استقلال کودکانه

كودكان وقتی با بیگانه‌ای روبه‌رو می‌شوند خجالتی هستند. در صورتی كه این كمرویی در غالب موارد فقط ظاهری است.
و دلیل آن، این است كه كودكان وقتی با موقعیتی جدید روبه‌رو می‌گردند، ابتدا یك دوره بررسی و مشاهده را طی نموده و سپس وارد عمل می‌شوند. پس دقت داشته باشید كه با عجله سعی نكنید كه این دوره بررسی و مشاهده را كوتاه كنید، زیرا فقط و فقط باعث ایجاد اضطراب در كودك خود می‌شوید. غالباً مشاهده می‌شود كه برخی از بزرگسالان در این مواقع درصدد جرأت بخشیدن به كودك خود هستند و برخی دیگر پا را از آن هم فراتر گذاشته و به او یاد می‌دهند: «به آقا سلام كن»، «پسرم، عموجان را ببوس»، «عزیزم برای خانم توضیح بده كه توی مهد كودك چه چیزهایی یاد گرفتی» و...
علت این امر آن است كه برای بزرگسالان درك رفتار كودك در برابر یك فرد ناآشنا مشكل است، زیرا كودك هنوز تعارفات معمول در این گونه مواقع را بلد نیست و به همین علت به اصطلاح شروع به «غریبی كردن» می‌كند. چه توقعی از فرزند خود دارید؟ آیا خود شما با این سن و سالتان، با هر كسی كه برای نخستین بار با او آشنا می‌شوید، راحت هستید؟ آیا مدت زمانی هر چند كوتاه را به بررسی خصوصیات آن فرد اختصاص نمی‌دهید؟
با این وجود چنانچه فرزند خود را به برقرار كردن تماس‌های مستقیم با افراد ناشناس عادت دهیم طول مدت این دوره بررسی و مشاهده به نحو قابل ملاحظه‌ای كوتاه خواهد شد وانگهی این امر موجب اجتماعی شدن بیشتر وی شده و او را قادر خواهد ساخت كه به زودی با شرایط و موقعیت‌های تازه سازگار گردد و همواره درصدد خواهد بود تا علائق مشترك بین خود و فرد ناشناس را دریافته و با وی به تبادل نظر و ایجاد رابطه بپردازد.
هر چند این دوره بالاخره باید طی شود ولی تنها با كمك والدین است كه فرزندان می‌توانند در زمانی كوتاه‌تر به این موقعیت دست یابند. این اتفاق نیز همانند تمامی كارها نیاز به برنامه‌ریزی و هماهنگی والدین با یكدیگر دارد تا گام به گام اقدامات مناسب را در جهت اجتماعی شدن فرزند خود به مرحله اجرا درآورند.
این مقاله چهار راهكار را در جهت بهبود این وضعیت به شما پیشنهاد می‌كند. انجام این كارها نه تنها كودكی دلنشینی را برای فرزند شما پدید می‌آورد، بلكه حتی كمك می‌كند تا این گونه كودكان در بزرگسالی نیز افرادی قوی، مصمم، با اراده و اجتماعی بار بیایند.
۱) تماس و ارتباط كودك با اطرافیان را زیاد كنیم
كودكی كه تمام مدت را در منزل پیش پدر و مادر می‌ماند جز دنیای محدود و كوچك، چیزی را درك نخواهد كرد، اما چنانچه مرتباً در تماس با سایرین باشد بالعكس خیلی زود اجتماعی خواهد شد.
اگر او را از سنین پایین مثلاً چهار، پنج ماهگی عادت به ماندن با سایر كودكان شیرخوار در مهد كودك داده باشیم، به احتمال زیاد در یكی، دو سالگی به راحتی با سایر كودكان و بزرگسالان ارتباط برقرار می‌كند.
هر چند ماندن یك كودك چهار، پنج ماهه در شیرخوارگاه مشكلات خاص دیگری مانند مبتلا شدن به انواع بیماری‌ها را نیز برای خود به همراه دارد كه بالطبع والدین باید به آنها نیز بیندیشند.
بهترین كاری كه روانشناسان پیشنهاد می‌كنند حضور دو تا سه روز در هفته این اطفال آن هم به مدت كوتاه در مهد كودك است. این گونه موارد نشان داده است كه این كودكان در بزرگسالی بسیار خوب و راحت با دیگران ارتباط برقرار می‌كنند
مرحله بعد كار زمانی است كه كودك شما به راه می‌افتد و توان بازی كردن با دیگران را دارد. در این مرحله باید دامنه ارتباطات اجتماعی آنها را گسترده‌تر كنیم و رفت وآمد به برخی از اماكن عمومی را نیز به برنامه خود بیفزاییم.
