ترکیه در گرداب بحران های سیاسی

به نظر می رسد بحران های داخلی و خارجی دولت ترکیه طی ماه ها و روزهای اخیر نه تنها تمامی نداشته بلکه همچنان رو به فزونی می رود. این امر باعث شده سرعت حرکت عبور از دوره گذار که توسط حزب عدالت و توسعه در چند سال اخیر شتاب قابل توجهی به خود گرفته بود، فروکش کرده و حتی با در هم تنیدن این بحران ها در خطر متوقف شدن قرار بگیرد. بی نتیجه بودن درگیری های نظامی چند ماه گذشته با حزب کارگران کردستان، جنگ قدرت سکولارهای ملی گرا با اسلامیست های رفرم طلب، تداوم مخالفت های علنی کسانی چون سارکوزی رئیس جمهور فرانسه با عضویت ترکیه در اتحادیه اروپایی، تشدید تحرکات القاعده و رای دادگاه عالی اروپا در خصوص حزب پ ک ک همگی باعث شده ثبات سیاسی ترکیه بسیار شکننده به نظر برسد و امواج برخاسته از این وقایع سواحل زیبای ترک ها را توفان زده تر کرده و آنان را در حال غرق شدن در گردابی سخت از بحران های سیاسی نشان دهد.
● مساله کردها
در پاییز گذشته وقتی رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه با ارائه لایحه یی در پارلمان، تهاجم جدید ارتش به گروه شورشی پ ک ک و نیز عبور از مرز عراق را، حداقل در انظار افکار عمومی داخلی، رسمیتی قانونی بخشید، بسیاری از تحلیل ها اینگونه بود که حزب متبوع وی با این کار توافقی غیررسمی با مخالفان ملی گرایش امضا کرده تا از یکسو با کاهش فشار کمالیست ها در خصوص ریاست جمهوری گل بتواند با خیال راحت تری به اصلاحات داخلی بپردازد و از سوی دیگر با تضعیف هرچه بیشتر حزب غیرقانونی اعلام شده کارگران کردستان از میزان نفوذ و تهدیدات آنان در جنوب شرقی ترکیه بکاهد، تا مساله کردها را با برنامه های خاص حزب متبوعش از مرحله حاد به دوره عادی بازگرداند.
اما درگیری های چند ماه اخیر نه تنها موفقیت قابل توجهی چه از نظر سیاسی و چه از نظر نظامی به دست نداد، بلکه به مرور زمان یک موج قوی از مخالفت های داخلی و بین المللی را هم به دنبال آورد به نحوی که حتی امریکا هم که گویا در اثر فشار ترک ها ابتدا برای حمله به قسمت هایی از شمال عراق چراغ سبز نشان داده بود، به طور رسمی خواهان بازگشت ترکیه به پشت مرزهای بین المللی و توقف عملیات نظامی شد.
نتیجه این عملیات در صحنه داخلی و به خصوص استان های هفده گانه کردنشین این کشور طور دیگری در حال رقم خوردن است چراکه تظاهرات اعتراض آمیز ماه های گذشته در برخی نقاط از جمله شهر بسیار مهم دیاربکر و همچنین وقایع خونین نوروز امسال، نشان از تقویت نوعی همبستگی و حمایت اقشار مختلف کردهای ترکیه از حزب پ ک ک است، در خلال برگزاری جشن های نوروزی توسط مردم کرد در استان های شرقی پلیس و نیروهای امنیتی ترکیه، به بهانه اینکه این مراسم به کارزار شعار و تظاهرات علیه دولت تبدیل شده، به بعضی از اجتماعات گاه چندین هزار نفری حمله برده و باعث کشته و زخمی شدن ده ها نفر شدند. این حوادث که منجر به افزایش دامنه نارضایتی های ساکنان کرد ترکیه شده، باعث شده تداوم کنترل نسبی اوضاع توسط نظامیان و دولت را به شدت لرزان کرده و زیر سوال ببرد.
حزب کارگران کردستان ترکیه که از سال ۱۹۸۴ به رهبری عبدالله اوجالان به مبارزه یی سیاسی و مسلحانه برای به دست آوردن خودمختاری بخش کردنشین دست زده بود، پس از ربودن و دستگیری رهبرشان از حجم مبارزات مسلحانه به طور چشمگیری کاستند و بیشتر به سوی فعالیت های سیاسی و فرهنگی و تبلیغاتی رو آوردند. هرچند گروه دیگری از اینان به سرکردگی عثمان اوجالان مشی نظامی را تمام و کمال کنار نگذاشت و بعضاً با برادر بزرگ ترش دچار تضاد در چگونگی رهبری حزب شده و می شود اما این گروه از سال ۲۰۰۲ به دنبال این اتهام که در چند رشته بمب گذاری در مناطق غیرنظامی ترکیه دست داشته از سوی بسیاری از کشورها و مجامع بین المللی از جمله دولت امریکا و اتحادیه اروپا در لیست گروه های تروریستی قرار گرفت؛ اتهامی که پ ک ک هرگز زیر بار آن نرفت و بارها آن را تکذیب کرد و طی دو سال اخیر با برپا کردن اقامه دعوایی علیه دولت ترکیه در دادگاه عالی اروپا مدعی به دست آوردن اسناد و مدارکی شد که حاکی از آن هستند که بمب گذاری های سال های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ از سوی نیروهای امنیتی و ارتش این کشور برای بدنام کردن این حزب و تحت هرچه بیشتر فشار قرار دادنش برنامه ریزی شده و رخ داده است؛ اسنادی که بنا به گفته برخی اخبار و گزارش های رسانه های دیداری و شنیداری جهان در رای نهایی دادگاه نقش بسیار مهمی داشته است.
