عرصه تازه رقابت توسعه یافته

جهانی شدن فرآیندی است که در دسترس آسان به بازارها و رقابت بیشتر را تسهیل می کند و با وجود آن که مطلوبیت و منافع بیشتری برای مصرف کنندگان نهایی در عصر مشتری مداری به ارمغان می آورد، اما حیطه فعالیت و حیات و بقای اقتصادی را برای بنگاه هایی که از این فرآیند به دور می مانند، تنگ تر می سازد تا حدی که برخی کارشناسان عقیده دارند در فرآیند جهانی شدن ، شماری از فعالیت های اقتصادی متوقف خواهد شد.فرآیند جهانی شدن برای بنگاه های اقتصادی مولد، کارآفرینان و نوآوران در عرصه تولید و تجارت ، چالش های جدیدی را مطرح کرده و همراه با تهدیدها، فرصت هایی را پیش رو نهاده است.بهره جویی از فرصت های تازه و مقابله با تهدیدها، راهبردهای تازه و کارآمدی را می طلبد که تدبیراندیشی در حیطه آنها از وظایف جدید مدیریت بنگاه های اقتصادی درگیر می باشد. جهانی شدن برای صنعت خودرو نیز تهدیدها و فرصت های تازه ای پیش آورده است.ادغام غول های بزرگ صنعت خودرو که در آستانه هزاره سوم میلادی پا به عرصه وجود نهادند، رویای بسیاری از خودروسازان کوچک و بزرگ در سراسر گیتی را بر هم زده تا جایی که برخی بر این باور هستند که دوران خودروساز منطقه ای بودن به پایان رسیده است.در واقع این آغاز یک تحول ساختاری در صنعت خودروسازی جهان است که در نهایت بر تولیدکنندگان دیگر کشورها بویژه کشورهای در حال توسعه آثار سویی خواهد داشت.از سوی دیگر سیاست های بازرگانی حمایت گرایانه (تعیین ممنوعیت ها و محدودیت های واردات ، یارانه ها و...) با توجه به پیوستن ایران به سازمان جهانی نه تنها تداوم نخواهد داشت ، بلکه فشار تقاضای داخلی در دوران مشتری محوری ، سرانجام این سیاست ها را کنار خواهد زد.چنانچه تدابیر روشن برای حمایت منطقی و معقول در میان مدت برای بخش ها و فعالیت های مولد و اشتغال زا هلاک خواهند شد. برای ایران با جمعیت جوان جویای کار، تعطیلی هر واحد تولیدی به منزله زنگ خطر تازه ای برای بروز تنش های سیاسی اجتماعی در جامعه است.لذا دفاع منطقی و معقول از امنیت و منافع ملی مستلزم اتخاذ راهبردهای اقتصادی مناسب و انجام اصلاحات ساختاری در سطح کلان و خرد است. با وجود پیشرفت های صنعت خودروسازی در ایران در سالها ی اخیر، در قیاس با روند توسعه جهانی این صنعت ، هنوز جایگاهی ندارد.با وجود این ، برخی کارشناسان با اشاره به مزیت های نسبی این صنعت ، بویژه تقاضای فزاینده آن از صنایع جانبی و قطعه سازان ، نوآوری و اشتغال آفرینی و نیز بازار بزرگ داخلی با تقاضایی در حدود سالانه ۵۰۰هزار دستگاه ، عقیده دارند که این صنعت با اتخاذ راهبرد مناسب کوتاه مدت و بلندمدت قادر خواهد بود که به بقای خود ادامه دهد و مسیر توسعه را بپیماید.با این حال ، ادامه روند کنونی با توجه به حمایت های غیرمعقول ، نمی تواند ضامن بقای صنعت خودروسازی کشور باشد که نزدیک به نیم قرن سابقه حضور و فعالیت در عرصه اقتصادی دارد.
