علت خاموشی‌ها

●امروز از نظر مشتركان برق، حادترین مسأله وزارت نیرو خاموشی است و طبیعی است كه این سؤال در ذهن هر فردی بوجود می آید كه چرا در كشور ما كه از جمله بزرگترین تولید كنندگان انرژی در جهان است باید با چنین مشكلی مواجه باشیم. چه عوامل و شرایطی این موقعیت را پیش آورده است؟
- ماهیت خاموشی ها متفاوت است و باید آن را شناخت. عامل خاموشی ها برخی به دلیل كمبود تولید است. ولی اكثر خاموشی ها به دلیل محدودیت امكانات انتقال است. باید از یك منبع، برق را به محل دیگری انتقال داد. چون ظرفیت انتقال محدود است برق به مقصد ارسال نشده و خاموشی اعمال می شود.
بخشی دیگر به دلیل فرسودگی شبكه است، قدمت شبكه ها و جنس سیم ها موجب می شود كه انرژی انتقال یافته از منبع به مقصد منتقل شود ولی فرسودگی شبكه امكان انتقال برق كافی ندارد. برخی از مشكلات نیز به دلیل كافی نبودن توان پست های برق است. بخشی دیگر از خاموشی ها نیز به دلیل متعادل نبودن رشد مصرف و تولید است.قانون برنامه چهارم رشد تولید برق را ۸ درصد پیش بینی كرده است و دولت موظف است هر سال ۸ درصد قدرت تولید نیروگاهی ایجاد كند. من این نوید را می دهم كه سال گذشته رشد تولید نیروگاهی ۹ درصد بوده است و امسال می خواهیم آن را به۱۰ درصد برسانیم. از برنامه جلو و در مقایسه با دیگر بخش ها جزو پیشتاز ها هستیم در حالی كه اكثر بخش ها از پیش بینی برنامه عقب هستند.
با این وجود به دلیل رشد مصرف، محدودیت داریم و رشد مصرف نیز به دلیل اعمال نرخ ثابت در سه سال اخیر است. دولت هر سال حقوق را افزایش می دهد و نرخ بسیاری از كالاها طبق تورم افزایش داشته ولی نرخ آب و برق را سه سال ثابت نگه داشتیم. از اول سال ۸۴ تا امروز هیچ افزایش قیمتی نداشته ایم. این اقدام پیام اقتصادی دارد و طبعاً مردم به سوی مصرف كالای ارزان روی می آورند. بنابر این مصرف از تولید پیش افتاده است.
● تقسیم بندی ای از نقش هر یك از عوامل گفته شده در شرایط امروز تولید و عرضه برق كشور و درصد تأثیر آنها در خاموشی ها ارائه می فرمایید؟
- بستگی به فصل دارد ولی در فصل گرما و شش ماهه نخست سال كه حادترین شرایط را داریم، ۷۵ درصد مشكلات مربوطه به انتقال است یعنی خاموشی های اعمال شده در جنوب كشور به دلیل مشكل انتقال بود و با ورود چند خط انتقال پرظرفیت این مشكل در جنوب كشور به شدت كاهش یافته است. برخی از استان های كشور نیروگاه ندارند و مجبور هستیم از محلی دیگر برق انتقال دهیم و معنی آن هدر روی و اتلاف برق در شبكه است.
سنگینی تاریخی و اقتصادی نقش نفت در اقتصاد ایران شرایطی پیش آورده است كه وزارت نیرو به عنوان تأمین كننده بخش مهمی از انرژی مورد نیاز برای توسعه كشور در افكار عمومی از جایگاه مناسبی برخوردار نباشد و تنها هنگام بروز خاموشی ها مورد توجه قرار گیرد ولی این نقش با توجه به اداره امور آب كشور جایگاه مهمی به وزارت نیرو بخشیده كه ضرورت دارد تا به آن به نحو دقیق و عمیق تری پرداخته شود. صنعت برق در ایران سابقه ای صد ساله دارد و به همین دلیل توان بالایی در این بخش ذخیره شده كه نیاز به مدیریت و آزادسازی دارد. گفت وگو با پرویز فتاح وزیر نیرو از این رو تدارك دیده شد تا نقش انرژی برق و آب در اقتصاد كشور بیش از پیش تبیین شود ولی تراكم كار و محدودیت زمانی وزیر نیرو امكان مطرح شدن بسیاری از بحث های اساسی را ممكن نكرد كه با نظر وی ادامه این بحث به فرصت های دیگری موكول شد. این گفت وگو را می خوانید.
