیم این موضوع به خویشاوندان، دوستان و اطرافیان است یعنی در نشست‌ها، مجالس عروسی و تفریحات، مهمانی‌ها و گردش‌ها چنان رفتار کنند که صرفه‌جویی به صورت یک ارزش مطلوب در دیگران اثر‌گذار باشد. یعنی هرگز اسراف در خوردن، پوشیدن، مصرف آب، برق، گاز، تلفن و...را به اطرافیانش توصیه نکند و برعکس افتخار کند که زنی صرفه‌جو است. همچنین در ادارات و محل کارش با استفاده بهینه از ابزار و امکانات موجود الگوی بارز صرفه‌جویی باشد. از طرفی با کنار گذاشتن عادات و رفتارهایی مثل: عقب نشستن از بشقاب حاوی غذا ـ استفاده نکردن از یک دست لباس برای مهمانی‌ها و مجالس مختلف و... صرفه‌جویی را در همه ابعاد زندگی به‌کار ببندد.
و آیا صرف تلاش و اهتمام زنان برای صرفه‌جویی درکشور کافی است و آیا نیاز به سازمانی که متولی و مسوول برنامه‌ریزی برای بهینه‌سازی مصرف باشد وجود ندارد؟!
برای اینکه صرفه‌جویی در اجتماع نهادینه و قانونی شود لازم است نهاد یا گروهی مسوولیت این مهم را به دوش بگیرند و با تهیه و ترسیم اصول، قواعد و برنامه‌های منسجمی به امر صرفه‌جویی در ادارات، نهادهای دولتی و حتی خصوصی و کارخانجات اقدام کنند تا بتوانیم از آن نتایج منطقی و عملی بگیریم.

مریم علیپور

منبع : روزنامه تهران امروز