خشکی چشم

بعضی از مردم ترشح اشك به اندازه كافی جهت خیس كردن و راحتی چشم ندارند. سوزش، خارش و ترشح مایع لزج و تحریك در برابر دود از علایم معمولی است. كسانی كه چشم خشك دارند كمتر می‌توانند از كنتاكت لنز استفاده كنند.
نكته جالب این است كه گاهی افزایش ترشح اشك ناشی از چشم خشك می‌تواند باشد. اگر ترشح پایه (Basic) اشك كمتر از حد معمول باشد، تحریك غدد اشكی باعث ترشح زیاد اشك می‌شود و سطح چشم را خیس می‌كنند.
فیلم اشكی چیست؟
در موقع گریه كردن یا تحریك چشم، اشك از چشم می‌ریزد، ولی اشك عمل روزانه مهمتری دارد. با هر پلك زدن پرده از اشك روی قرنیه چشم پخش می‌شود، در نتیجه چشم تمیز شده و تصویر واضح می‌شود. بدون وجود فیلم اشكی، فرد دید مناسبی ندارد. درست مثل برف پاكن كه سطح شیشه ماشین را تمیز و یكنواخت می‌كند، پلك‌ها اشك را یكنواخت روی قرنیه پخش می‌كنند.
پرده اشكی از سه لایه تشكیل می‌شود. لایه روغنی، لایه آبی و لایه موكوسی. لایه روغنی خارجی از غدد لبه پلك‌ها به نام غدد میبومین (Mebomian) ترشح می‌شود، كار اصلی این لایه صاف نگه داشتن سطح اشك و جلوگیری از تبخیر آن است. لایه آبكی میانی، از دیگر لایه‌ها بزرگتر بوده و آن اشكی را می‌سازد كه معمولا ما تصور می‌كنیم. این لایه آبكی از غدد كوچك پراكنده در ملتحمه (لایه ظریفی كه سطح كره چشم را پوشانده) وهمچنین به وسیله غدد بزرگ اشكی یعنی غده اصلی اشكی، ترشح می‌شود. این لایه باعث می‌شود كه لایه آبكی به طور كامل و یكنواخت بر سطح چشم پخش شود و سطح چشم به طور كامل خیس شود. بدون لایه موكوسی اشك بر سطح چشم نمی‌چسبد.
انواع اشك كدامند؟
دو نوع اشك وجود دارد، اشكی كه سطح چشم را خیس نگه می دارد و اشكی كه در اثر تحریك چشم یا احساساتی شدن ترشح می‌شود.
اشكی كه سطح چشم را خیس نگه می‌دارد اشكی است كه به طور شبانه روزی ترشح می‌شود. اشك اضافی در موقع تحریك چشم با گریه كردن ایجاد می‌شود.
چه امری باعث خشكی چشم می شود؟
با افزایش سن ترشح اشك كم می‌شود، كاهش ترشح اشك چشم هر چند در زنان و مردان مسن ایجاد می‌شود اما در زنان، بعد از یائسگی شایع تر است.
خشكی چشم همچنین می تواند با آرتریت (التهاب مفاصل) و خشكی دهان همراه باشد. افرادی كه آرتریت، خشكی دهان و خشكی چشم دارند دچار بیماری به نام سندرم اسجوگران s syndrome) ’ (Sjogren هستند.
مواد دارویی می‌تواند ترشح اشك را كاهش دهد، از آنجا كه این داروها در بعضی بیماران ضروری هستند، در این موارد استفاده از قطره اشك مصنوعی توصیه می‌شود. لیستی از داروهایی كه باعث خشكی چشم و كاهش ترشح اشك شود در آخر این مقاله آمده است. قطره اشك مصنوعی كه در ایران وجود دارد متاسفانه تحمل خوبی در بین بیماران نداشته و در موقع مصرف خیلی از بیماران، شكایت از سوزش چشم دارند. متاسفانه داروی جایگزینی هم برای آن در ایران نیست. امیدوارم مسوولان با خواندن این مقاله در این مورد بررسی بیشتری انجام دهند.
چگونگی تشخیص خشكی چشم
یك چشم پزشك به راحتی می‌تواند با معاینه بیمار این بیماری را تشخیص (schimer) دهد. یكی از روش‌های رایج تشخیص و اندازه گیری اشك، آزمایش شیر مراست. در این آزمایش از نوارهای كاغذی مخصوص استفاده می‌شود و با قرار دادن لبه این كاغذ در پلك پائینی میزان اشكی كه نوار كاغذی را خیس می كند میزان اشك را محاسبه می‌كند.
درمان جایگزینی اشك
درمان اساسی جایگزینی اشك مصنوعی برای اشك طبیعی است. اشك مصنوعی به صورت‌های قطره و پماد در دسترس است در ایران فقط یك نوع قطره آن وجود دارد.
در خارج از ایران انواع مختلف اشك مصنوعی وجود دارد، افراد انواع آن را آزمایش كرده از نوعی كه با چشم آنها سازگارتر است استفاده می‌كنند. بسته به نوع بیماری فردی ممكن است روزی یكی دوبار و فرد دیگری ممكن است هر ساعت چند بار نیاز به آن داشته باشد.
صرفه جویی در اشك
روش دیگر برای خیس نگه داشتن چشم‌ها، صرفه جویی در اشك خود بیمار است. اشك پس از خیس كردن چشم از طریق سوراخ مجرای اشكی به كانال اشكی وارد و پس از عبور از كیسه اشكی از طریق یك مجرا به بینی می‌ریزد. این پونكتوم را می‌توان به طور موقت یا دایم بست تا اشك از مجرا خارج نشده و بیشتر در چشم بماند و آن را خیس كند.
روش‌های دیگر
جلوگیری از بخار شدن اشك یكی دیگر از روش‌های موثر است. استفاده از بخور در زمستان باعث جلوگیری از خشكی هوا می‌شود و هوا را تازه و نمناك می كند. بالا نگه داشتن شیشه اتومبیل روش دیگری برای جلوگیری از تبخیر زیاد اشك است. این بیماران در معرض باد كولر و بادهای تبخیر كننده نبایستی بنشینند. بیماران با خشكی چشم هنگام بیدار شدن احساس خراش چشم می‌كنند. این بیماران بهتر است در موقع خواب از پماد استفاده كنند. پماد ویتامین A در بیماران با خشكی چشم شدید مثل سندرم استیونس جانسون و پمنیگوئید سودمند است ولی برای افراد با خشكی چشم كم و زیاد كمك نمی‌كند.
پرویز زرین بخش

منبع : بنياد انديشه اسلامي