برای حل این مشكل طرح توزیع منطقه ای نیروگاه های كشور را تهیه كردیم تا هر استان به اندازه مصرف خود برق تولید كند و از محل دیگری برق نیاز نداشته باشد.
●با توجه به آماری كه ارائه فرمودید با اعمال تعرفه های جدید و كاهش مصرف در واقع ۲۵ درصد مشكلات شما برطرف می شود و ۷۵ درصد مشكلات باقی خواهد بود؟
- این مسأله صحیح است و مشكل ، برطرف نمی شود. ولی به این نكته نیز توجه كنید كه خاموشی هایی كه رخ می دهد نسبت به تولید عدد ناچیزی است و كمتر از یك درصد و حدود دو دهم درصد است، ولی حساسیت جامعه و وابستگی مردم به مصرف برق تأثیر آن را افزایش داده است. امروز بحث وزارت نیرو در دولت این است كه دولت باید هزینه اصلاح شبكه را بدهد و یا صنعت برق از محل درآمدهای خود این هزینه ها را تأمین كند. درآمدهای ما كه ثابت است و امكان تامین بودجه از این محل را نداریم. ما مصرف كننده هستیم. سیم مسی كیلویی هزار و پانصد تومان بوده و امروز به ۸ الی ۹ هزار تومان رسیده است. ما همه چیز را خریداری می كنیم و چون این كالاها رشد داشته اند و درآمد ما ثابت مانده است نمی توانیم اشكالات شبكه را اصلاح كنیم.
● با این توضیحات نباید امیدوار باشیم كه مشكلات شما در آینده نزدیك حل شود؟
- ما اگر مصرف را كنترل كنیم. امید به اصلاح را افزایش داده ایم ولی اگر بخواهیم راه حل اساسی ارائه شود، باید شبكه های قدیمی را اصلاح كنیم.
●درست است كه ۲۲ درصد و حتی بیشتر در شبكه توزیع برق اتلاف انرژی دارید؟
- ۲۲درصد نیست متوسط اتلاف انرژی حدود ۱۹ درصد است.
● اتلاف انرژی در نیروگاه ها نیز در این آمار محاسبه شده است؟
- بله این ۱۹ درصد شامل آنها نیز می شود.
● این میزان اتلاف انرژی را چه باید كرد؟
- راه حل اصلاح شبكه است و باید منبع مالی تأمین شود تا این اقدام انجام شود.
● بخش خصوصی وارد نمی شود؟
- هنوز با شرایطی كه بخش خصوصی واردشود فاصله داریم. یك شبكه واحد توزیع داریم كه نمی توانیم آن را به بخش خصوصی واگذار كنیم. هر مصرف كننده از یك خط برقی می گیرد و امكان ندارد. شاید در آینده شبكه های محلی ایجاد كنیم و به تدریج خصوصی سازی این بخش را آغاز كنیم. در حال حاضر خصوصی سازی نیروگاه ها بر منابع تولید را آغاز كرده ایم.
● در زمینه خصوصی سازی نیروگاه ها در چه مرحله ای هستید؟
- از قبل مجوز خصوصی سازی نیروگاه ها را داشته ایم و سابقه داریم. در حال حاضر، هم نیروگاه خصوصی ساخته شده و هم نیروگاه دولتی به بخش غیردولتی داده شده است و در حال كار هستند. با ابلاغ سیاست های بند «ج» اصل ۴۴ از سوی مقام معظم رهبری این مسأله متحول شده است. امروز برنامه ریزی بهتری می كنیم و امیدواریم كه در سال جاری نمود بیشتری داشته باشد.
