داستان عسل

عسل الهام بخش افسانه های بسیار بوده و داستان های فراوانی از قدرت جادویی آن را می توان در گذر زمان یافت. مردمان تمدن های باستانی به ارزش عسل پی برده بودند و روش های خلاقی برای مصرف آن هم به عنوان یك ماده غذایی و هم جهت مصارف دیگری یافته بودند.
فراعنه با كوزه های عسل به سفر ابدی خود به سوی جهان باقی فرستاده می شدند و نیز مصریان كشف كرده بودند عسل وسیله ای ایده آل برای مومیایی كردن مردگانشان است. فلاسفه و پزشكان بزرگی مانند ارسطو و سقراط مجذوب این زنبورهای تولیدكننده بودند. آنها زنبورهای عسل را در كندوهایی نگهداری و اجتماع پیچیده آنها را بررسی می كردند ضمن آنكه از عسل تولیدی این زنبورها بهره مند می شدند.
یونانیان و رومی ها كه به سرعت خواص درمانی و قدرت شفابخشی عسل را شناخته بودند خیلی زود كوزه عسل را از آشپزخانه به مطب پزشك انتقال دادند.
بسیاری از روش های درمانی عسل در آن روزگار هنوز برای سلامتی، شادابی و طول عمر مورد استفاده قرار می گیرند.
عسل برای مصارف زیبایی نیز مورد استفاده قرار می گرفته است. صاحبان زیبایی های افسانه ای مانند كلئوپاترا و مادام دوباری از جمله زنان بی شماری هستند كه در خلال قرن ها از عسل برای حفظ زیبایی خود بهره می بردند. زنان امروز هم می توانند از این خواص از طریق نسخه های خانگی و یا محصولات كارخانه ای بهره مند شوند.
البته ساخت این معجون ها و لوسیون ها بدون وجود زنبورهای مقاوم عسل ممكن نبود كه با پشتكاری ستودنی از گلی به گل دیگر پر می كشند و شهد گل های گوناگون را جمع آوری كرده و طی پروسه ای شبیه به كیمیاگری به این ماده ارزشمند طلایی تبدیل می كنند. ما با زنبورداری این مهارت اعجاب انگیز زنبور عسل را به خدمت گرفته ایم و امروز انواع بسیار متنوعی از عسل را از گوشه و كنار دنیا در اختیار داریم. هر یك از انواع عسل كه در نقاط مختلف جهان به دست می آیند از رایحه و طعم خاص خود برخوردارند:
عسل رزماری مدیترانه، عسل اوكالیپتوس از استرالیا و عسل اسطوخودوس تولید شده در فرانسه هر كدام طعم و بوی ویژه ای دارند.
عسل به طعم انواع گوشت و همچنین بسیاری از كیك ها، انواع شیرینی و دسرها غنا می بخشد. اغلب ما با طعم های معمولی مثل نان، كره و عسل كه بیشتر ما را به یاد صبحانه كودكی می اندازد آشنا هستیم اما آشپزی با عسل و همراهی آن با انواع گوشت شاید در طباخی ایرانی كمتر متداول باشد. با این همه خواص و طعمی كه با مواد مختلف به راحتی همراه می شود عجیب نیست كه عسل همیشه تا این اندازه محبوب بوده و در تمدن های باستانی ماده ای ارزشمند و حیاتی محسوب می شده است.
داستان عسل از زمان نامشخصی كه اولین انسان از چشیدن طعم شیرین آن لذت برد، آغاز می شود. تنها چیزی كه می توانیم حدس بزنیم این است كه اولین كشف كنندگان عسل احتمالا به طور اتفاقی به یك كندوی عسل در تنه خالی یك درخت یا سوراخی در دیواره ای خاكی برخورده اند. چند نیش زنبور به سرعت فراموش می شود اما شیرینی بی همتای عسل در تضاد با طعم های متداول گوشت شكار، گیاهان و دانه های خوراكی در خاطر می ماند.
انقلاب دوران نوسنگی، زمانی كه انسان شكارچی به مزرعه دار و دامپرور ارتقا یافت، پروسه ای كند بود و در نقاط مختلف جهان با سرعتی متفاوت به وقوع پیوست. در حدود ۱۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، همچنان كه یخچال های طبیعی كاهش یافتند و آب و هوای زمین به تدریج گرم تر شد و در نتیجه پوشش گیاهی زمین گسترش یافت كم كم اجتماعات كوچكی از انسان ها در نزدیكی مزارع طبیعی حاصل از رویش دانه های وحشی شكل گرفتند و انسان یادگرفت برخی از این دانه ها را می تواند جمع آوری كرده و دوباره بكارد تا محصول بیشتری به دست آورد.