به طور مثال در یك پارك هزاران عامل وجود دارد كه در او انگیزه بازی با سایر كودكان را بیدار می‌كند. چنانچه در زمین بازی پارك‌ها می‌توانید شاهد تبادل اندیشه كودك خود با دو سه كودك همسال او باشید.
اگر به دقت به مشاهده و بررسی بر روی كودكان بپردازیم خواهیم دید كه تماس‌های آنها كمتر جنبه لفظی دارد و بیشتر در زمینه نگاه كردن به یكدیگر، استفاده مشترك از برخی اشیاء، ساختن كوه‌ها و تپه‌های شنی است، بدون اینكه سخنی بین آنها رد و بدل گردد و صحبت كردن آنها بیشتر با بزرگسالان است.
مثلاً كودكی می‌گوید: «مامان بیا آنچه را ساخته‌ام ببین.» در این موقع با ماست كه فرزندمان را تشویق نمائیم و تماس‌های بعدی او را تدارك ببینیم و از این موضوع نترسیم كه شاید بعد از این به طور مرتب از ما بخواهد كه او را به پارك بیاوریم.
۲ ) در رفت و آمدها همواره برای او توضیح دهیم به خانه چه كسی می‌رویم و یا چه كسی به دیدن ما می‌آید.
آیا تاكنون پیش آمده كه از چند روز قبل استرس یك ملاقات جدید در شما به وجود بیاید؟ آیا تا به حال حس بدی نسبت به ملاقات فردی كه نمی‌شناسید داشته‌اید؟ خب، وقتی كه ما بزرگسالان نسبت به یك ملاقات جدید چنین احساسی داریم پس از فرزندان خردسال خودمان چه انتظاری می‌توانیم داشته باشیم؟!
بعضی از كودكان از شنیدن خبر یك ملاقات جدید ناراحت می‌شوند، زیرا ملاقات‌های جدید آنها در گذشته همواره همراه با فاجعه بوده است. یعنی بدون پیش‌بینی قبلی و داشتن مجال آشنایی از آنها خواسته‌اند رفتارهایی را انجام دهند كه مانع درك موقعیت به وسیله آنان شده است.
بنابراین چنانچه بدین مطلب توجه نشود این خطر در پیش خواهد بود كه فرزند ما یاد بگیرد كاملاً در لاك خود فرو رفته و عادت كند كه سرخ شود، رنگ خود را ببازد، در خود فرو رود و خود را به پدر یا مادر خویش بچسباند یا دست آنها را بگیرد و آنقدر بفشارد كه غرق عرق شود و یا پا به فرار گذاشته و شروع به دویدن و جست و خیز كردن به گونه‌ای نامأنوس نماید.
بنابراین بدین منظور باید مقدماتی از این دست را به گوشش زمزمه كنیم: «امشب عده‌ای از دوستان ما به اینجا می‌آیند، آقایی را خواهی دید كه ریش بلندی دارد و خانمی می‌آید كه من هم او را نمی‌شناسم.
فقط می‌دانم كه اسمش «مهری» است و خانم آن آقایی است كه ریش بلندی دارد. یك پسر بچه ده ساله به نام «شاهین» هم می‌آید كه خیلی خوب فوتبال بازی می‌كند و...». در خلال همین توضیحات است كه فرزند ما مایل خواهد شد از نخستین ملاقات چیزهای بیشتری بداند.
مثلاً ممكن است بپرسید: «آیا ریش شما به صورت دیگران فرو می‌رود؟». نخستین كلمات بچه‌ها با افراد غریبه معمولاً موجب خنده می‌شود و وسیله خوبی برای جا افتادن اولین ملاقات خواهد بود و از طرف دیگر دیده می‌شود كه نخستین قدم از سوی كودك در این راه برداشته می‌شود.
در چنین ملاقات‌هایی اگر كودكان هم سن و سال فرزندمان نیز حضور دارند، باید به سرعت سعی در كشف علائق مشترك آنها داشته باشیم نه اینكه به زور رابطه صمیمانه‌ای را به آنها القاء كنیم. بهترین كار در این مواقع تحریك حس كنجكاوی دو كودك نسبت به همدیگر است. این مسأله موجب سازگاری سریع آنها می‌شود. مثلاً به فرزند خود بگوییم: «آیا می‌دانی كه «پیمان» خیلی خوب نقاشی می‌كشد؟ راستی «آرزو» هم نقاشی‌های خیلی جالبی دارد فكر می‌كنم شما سه تا بتوانید ساعت‌ها با هم نقاشی بكشید.»