● بازار برق شفاف و قانونمند است و از نظر شما بخش خصوصی امكان فعالیت در این بازار را دارد؟
- امروز بخش غیردولتی و یا خصوصی در این زمینه وارد شده است، تأكید من در مورد بخش غیردولتی به دلیل حضور برخی نهادها و بنیادها در این زمینه است كه در حال فعالیت هستند و فقط بخش خصوصی نیست. این امر با چارچوب های خاصی در حال انجام است. طبق قراردادهای جاری تأمین سوخت برعهده وزارت نیرو است و ما با وزارت نفت طرف هستیم و به آنها اطمینان داده ایم كه سوخت را در محل نیروگاه تحویل می دهیم و آنها هزینه ای را پرداخت نمی كنند. آنها تنها باید سود و خواب سرمایه را محاسبه كنند و به نسبت آن برق را به ما تحویل دهند.توافق های قیمتی هم داریم كه متوسط ۲۲ تومان برای هر كیلو وات ساعت برق است. در حالی كه ما برق را هر كیلووات ساعت ۱۵ تومان می فروشیم.در شبكه برق رقابت ایجاد كردیم و در ساعت های متفاوت قیمت تغییر می كند. بین ساعت ۶ تا یازده شب كه پیك مصرف است نرخ برق بالاترین است از آن به بعد نرخ تغییر می كند و حدود ۴ تعرفه در طول روز اعمال می شود.
از ساعت ۱۲ ظهر تا ۵ بعدازظهر پیك مصرف دیگری داریم كه نسبت به شب كمتر است. این تعرفه ها به این دلیل اعمال می شود تا تولید كننده ها مشتاق عرضه در ساعت های پرمصرف بشوند و این اتفاق افتاده و روش خوبی است.البته اگر به موقع برق مورد نیاز را عرضه نكنند. جریمه سنگینی برای آنان در نظر گرفته شده است.
● با توجه به اظهارات شما هیچ مشكلی در زمینه خصوصی سازی در بخش برق ندارید؟
- نمی شود این گونه گفت، مشكلات متفاوتی وجود دارد. در حال حاضر، ما تعیین می كنیم كه نیروگاه كجا ساخته شود و كمبودهای خودمان را در نظر می گیریم و پیش می آید كه بخش غیردولتی تمایل به احداث نیروگاه در محلی كه ما می خواهیم ندارد. این هم دلیل فنی دارد هم اقتصادی. نیروگاه از نظر ارتفاع از سطح دریا و درجه حرارت راندمان متفاوتی دارد و این برای سرمایه گذار مهم است و باید در نظر گرفته شود و این یعنی نرخ های متفاوت برای خرید برق.
علاوه بر این، دور افتاده بودن و قرار داشتن در مناطق محروم و نزدیك بودن به شهرهای بزرگ هزینه های متفاوتی را تحمیل می كند. در این زمینه، نكات فنی و اقتصادی و محیط زیستی وجود دارد كه دارای پیچیدگی است.
●در بخش آب و فاضلاب خصوصی سازی شده است؟
- در این دو بخش گام مهمی برداشته نشده است.● مدیریت آب در كشور بحث مهمی است كه در فصل گرما حاد می شود، این مسأله با بحث استانی شدن مدیریت آب كشور اختلاف نظر هایی را ایجاد كرد و در برخی مناطق كم آب كشور نگرانی هایی را به وجود آورده است، در این زمینه شرایط چگونه است؟
- بحث استانی شدن مدیریت آب قبل از دولت جدید تصویب شد و هنگام آغاز كار اجرای آن به ما محول شد.
ما موظف به اجرا بودیم ولی نظر خود را به مجلس و كمیسیون ها و دولت ارائه كردیم كه این اقدام با رویكرد كنترل مصرف و نگاه حاكمیتی به آب و حوزه آب ریز هماهنگ نیست.