تفکری نوین
با وجود یارانه های غیرمستقیم در اقتصاد ایران که سالانه نزدیک به ۱۲میلیارد دلار برآورد می شود و ضرورت انجام اصلاحات ساختاری که موجبات حذف این یارانه ها را در دو یا سه سال آینده فراهم خواهد ساخت ، صنعت خودروسازی می بایست با تفکری نوین برنامه ریزی برای گسترش فعالیت خود را صورت دهد.حذف یارانه ها که بویژه درخصوص انواع سوخت (بنزین) مورد توجه می باشد، دیگر تولید خودروهای پر مصرف و آلوده کننده محیط زیست را به هیچ وجه توصیه نمی کند.بنابراین راهبرد توسعه صنعت می بایست با تاکید و تمرکز بر تولید خودروهای جدید کم مصرف و سازگار با محیط زیست ، بهره مند از سوخت های جایگزین (گاز طبیعی فشرده با سوخت حاصله از گاز مایع) و نیز کیفیت مناسب و مطابق با استانداردهای بین المللی برای پاسخگویی به تقاضای مشتریان (داخلی و خارجی)، شکل گیرد و از نظر قیمت تمام شده ، نوآوری در طراحی ، تولید در مقیاس کلان و... قابلیت رقابت داشته باشد.با این وصف وجود شرکت های خودروساز متنوع با ظرفیت تولید محدود که از یک سو سرمایه گذاری های جدید برای کسب فناوری روز در بخش تحقیق و توسعه و از سوی دیگر کاهش هزینه های تولید و رقابت بیشتر را ممکن نمی سازد، توجیه اقتصادی ندارد و لذا در نخستین گام ، ادغام شرکت های خودروساز برای بهره جویی از توان کلی آنها الزامی است.در همین حال ، با حذف یارانه های غیرمستقیم و تقاضای مشتریان برای دستیابی به خودروهای با کیفیت استاندارد و سازگار با محیط زیست ، تحویل سریع تر و خدمات پس از فروش در خور توجه و مورد نیاز، دیگر نمی توان به ممنوعیت ها و محدودیت های مقداری واردات خودروهای آماده و تعرفه های گمرکی سنگین (در صورت پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی) دل خوش کرد.
فشار مشتریان برای دستیابی به خودرو با کیفیت و قیمت مناسب و الزامات جهانی شدن ، اتخاذ راهبردها و روشهای نوین برای صنعت خودرو جهت پاسخگویی به شرایط حاکم بر بازارهای داخلی و خارجی را اجتناب ناپذیر ساخته است.
فرصت های جذب سرمایه گذاری
با عنایت به آن که فرآیند جهانی شدن ، ضمن تهدیدها، فرصت های تازه ای که شرکتهای معتبر خودروساز جهان پیشه ساخته اند که مبتنی بر مدیریت برند (نشان) است ، این شرکتها توانمندی های مادی و معنوی (نیروی انسانی ، طراحی فنی و مهندسی و...) خود را اکنون به تجهیزکنندگان و تامین کنندگان واگذار می کنند تا بتوانند از برند خود به خوبی حمایت و آن را مدیریت کنند.با این وصف ، برای شرکتهای خودروساز کوچکتر در گوشه و کنار جهان ، اینک فرصتهای جذب سرمایه گذاری از سوی شرکتهای صاحب برند فراهم شده است.آنها می توانند با بهره جویی از مزیت های نسبی خود و جذب سرمایه گذاری های تازه ، عرصه تازه ای از رقابت را با توسعه حیطه فعالیت خود تجربه کنند.اگرچه ممکن است آنها به سهولت نتوانند به بازارهای خودروهای ساخته شده دسترسی پیدا کنند، اما فرصت های تجاری و سرمایه گذاری برای ساخت قطعات و لوازم یدکی خودرو برایشان فراهم است و می بایست برای بهره جویی از این فرصتها، تلاش ، برنامه ریزی و فعالیت کنند.بنابراین ، فعالیت خودروسازی ایران پس از ادغام در یکدیگر در عرصه تازه در قالب قراردادهای سرمایه گذاری مشترک می تواند گسترش پیدا کند.