۳ ) هر از چندگاه درباره اشخاصی كه اخیراً با آنها آشنا شده است، با او صحبت كنیم
برای ما تصور این مطلب هم مشكل است كه آنچه فرزندمان می‌بیند یا انجام می‌دهد برایش تازگی دارد و برای همین هست كه درك فوری آنها برایش ناممكن است. همچنین نباید از كودك خود توقع داشته باشیم كه اگر فردی را یك‌بار دید، دیگر او را فراموش نكرده و با او غریبی نكند.
این كار تنها از طریق یادآوری مكرر والدین امكان‌پذیر است... اگر می‌خواهید كه در مهمانی سه چهار ماه آینده نیز با مشكل مهمانی قبلی با همان مهمانان ثابت روبه‌رو نشوید، به یادآوری افراد حاضر در مهمانی قبل بپردازید.
به طور مثال به او بگویید: «آیا ریش بلند آن آقا را یادت هست؟ آیا به خاطر داری كه شاهین چقدر خوب فوتبال بازی می‌كرد؟ آیا مژگان را كه فریادهای بلندی می‌كشید، به خاطر می‌آوری؟» البته دقت داشته باشید كه كودكان فردی را خوب به یاد می‌آورند كه ما بتوانیم خصوصیات او را به طوردقیق شرح بدهیم.
به طور مثال روزی مهتاب و مادرش در خیابان سوگل و مادر او را پس از شش ماه ملاقات كردند. مادر به مهتاب گفت: «مهتاب جان، این همان سوگلی است كه بستنی‌اش را روی دامن من ریخت. راستی به نظر می‌آید كه موهایش را هم كوتاه كرده است.»
این گونه یادآوری‌ها به تقویت حافظه فرزند شما كمك زیادی می‌كند و سبب می‌شود كه در مهمانی‌ها و رفت و آمدهای خانوادگی و دوستانه هم به فرزند شما خوش بگذرد و هم شما یك نفس راحت از گریه‌ها و نق‌زدن‌های مدام فرزند یكی دو ساله خود بكشید.
۴ ) او را به تدریج با افرادی كه می‌شناسد تنها بگذاریم
مادر سپهر كه فرزند دو سال و نیمه خود را گاه‌گاه به پارك محل خود می‌برد با خانمی از همسایگان آشنا شده است. وی اكنون هفته‌ای چند بار آن خانم را می‌بیند. آن دو بر روی نیمكتی كنار هم می‌نشینند و در حالی كه فرزندانشان در محل بازی پارك مشغول بازی هستند، صحبت می‌كنند.
آنها عادت دارند كه با هم به این پارك بیایند و اغلب اوقات جلو منزل یكدیگر منتظر یكدیگر می‌شوند. روزی دوست جدید به مادر سپهر گفت: «وقتی می‌خواهی برای خرید بروی می‌توانی فرزندت را پیش من بگذاری.»
سپهر نیز به خاطر اینكه زیاد این خانم و فرزندش را در پارك می‌دید، به خانه آنها می‌رفت و می‌دانست كه مادرش پس از انجام خرید‌های خود بازمی‌گردد. از آن روز به بعد این كودكان به خانه هم می‌روند و حتی تا نصف روز پیش هم می‌مانند.
اینگونه ملاقات‌های روزافزون برای كودك بسیار مؤثر است و پدر و مادر حس می‌كنند هر بار كه فرزندشان به خانه برمی‌گردد چیزهای بسیاری را كه قبلاً نمی‌دانست یاد گرفته است البته نكته بسیار مهمی نیز در این قبیل ملاقات‌های دوستانه فرزند شما با دوستانش وجود دارد كه بسیار حائز اهمیت است و آن دید باز شما و مراقبت‌های لحظه به لحظه‌تان از این گونه رفت و آمدهاست.
زیرا ممكن است اصول خانواده دوست فرزندتان با اصول اساسی خانواده شما یكسان و هماهنگ نباشد و پس از مدتی شما در تربیت فرزند خود به مشكل بربخورید. راه جلوگیری از این اتفاق، عدم رفت و آمد فرزندان با همدیگر نیست بلكه مراقبت و حضور دورادور ولی آگاه والدین در این رابطه است وانگهی این خود نوعی آماده‌سازی كامل فرزند برای فرستادن وی به مهد كودك و سپس مدرسه است. از سوی دیگر وسیله خوبی است كه گاه گاه فرزند را از خود جدا ساخته و حس اسارت ناشی از حضور مداوم او را در منزل از بین ببریم.

ندا نصیری

منبع : روزنامه همشهری