دادگاه عالی اتحادیه اروپا دو هفته قبل در یک رای بسیار مهم و حساس، که بلافاصله مورد اعتراض شدید ترکیه قرار گرفت، اعلام کرد حزب کارگران کردستان ترکیه را از لیست گروه های تروریستی خارج کرده است و این حزب را از اتهام فعالیت های تروریستی مبرا کرد.
● تشدید جنگ قدرت در داخل
جدال های داخلی ترکیه هم وارد یک برهه بسیار حساس شده است چرا که ملیون و نظامیان ترک یک بار دیگر از حربه موفق پیشین خود، که موجب انحلال حزب رفاه به ریاست نجم الدین اربکان نخست وزیر وقت شد، در حال استفاده کردن برای کنار زدن دیگر رقیب اسلامگرای خود هستند و با تشکیل پرونده یی سنگین آن را به دادگاه قانون اساسی کشور ارجاع داده اند تا احیاناً با انحلال این حزب اسلامی پس از چندین سال در سایه قرار داشتن دوباره بر اریکه قدرت اجرایی جلوس کنند البته شواهد و قرائن حاکی از این است که این بار نمی توانند به سادگی مرتبه قبل، که اربکان را خانه نشین کردند، موفق شوند، فشارهای بین المللی و افکار عمومی داخلی و خارجی که چند ماه قبل مانع از اقدامی احتمالی (کودتا) توسط نظامیان علیه ریاست جمهوری عبدالله گل شده بود، این بار نیز در حال فزونی است. اما اگر حزب عدالت و توسعه از این مهلکه هم جان سالم به در ببرد باز به خوبی می داند که افراطیون سکولار به این سادگی پا پس نمی کشند و در هر زمان و فرصتی برای ضربه زدن و کنار زدن شان دریغ نخواهند کرد. با توجه به این واقعیت که صحنه رقابت های سیاسی در ترکیه می تواند غیرقابل پیش بینی و بعضاً خارج از قواعد بازی و قانونی باشد، همچنان بایستی وضعیتی متزلزل و کم ثبات را در عرصه سیاسی برای این کشور پیش بینی کرد.
● سر ناسازگاری اروپایی ها
ماجرای پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا به عنوان اولین کشور مسلمان دیگر حکایتی طولانی و تکراری شده است سال هاست که ترک ها به هر دری می زنند تا هرچه زودتر کلید در طلایی اروپا را به دست آورند اما تو گویی قفل زنگ زده این در به این زودی و سادگی ها باز بشو نیست. هرچند روی کار آمدن حزب میانه رو اعتدال و توسعه توانسته چشم انداز روشن تری از فردای ترکیه در پیش چشم ناظران مختلف باز کند و عملکرد قابل قبولی در حوزه اقتصادی و حتی بسط آزادی های سیاسی و فرهنگی (به خصوص در مناطق کردنشین) از خود تاکنون به جا نهاده است و اگر در محاکمه یی که پان ترکیست ها احضارشان کرده اند زنده خارج شوند باز می توان به تحولات مثبت و ارتقای هرچه بیشتر این کشور در اقتصاد و برخی دیگر از حوزه ها به صورت آهسته اما پیوسته امید داشت؛ اما از بد ماجرا روی کار آمدن رهبران تندرویی چون سارکوزی در فرانسه و تداوم بیم ها از فعالیت های تخریبی گروه های تندرو اسلامی وابسته به القاعده که نزد افکار عمومی دنیا و رسانه های دنیا به ناحق خیلی از آنها به حساب مسلمانی و اسلام گذاشته می شود موجب شده رسیدن به اروپا همچنان رویایی دور و دراز برای ترک ها محسوب شود هرچند اردوغان پیوستن به این اتحادیه را هدف اول حزب متبوعش اعلام کرده است اما کشورهای فرانسه و آلمان و برخی احزاب مذهبی (چون دموکرات مسیحی و سوسیال مسیحی) در کشورهای مختلف عضو اتحادیه موانعی جدی برای رسیدن به این خواسته حداقل در پنج سال آینده بوده و خواهد بود. رای اخیر دادگاه عالی این اتحادیه هم در خصوص تبری جستن از حزب پ ک ک آتش خشم ترک ها - به خصوص افراطیون ملی گرا - را نسبت به سر ناسازگار اروپایی ها بیش از پیش شعله ور کرده است و حتی برخی از آنان خواستار پس گرفتن تقاضای پیوستن به این اتحادیه شده اند، اما کیست که نداند جهش و پیشرفت بیشتر آنان در گرو اتصال کامل به این اتحادیه است،

اردشیر پشنگ

منبع : روزنامه اعتماد