با تجربیات و پیشرفت های حاصله در سالهای اخیر در زمینه طراحی ، مهندسی ، پرورش و آموزش نیروی انسانی متخصص و ماهر و مزیت های موجود در صنعت خودرو و منابع جانبی ، وقت آن فرا رسیده که راهبرد مناسب برای توسعه آتی صنعت در فضای رقابت در عرصه «تامین کنندگان» اتخاذ گردد. این فرصتی است که برای رونق تولید و صادرات در اختیار آنها خواهد بود.به پیش بینی برخی کارشناسان ، از دست دادن این فرصت تازه به معنای امضای حکم تعطیل و توقف صنعت خودروسازی کشور است از این رو اصلاحات ساختاری در عرصه کلان اقتصادی برای ایجاد امنیت و جذب سرمایه گذاری خارجی و نیز اصلاحات در سطح خرد (شرکتهای خودروسازی داخلی) الزامی است.کندی فرآیند اصلاحات در کشور نه تنها در عرصه صنعت خودروسازی ، بلکه در دیگر بخشهای اقتصادی ، خسارات زیانباری به دنبال داشت که جبران آن شاید با صرف دهه های متوالی زمان و میلیاردها دلار سرمایه گذاری جدید امکان پذیر نباشد
برنامه ریزی برای توسعه صنعت
عملکرد صنعت خودرو در سالهای اخیر نشان داده است که امکان صادرات قطعات یدکی لوازم خودرو و رقابت در این عرصه وجود دارد و به رشد ارزش افزوده بخش صنعت و حمایت از کارآفرینی در جامعه کمک خواهد کرد.با این وصف برنامه ریزی جامع و عقلایی توسعه صنعت در آینده در چند بعد حایزاهمیت است و منافع اقتصادی و اجتماعی به همراه خواهد داشت. اول آن که با جذب فناوری و سرمایه گذاری خارجی امکان توسعه رقابتی صنعت (بویژه در عرصه قطعه سازی) و صادرات تولیدات طرحهای سرمایه گذاری مشترک به بازارهای جهان ، فراهم خواهد شد.دوم آن که ، اقدام شرکتهای خودروساز و قطعه ساز و وجود یک شرکت بزرگ با قابلیت رقابت بیشتر، بهره جویی از فناوری روز و عقد قراردادهای جذب سرمایه گذاری خارجی را برای سرمایه گذاری در طرحهای دارای توجیه اقتصادی (با سطح تولید انبوه رقابتی) به وجود خواهد آورد. سوم آن که ، آزادسازی واردات قطعات رقابت در داخل را برای دستیابی به قراردادهای مناسب با تنها شرکت خودروساز اصلی تحریک خواهد کرد.این امر در نهایت صرفه اقتصادی و قدرت رقابت بیشتر را به دنبال دارد یا قطعه سازان داخلی با انجام اصلاحات لازم در بنگاه های خود قادر به تولید قطعات با کیفیت استاندارد بین المللی و قیمت تمام شده رقابتی خواهند شد یا عرصه رقابت را ترک می کنند و واردات قطعات مشابه آنها با قیمت ارزان تر و کیفیت مطابق با استانداردهای بین المللی ، رضایت مشتریان را به دنبال خواهد داشت.چهارم آن که ، با قراردادهای سرمایه گذاری مشترک ، امکان صادرات قطعات فراهم و راه رشد اقتصادی و اشتغال آفرینی کمک خواهد شد. پنجم آن که ، آموزش نیروی انسانی برای اداره تعمیرگاه ها و ارائه خدمات پس از فروش در سطح قابل قبول ، اجتناب ناپذیر خواهد شد و این امر به ارتقای مهارت نیروی کار کمک بسزایی خواهد داشت.در همین حال منافع مشتریان تامین خواهد شد. ششم آن که ، حفاظت از محیط زیست با تایید و عرضه خودروهای کارآمد (با مصرف سوخت کمتر و کیفیت مناسب) عملی خواهد شد و هزینه های مستقیم و غیرمستقیم آلودگی های زیست محیطی بویژه در شهرهای بزرگ حل خواهد شد.هفتم آن که ، رشد صادرات غیرنفتی که موتور محرک رشد و توسعه اقتصادی پایدار است و به اشتغال آفرینی کمک موثری خواهد داشت ، محقق خواهد شد و ایران می تواند به یکی از عرضه کنندگان معتبر قطعات خودرو در منطقه تبدیل شود.هشتم آن که ، تحقیق ، نوآوری و خلاقیت در ساخت قطعات با جذب فناوری دوز تشویق و ترغیب و هزینه های تحقیق و توسعه در قالب سرمایه گذاری یک شرکت خودروساز اصلی با صرفه های اقتصادی همراه خواهد شد.
فائزه زینال پورپروین

منبع : روزنامه همشهری