تاریخچه قندهای مصنوعی

در سال ۱۹۶۰ نتایج تحقیقات نشان داد که ساخارین در موش سبب ایجاد سرطان می‌شود. نتایج تحقیقات بعدی تایید کننده افزایش بروز سرطان مثانه در موش‌ها بود و پس از آن FDA مصرف آن را محدود نمود و در سال ۱۹۷۷ مصرف آن در کانادا نیز ممنوع شد. ولی نتایج تحقیقات بعدی ایجاد سرطان در انسان را به اثبات نرساندساخارین ۳۰۰ برابر شیرین‌تر از شکر بوده و بر خلاف شکر کالری کمی داشته و سبب افزایش قند خون نمی‌شود. تولید ساخارین آسان بوده، در مقابل حرارت پایدار می‌باشد. ولی بزرگترین عیب آن، نقشش در ایجاد سرطان مثانه در موش است. منتهی در انسان از نظر کارسینوژنیسیته (سرطان‌زایی) بی‌خطر تشخیص داده شده است. ولی طبق دستور FDA در آمریکا کلیه ترکیبات حاوی ساخارین باید داری هشدار فوق باشند که این ترکیب حاوی ساخارین بوده و در موش‌های آزمایشگاهی سبب سرطان می‌شود علت ایجاد سرطان در موش، واکنش شیمیایی ایجاد شده با ترکیبات خاص موجود در ادرار موش است. ولی ادرار انسان فاقد این ترکیبات است. به دلیل ایجاد سرطان مثانه در مادر و جنین در حیوانات آزمایشگاهی بهتر است زنان در دوران بارداری از آن مصرف نکنند
آسپارتام
دومین قند مصنوعی بود که در سال ۱۹۶۵ توسط شیمیدانی به نام جیمز شالتر کشف گردید. مصرف آسپارتام در سال ۱۹۸۱ توسط FDA تایید و پس از آن در سال ۱۹۹۶ در کلیه نوشابه‌ها و غذاهایی مانند شربت ها، سس، سالاد و بعضی از تنقلات استفاده شد
آسپارتام ۱۸۰ تا ۲۰۰ برابر شیرین‌تر از شکر بوده و تولید آن آسان است. ولی در برابر حرارت پایدار نبوده و در اثر حرارت دیدن، خاصیت شیرینی خود را از دست می‌دهد. آسپارتام در مقادیر زیاد در موش تومور مغزی ایجاد می‌کند، ولی در لیست کارسینوژن‌های انسانی قرار ندارد. مصرف مقادیر متوسط آسپارتام در دوران بارداری ایمن می‌باشد
با این حال آسپارتام دارای عوارض بسیار زیادی است که مصرف آن را محدود می‌نماید از جمله: حملات پانیک که یک عارضه شایع ناشی از مسمومیت با این قند است، تشنج، صرع، گیجی، میگرن، سردرد شدید، از دست دادن حافظه، اختلالات تکلم به صورت تکلم بریده بریده، بی‌حسی انتهاها، خستگی مزمن، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری، فوبیا (ترس مرضی)، تغییرات تشخیصی واضح، تاکیکاردی، واکنش‌های آسمی، درد قفسه سینه، افزایش فشارخون، تهوع و استفراغ، اسهال، دردهای شکم، بلع دردناک، خارش، کهیر و سایر واکنش‌های آلرژیک، افزایش یا کاهش قند خون، اختلالات قاعدگی، اختلالات جنسی، کاهش میل جنسی در مردان، سوزش ادرار، افزایش تشنگی، افزایش وزن، ادم، نازک شدن موها، ریزش مو، درد مفاصل، تومور مغزی تایید شده در حیوانات و مرگ.
مصرف آسپارتام بیماریهای زیر را تشدید کرده یا علائم آن‌ها را تقلید می‌کند: فیبرومیالژی، آرتریت، اسکلروز مولتیپل، پارکینسون، لوپوس اریتماتو، حساسیت به مواد شیمیایی، دیابت و مشکلات ناشی از آن، آلزایمر، نقص های هنگام تولد، سندرم خستگی مزمن، لنفوم، بیماری لایم، بیماری اختلال در توجه، بیماریهای پانیک، افسردگی و سایر بیماریهای روانی.
آسه سولفام پتاسیم
سومین قند مصنوعی که در سال ۱۹۶۷ کشف شد آسه سولفام پتاسیم بود. مصرف آن در سال ۱۹۹۲ در آدامس و خشکبار و در سال ۱۹۹۸ در مایعات توسط FDA تایید شد. آسه سولفام ماده بی ضرری بوده و در حرارت بالا تخریب نمی شود. عمر نیمه طولانی حدود ۳ تا ۴ سال دارد و تاکنون گزارشی از بروز کانسر به هنگام مصرف آن داده نشده است.
ساخارین و آسه سولفام پتاسیم بدون هضم از دستگاه گوارش عبور می‌کنند. ساخارین در بدن تجزیه نمی‌شود و با DNA واکنش نشان نمی‌دهد و در واقع فاقد دو مشخصه کارسینوژن های کلاسیک است. ولی آسپارتام در بدن به سه جزء فنیل آلانین (۵۰%)، آسپارتیک اسید (۴۰ %) و متانول (۱۰%) تجزیه می‌شود.