ولی جلوتر از این انتقادها خود را موظف می دانیم كه مصوبه را اجرا كنیم. مجلس استدلال را شنید ولی مصوبه باید اجرا می شد و امروز اكثر استانها به غیر از تعداد معدودی دارای مدیریت آب استانی هستند و مسئول آنها نیز مشخص شده است، به رغم این اقدام استان هایی داریم كه تولید آب ندارند و واردكننده آب هستند.
چند استان هستند كه در یك حوزه آب ریز هستند و اگر سدی احداث شود مانع تأمین آب دیگری می شود،بنابراین آب باید مدیریت واحد داشته باشد.
● این تضاد چگونه حل خواهد شد؟
- این مسأله كار ما را سخت كرده است. هیچ راهی نداریم كه در تشكیلات داخلی، استان ها را به یك مدیریت واحد متصل كنیم.
● در واقع به رغم تفكیك مدیریت ها، در عمل اداره امور آب بار دیگر متمركز خواهد شد؟
- بله، در عمل به دلیل نیازهای منطقه ای مدیریت متمركز می شود. امروز طرح هایی در حال اجرا است كه آب را از یك استان به مناطق دیگر ارسال می كند و فرااستانی است.
● سیاست های جدید برای ایجاد شبكه های پایین دستی و ایجاد شبكه های توزیع آب به چه دلیل اعمال می شود؟
- در سالهای گذشته ظرفیت سازی برای ایجاد مخزن آب و احداث سد خوب بوده است، ولی توسعه شبكه های توزیع عقب افتادگی دارد.
در دولت نسبت توزیع بودجه سدسازی و شبكه های آبیاری كه ۲۰ به ۸۰ درصد بود به نسبت مساوی تغییر كرده است.
این اقدام یعنی نرخ رشد شبكه سازی متناسب با ایجاد مخزن های آب باشد و امكان بهره برداری از مخازن آب افزایش یابد.
قرار است رقم عمده ای معادل ۱ تا ۵/۱ میلیارد دلار از محل صندوق ذخیره ارزی برای توسعه شبكه های آبیاری برداشت شود.
● این بودجه چگونه در شبكه مدیریت استان ها، توزیع می شود؟
-طرح ها اگر مربوط و محدود به استان باشد به استان ها واگذار می شود، ولی خطوط فرااستانی از طریق مدیریت های فرا استانی انجام می شود.
● طرح های فاضلاب در شهرها از جمله تهران تحرك جدی ندارد، در این زمینه چه روندی را پیش بینی می كنید؟
- شبكه اصلی فاضلاب تهران كه از آن صحبت می كنیم احداث شده و اگر دولت كمك كند در وضعی هستیم كه سال آینده تصفیه خانه فاضلاب جنوب تهران را وارد مدار كنیم كه خیلی مؤثر است. اگر این حمایت ها ادامه داشته باشد به فاصله یك تا دو سال امكان راه اندازی تصفیه خانه بعدی وجود دارد.
امسال مجلس و دولت ردیف اعتباری فاضلاب تهران را صفر كردند و هیچ اعتبار دولتی برای فاضلاب تهران نداریم. چون نرخ آب و بخش فاضلاب هم سه سال است كه صفر است و تغییر نكرده. شركت آب و فاضلاب تهران اعلام كرده كه در حد كارهای جاری توان اجرای كار دارد و كار دچار ركود شده است.
البته بخشی از فاضلاب جنوب تهران با استفاده از وام بانك جهانی و بانك توسعه اسلامی در حال انجام است و كارش ادامه دارد، ولی بخشی كه از بودجه و اعتبار داخل استفاده می كند دچار ركود است.
اخیراً ریاست جمهوری به دعوت ما از این طرح دیدن كرد و با توجه به حمایت ایشان قرار است كه در لایحه متمم بودجه در این زمینه اقدامی انجام شود و در سال ۸۶ نیز بودجه لازم تأمین شود.
● لایحه متمم چه زمانی به مجلس ارائه می شود؟
- این لایحه احتمالاً تا شهریور ماه آماده ارائه به مجلس می شود.
