سنجش مستمر و سازندگی

هر سال پس از دو سه ماه که از سال تحصیلی می گذرد نوبت شور و هیجان و دلهره و نگرانی امتحانات فرامی رسد.
البته اگر آموزش پویا باشد و ارزشیابی با تأکید بر سنجش مستمر صورت گیرد، جای دلهره و نگرانی نخواهد بود. اما اگر روش آموزش، همان روش سنتی و دیرین باشد، نه تنها دانش آموز، بلکه معلم و خانواده هم نگران می شوند.در روش سنتی آموزش، معلم نقش انتقال دهنده مفاهیم آموزشی از کتاب درسی به ذهن دانش آموزان را بر عهده داشت. در این نظام آموزشی برای آن که مشخص شود آیا دانش آموز حق رفتن به کلاس بالاتر را دارد یا نه، از او امتحان گرفته می شد. امتحان هم عبارت بود از چند پرسش کتبی یا شفاهی که پس از گذشت سه چهار ماه از سال تحصیلی و یا در پایان سال از دانش آموز پرسیده می شد.دانش آموز هم در پاسخ، هر آنچه را در ذهن داشت بر صفحه کاغذ می نوشت و یا به صورت شفاهی بیان می کرد.
معلم نیز با توجه به بارم بندی سؤالات به آنها نمره می داد.
در پایان هم کار دانش آموز را با سه واژه «قبول»، «تجدیدی» و «مردود» به او اعلام می کردند و کار را تمام شده می دانستند.
بااین روش ، سا ل هاست که دانش آموزان، معلمان و اولیای آنها آشنا هستند و از همین طریق هر سال میلیون ها دانش آموز امتحان می دهند، به کلاس بالاتر می روند، مدرک می گیرند و از آن بهره مند می شوند و پس از مدتی هم هر آنچه را به خاطر سپرده اند از یاد می برند، نتیجه این روند آن است که دانش آموزان نه دانش زاینده ای به دست می آورند و نه مهارتی کسب می کنند که در زندگی به کار آید.
● معلم برانگیزاننده است
اما در دهه های اخیر پرسش های تازه ای در آموزش و پرورش مطرح گردید و هدف و نقش مدرسه، معلم، کتاب، امتحان و دانش آموز مورد تجدیدنظر قرار گرفت و طرحی نو پی ریزی شد.در این طرح، معلم عامل انتقال دهنده دانستنی ها نیست، بلکه برانگیزاننده و هدایت کننده هم است. دانش آموز هم فقط موجود منفعل نیست بلکه یادگیرنده ای هوشمند و پویا است.محتوای آموزشی نیز نه دانستنی های غیرلازم، بلکه آموزه هایی است که دانش، مهارت و نگرش لازم را برای بهتر زیستن و با هم زیستن در اختیار یادگیرنده قرار می دهد.مواد آموزشی هم در این میان نه فقط یک کتاب درسی، بلکه انواع وسایل دیداری، شنیداری، کارگاهی و آزمایشگاهی است تا از این طریق همه حواس یادگیرنده را به کار اندازد و یاد گرفتنی ها را عمق، گسترش و استمرار بخشد.امتحان، نه نوشتن پاسخ پرسش های معلم، بلکه سنجش و ارزشیابی مستمر و پویایی است که توسط یاددهندگان صورت می گیرد.در امتحان سنتی، شرایط و زمان امتحان و نیز روحیه امتحان دهنده و نوع پرسش ها در نمره امتحانی مؤثر است.دانش آموزان با یکدیگر مقایسه می شوند و نمره رد یا قبولی می گیرند، در صورتی که سنجش مستمر، سازنده و رشددهنده است، این سنجش مانند فرآیند باغبانی کردن و پرورش گل و گیاه است.
● راه های ارزشیابی مستمر
سنجش و ارزشیابی مستمر، از راه های گوناگون انجام می گیرد. یکی از این راه ها استفاده از روش مشاهده است، در این روش، معلم زمانی که دانش آموز درگیر انجام تکلیف و یادگیری است، او را مورد مشاهده قرار می دهد و میزان درستی کار او را درمی یابد و در صورت لزوم راهنمایی می کند. برای این کار لازم است انتظارات معلم از دانش آموز طبق اهداف آموزشی باشد.فهرست مشاهدات به طور مستند علل حاکی از موفقیت یا شکست را در اختیار دانش آموز و والدینش قرار می دهد. این نتایج بسیار معنادارتر و معتبرتر از ارزشیابی های سنتی و کتبی است.
● ارزشیابی پروژه
ابزار دیگر روش ارزشیابی مستمر، ارزشیابی پروژه است. این ارزشیابی از طریق پروژه های دانش آموزی انجام می شود. پروژه نیز فعالیتی فردی یا گروهی است که براساس اهداف برنامه درسی طراحی می شود. پروژه می تواند به وسیله معلم یا دانش آموز یا با همفکری هر دو انتخاب و در کلاس یا خارج از آن انجام شود.پروژه، آموخته های دانش آموزان را با زندگی پیوند می دهد.برای افزایش مسئولیت پذیری، کنجکاوی و اعتماد به نفس، لازم است دانش آموزان در انتخاب عنوان پروژه، نوع فعالیت آن، زمان و حتی ارزشیابی پروژه خود سهیم باشند. ضمن آن که پروژه های گروهی توان مشارکت دانش آموزان را هم افزایش می دهد.
● ارزشیابی پوشه ای
ارزشیابی پوشه ای نیز روش دیگری برای ارزشیابی مستمر است.
در این روش، معلم برای هر دانش آموز پوشه ای درست می کند. در پوشه مجموعه ای از مدارک مستند گرد آمده است که معلم با استفاده از آن میزان پیشرفت دانش آموزان را در حیطه های مختلف دانش، مهارت و نگرش در موضوعات معین درسی مشخص می کند.
محتوای پوشه می تواند شامل فهرست های ارزشیابی معلم، گزارش کار دانش آموز، یادداشت های معلم درباره رفتار و اعمال دانش آموز و کارهای عملی و پروژه ای او باشد.در واقع پوشه شامل همه فعالیت های دانش آموز است و تصویر کاملی از او ارائه می دهد. این مجموعه را می توان به دانش آموز داد تا به خانه ببرد و به نظر اولیای خود برساند.
پوشه یا کارنامه، بهترین وسیله برای ارزشیابی مستمر از فعالیت دانش آموز است. از این راه می توان دانش آموز را با گذشته خود مقایسه کرد و میزان پیشرفت یا پسرفت او را مشخص و در مورد آن قضاوت کرد.

فرشته بابایی‎
کارشناس آموزش ابتدایی

منبع : روزنامه ایران