در حدود همین زمان نگهداری و اهلی كردن حیوانات نیز آغاز شد و هرجا كه شرایط مساعد بود زنبورهای وحشی نیز گرفته می شدند و در كندوهای بسیار ابتدایی نگهداری می شدند تا عسل و موم تولید كنند. اولین تصاویر و نقاشی هایی كه جمع آوری عسل را نشان می دهند، بر روی دیوارهای سنگی پناهگاهی واقع در جنوب اسپانیا یافت شده اند و حدود ۱۵۰۰۰ سال قدمت دارند. با این وصف تصور می شود كوچ نشینان آسیای مركزی اولین مردمانی بودند كه عسل را یافتند و به سایر جهانیان معرفی كردند.
عسل به صورت یك كالای حیاتی در مصر باستان درآمد كه از آن به عنوان غذای پیشكشی به خدایان شان و یكی از مواد تركیبی در مومیایی مردگان استفاده می كردند.
در طول اولین سلسله سلطنت در مصر سفلی حدود ۳۲۰ سال پیش از میلاد مسیح، زنبور سمبل فراعنه شد. از آن پس از زنبور به عنوان نشان خانواده سلطنتی در خط تصویری هیروگلیف استفاده شد. تصور احساس مردم آن زمان نسبت به زنبور عسل و توانایی عجیبش در تبدیل ذرات شهد گل به چنین ماده فوق العاده ای در مقادیر قابل توجه كار مشكلی نیست. در دورانی كه زیست شناسی و گیاه شناسی هنوز وجود نداشت مردم احتمالا تصور می كردند تبدیل شهد گل به عسل نوعی جادوگری است.
مصریان زنبورهای شان را در كندوهای بلند استوانه ای شكل نگهداری می كردند و كندوهایی با این شكل هنوز در بخش های دور افتاده مصر امروز مورد استفاده قرار می گیرند.
عسل با وارد كردن دود از یك سوی استوانه و بیرون راندن زنبوران از دهانه دیگر آن جمع آوری می شد به طوری كه تصاویر و نقاشی های دیواری به جامانده از آن زمان این روش را می توان دید. سپس نیمی از شانه عسل را از كندو خارج می كردند و باقی مانده آن را برای زنبوران می گذاشتند.
موم عسل نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. از آن برای مصارف زیبایی و مومیایی كردن استفاده می كردند. همچنین از آن برای نوشتن و نقاشی نیز بهره می گرفتند.
در یكی از روش ها پیگمان های رنگی و رزین ها به موم ذوب شده اضافه می شدند و با كاردك بر روی سطوح مناسب زده می شدند. سپس از حرارت دادن آن برای ثابت كردن رنگ ها استفاده می كردند. نقاشی های مومی به طور گسترده در میان مصریان رواج داشت به ویژه برای تزئین پرتره هایی در اندازه طبیعی از چهره افراد كه به جای صورت مومیایی قرار داده می شد. مصریان گاهی مالیاتشان را با عسل می پرداختند و بر روی محصول زنبورداران مالیات بسته می شد. بخش اعظمی از محصول عسل به خدایان هدیه می شد و همراه با شاهان در مقبره ها دفن می شد تا در زندگی پس از مرگ به مصرف برسانند.
اسناد به جا مانده نشان می دهد كه ۲۰ سال پیش از میلاد مسیح پادشاه مصر، رامسس سوم ۱۵ تن عسل را به خدای نیل «هاپی» پیشكش كرد. از عسل برای پختن كیك های مخصوصی كه به پیشگاه خدایان هدیه می شد نیز استفاده می كردند.
برخی از این كیك ها در معابد باستانی یافت شده اند. یونانیان باستان نیز كیك های كوچك از آرد، عسل و روغن می پختند و گاه در داخل آنها گل های تازه قرار می دادند و این كیك ها را به پیشگاه خدایانشان تقدیم می كردند. آنها عسل را یكی از مواد غذایی مهم و همچنین دارویی شفابخش می پنداشتند. در دستورهای غذایی به جا مانده از آن زمان غذاهای گوشتی متنوعی با عسل به چشم می خورند و كیك ها و دسرهای متنوعی از تركیب عسل با شیر و پنیر تهیه می شده اند. ردپای عسل را در اشعار و ادبیات باقی مانده آن دوران نیز می توان یافت. زنبورداری در یونان باستان كاری ارزشمند محسوب می شد و در میان غنی و فقیر رواج داشت.