●در این لایحه شما چه پیشنهادی ارائه كرده اید؟
- دو نظر هست، اعتباری كه در بودجه امسال درخواست كرده بودیم سازمان مدیریت و برنامه ریزی كاهش داده و به دولت رفته كه از طریق دولت تصویب و به مجلس رفته است. مجلس این میزان را نیز كاهش داده و تصویب كرده است.
ایده اول این است كه لایحه متمم سقف اختلاف بودجه دولت و مجلس را جبران كند كه حدود ۳۰ درصد افزایش را لازم دارد.
ایده دوم كه ما پیشنهاد داده ایم این است كه اختلاف بودجه پیشنهادی وزارت نیرو با مصوبه مجلس جبران شود كه این ۶۰ تا۷۰ درصد افزایش را ایجاب می كند.
البته نظر ما تأمین ۶۰ تا ۷۰ درصد كاهش بودجه پیشنهادی است كه شاید چیزی میان این دو در دولت تصویب شود و به مجلس ارائه شود.
● بحث احداث نیروگاه اتمی با فناوری داخلی در سال جاری به چه مرحله ای رسیده است؟
- نیروگاه بوشهر بالای ۹۰ درصد پیش رفته است و سازمان انرژی اتمی موظف شده كه سال ۲۰۰۷ كه امیدواریم در نیمه اول باشد با هزار مگاوات تولید وارد مدار شود و ما روی این هزار مگاوات حساب كرده ایم. خوشبختانه این نیروگاه در محلی قرار دارد كه در همین محل مشكل داریم كه بیشترین مشكلات در بوشهر، جنوب استان فارس و جنوب كرمان و استان هرمزگان است. بنابراین به این نیروگاه نیاز داریم.
در مورد نیروگاه جدید نیز كه مجلس تصویب كرده و باید دو نیروگاه احداث شود.
از اول امسال با سازمان انرژی اتمی در حال مذاكره هستیم و روال اداری طی شده است و گزینه های مختلف در حال بررسی است. بالای ۱۹۰ میلیارد تومان بودجه تأمین و محل احداث نیروگاه ها مشخص شده است.
● محل نیروگاه های جدید كجاست؟
- روال اداری در حال انجام است و روال منطقی دارد و اجازه بدهید در موعد مقرر اعلام می شود.
● امسال كلنگ آن زده می شود؟
- باید زده شود و این خواست دولت و نظام است.
● به مشكل برق در جنوب كشور اشاره كردید. طرح آب رسانی به شهرهای حاشیه خلیج فارس بسیار كند پیش می رود و این مناطق در شرایط خوبی برای تأمین آب شرب نیستند. در این زمینه چه تحولی رخ داده است؟
- برای شهرهای حاشیه خلیج فارس طرح انتقال آب از بهبهان تا بخش غربی استان هرمزگان كه به طرح انتقال آب محرم موسوم است، در حال اجرا است و امسال به بوشهر آب رسانی شده و مشكل آب این منطقه حل شد. ادامه طرح، پیشرفت خوبی داشته و قسمت اعظم آن انجام شده ولی دو مشكل داشته كه لوله گذاری ۳۰ كیلومتری و ۷ كیلومتری بوده كه به دلیل منطقه عسلویه و مشكلی كه با وزارت راه رخ داد ، اجرای طرح كند شده بود كه با دخالت استانداری حل شده و در حال انجام است و با خاتمه این مشكلات تا چند ماه آینده عملیات لوله گذاری در این نقطه خاتمه می یابد و تا آخر امسال، این طرح را افتتاح خواهیم كرد. این پیش بینی با توجه به قولی است كه پیمانكاران و مجریان طرح داده اند و ما نیز پیگیری خواهیم كرد تا مشكل آب شهرهای كشور در حاشیه خلیج فارس برطرف شود و این طرح افتتاح گردد.

گفت وگو با پرویز فتاح وزیر نیرو
محمد علی توحید

منبع : روزنامه همشهری