فنیل آلانین و آسپارتیک اسید به وسیله آنزیم‌های معده و روده متابولیزه می‌شوند، ولی متانول جهت سم زدایی به کبد منتقل می‌شود. اگر چه متانول بسیار سمی است، ولی میزان تولید آن در نتیجه مصرف آسپارتام ناچیز و حدود ۱۰ % وزن آسپارتام مصرفی می‌باشد. لذا اثر آن در بدن قابل چشم پوشی است.
یکی دیگر از مشکلات مصرف آسپارتام، تولید فنیل آلانین است. در افراد طبیعی فنیل آلانین به اسید آمینه تیروزین و تیروزین نیز به نوبه خود به ناقل عصبی ال ـ دوپا بدل می‌شود. ولی در افراد مبتلابه فنیل کتون اوریا (PKU) به دلیل نقص آنزیمی، فنیل آلانین به تیروزین تبدیل نشده و این اسید آمینه در بافت عصبی تجمع یافته و سبب عقب ماندگی ذهنی می‌گردد. در نتیجه مصرف تمام ترکیبات حاوی آسپارتام در بیماران مبتلا بهPKU ممنوع است. همچنین زنان باردار به دلیل امکان ابتلای جنین بهPKU باید از مصرف آسپارتام پرهیز نمایند.
سایر قندهای مصنوعی
که بعضی توسط FDA تایید شده یا به زودی تایید می‌شوند، به قرار زیرند:
تحت بررسی FDA بوده، ۲۰۰۰ برابر شیرین‌تر از شکر و در مقابل حرارت مقاوم است و در محصولاتی که پخته یا تنوری می‌شوند مورد استفاده است.خاصیت سرطان‌زایی نداشته و اثرات سمی قابل ملاحظه‌یی نداردسیکلامات در سال ۱۹۳۷ کشف شد. ۳۰ بار شیرین‌تر از شکر بوده و در مقابل حرارت مقاوم است.سیکلامات به صورت ترکیب با ساخارین به نسبت ۱۰ به ۱ از سال ۱۹۷۰ استفاده می‌شد. پس از آن به دلیل تولید سرطان مثانه در موش‌های آزمایشگاهی در آمریکا مصرف آن ممنوع شده و در حال حاضر توسطFDA تحت بررسی مجدد می‌باشد. ملح سدیم سیکلامات سبب آتروفی بیضه و کاهش میزان تستوسترون در موش‌های آزمایشگاهی و میمون‌ها می‌شود. مقدار مصرف مجاز تایید شده توسط WHO حدود kg/۱۱ mg می‌باشد و مقدار مجاز آن در یک لیتر نوشابه گازدار mg ۴۰۰ است.
Neotame، در حال حاضر تحت بررسی FDA بوده، ۵۰۰۰ برابر شیرین‌تر از شکر است و ازNutra Sweet (آسپارتام) ساخته می‌شود. در مقابل حرارت پایدار بوده و چون از مشتقات آسپارتام است، حاوی مقداری فنیل آلانین می‌باشد. ساکارولوز، ۶۰۰ برابر شیرین‌تر از شکر است و از طریق کلرینه کردن ساکارز (شکر) ایجاد می‌شود. ساکرولوز در سال ۱۹۶۷ کشف شد. کانادا اولین کشوری بود که مصرف آن را در سال ۱۹۹۱ تایید کرد. در سال ۱۹۹۸، FDA مصرف آن در بسیاری از محصولات غذایی تایید نمود. مصرف این قند در دیابت، سبب افزایشHbA۱c در درازمدت می‌شود. ساکرولوز در حیوانات آزمایشگاهی سبب مشکلات زیادی می‌شود که عبارتند از: کوچک شدن تیموس، بزرگی کبد و کلیه، آتروفی فولیکول‌های طحال و تیموس، افزایش وزن، کاهش سرعت رشد، کاهش شمارش گلبول های قرمز، هیپرپلازی پلویس، سقط جنین، طولانی شدن زمان حاملگی، کاهش وزن جنین و جفت و اسهال.
با این وجود هیچ گونه بررسی دراز مدت در مورد اثر ساکرولوز روی انسان انجام نشده است. مصرف دراز مدت آن ممکن است سبب اثرات مزمن ایمونولوژیک و نورولوژیک شود. ساکرولوز در مقایسه با ساخارین، طعم تلخ ندارد، میزان قند خون را بالا نمی‌برد و در دمای بالا پایدار می‌باشد.در انتها لازم به ذکر است که در ایجاد اثرات سمی دو مورد مهم می‌باشد: میزان دوز مصرفی و تماس مزمن و طولانی. به طوری که مصرف مزمن دوز کم یک ماده سمی مضر ممکن است سبب بروز اثرات مضر در طولانی مدت شود

منبع : پایگاه جامع اطلاع رسانی پزشکان ایران