در روم باستان هم كندوهایی از مصالح گوناگون ساخته می شد، از چوب، یا الیاف گیاهی و انواع گلی و حتی نوع شفافی از كندوها كه از ماده ای ساخته می شد كه تصور می شد میكا بوده است و اجازه می داد فعالیت زنبورها در داخل آن دیده شوند.
در حدود یك قرن پیش از میلاد مسیح ویرژیل شاعر رومی حفاظت از كندو در برابر تغییرات آب و هوا را مطرح كرد و ایجاد لایه محافظی از گل در خارج از كندو را برای حفاظت از زنبورها از سرمای زمستان و گرمای تابستان پیشنهاد كرد.
امروز نیز عسل به عنوان یك محصول طبیعی كه از سایر شیرین كننده ها كمتر فرآوری شده و كالری كمتری نیز تولید می كند مورد علاقه بسیاری از مردم است. این ماده مفید اكنون یك كالای تجاری محسوب می شود كه میلیون ها تن از آن هر ساله در سراسر جهان تولید می شود.
از گذشته تاكنون از عسل در درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می شده است. عسل شامل قندهایی چون گلوكز، فروكتوز، مواد معدنی همچون منیزیم، پتاسیم، كلسیم، كلریدسدیم، گوگرد، آهن و فسفات است. در ضمن اینكه ویتامین هایی همچون B۱ ، B۲ ، B۶ ، B۳ ، B۵ و C نیز براساس كیفیت و نوع عسل به نسبت های متفاوت در آن دیده می شود. مهمترین خاصیت عسل، ضدمیكروب بودن آن است. تحقیقات انجام شده در سال های اخیر نشان می دهد گذاشتن آن بر روی زخم ها مانع عفونت می شود. از آنجایی كه عسل حاوی مواد آنتی باكتریایی است می تواند به خوبی باعث بهبود زخم ها شود. زمانی كه عسل با رطوبت بدن تماس پیدا می كند، آنزیم گلوكز اكسیداز كه توسط زنبورها در عسل ایجاد شده است به آرامی آزاد می شود و پراكسید ئیدروژن ضدعفونی كننده به میزان زیادی آزاد می شود و می تواند در حدی كه به خود بافت آسیب نرساند، باكتری ها را نابود كند. در ادامه با جذب مایعات و مواد مقوی به منطقه آسیب دیده باعث رشد سلولی و جلوگیری از خشك شدن زخم می شود. فعالیت استمیك عسل باعث حضور یك لایه از مایع بین بافت ها و بانداژ می شود و باعث می شود در هنگام نیاز بدون درد جا به جا شود و سلول های جدید پاره نشود. به همین جهت در برخی بیمارستان های دنیا برای درمان زخم بستر از تركیبات آن استفاده می شود.
عسل به علت داشتن گلوكز و فروكتوز باعث تولید انرژی سریع سوختن گلوكز و طولانی سوختن فروكتوز می شود به همین خاطر سهم بسزایی در تولید انرژی در بدن دارد.
مصرف مرتب عسل برای تقویت قوای جنسی و درمان نا توانی های آن بسیار مؤثر است از عسل با روش های مختلف و با تركیب با عصاره گیاهان مؤثر در درمان این ناتوانی ها می توان بهره گرفت. عسل همچنین نقش مهمی در حفظ و تجدید جوانی سلول های پوست ایفا می كند. مخلوط عسل خالص با زرده تخم مرغ و خامه ترش یكی از بهترین ماسك ها برای حفظ زیبایی پوست به شمار می رود.
● ویژگی های منحصر به فرد عسل:
▪ سریع الهضم است. مولكول های قند موجود در عسل به راحتی می توانند به سایر قندها تبدیل شوند، به همین جهت حتی حساس ترین معده ها نیز می تواند آن را به سادگی هضم كند.
▪ با آن كه عسل چسبنده و شیرین است، عامل مهمی در ایجاد پوسیدگی دندان محسوب نمی شود.
▪ منبع بسیار خوبی از آنتی اكسیدان است و نقش بزرگی در جلوگیری از سرطان و همچنین بیماری های قلبی دارد.
▪ سطح كالری آن پایین است. در مقایسه با سایر مواد قندی ۴۰درصد كمتر كالری دارد، هرچند انرژی آن بسیار بالا است، اما به وزن بدن شخص اضافه نمی كند.
▪ در درمان آلرژی های فصلی مناسب است.
▪ از طرفی باعث تحریك و تقویت قلب و نیز گشاد شدن رگ ها شده و جریان خون را در درون شریان های انشعابی افزایش می دهد.

سپیده سلیمی

منبع : روزنامه شرق