جایگاه ولایت در اسلام‏

روایات اسلامی بر ولایت پای فشرده و در میان دعائم و شعائر اسلام، از « ولایت » به عنوان « ستون اصلی دین » یاد كرده است . امام باقرعلیه السلام می‏فرماید :
« اسلام بر پنج چیز بنیان نهاده شد، برنماز، زكات، روزه، حج و ولایت و بر هیچیك از اینها چون ولایت توصیه نشده است، اما مردم چهار چیز را گرفتند و ولایت را رها ساختند .»
امام صادق‏علیه السلام نیز فرمودند :
سنگهای زیرین اسلام سه چیز است :
۱) نماز،
۲) زكات
۳) ولایت كه هیچیك از اینها بدون دیگری صحیح نیست ».
و نیز آن حضرت، در روایت دیگر از ولایت و محبت اهل‏بیت به عنوان اساس و بنیاد اسلام یاد می‏كند : « لِكُلِّ شی‏ء أساسٌ و أساسُ الإسلام حُبّنا أهلَ البیتِ » .
● نقش كلیدی ولایت‏
در برخی از این روایات به فلسفه و راز این موضوع اشاره شده كه چرا ولایت برترین اعمال است و بدون آن اعمال عبادی ارزش ندارند . زراره از امام باقرعلیه السلام نقل می‏كند كه فرمود : « اسلام بر پنج چیز بنا شده است؛ نماز، زكات، حج، روزه و ولایت ». آنگاه زراره می‏پرسد : كدامیك از اینها برتر است؟ امام پاسخ می‏دهد : ولایت افضل است؛ چراكه ولایت كلید آنها است و والی دلیل و رهنما و مبین و مفسر آنها . « لأنّها مفتاحُهُنَّ و الوالی هو الدلیلُ علیهِنَّ » آنگاه به شرح بیشتر این موضوع پرداخته و در بخش دیگر از سخن می‏فرماید :
« بلندای قلّه هر چیز و كلید و درب ورود به اشیا و خشنودی خداوند، در اطاعت امام است بعد از شناخت و معرفت او . خدای متعال می‏فرماید : آن كس كه پیامبر را اطاعت كند خدا را اطاعت كرده و آن‏كه روی برتابد ما تو را نگهبان او نساخته‏ایم، اگر مردی شب را به قیام و روز را به صیام بگذراند و همه دارایی خود را انفاق كند و در تمام عمر حج بجای آورد اما ولایت ولیّ خدا را نشناسد و تسلیم آن نباشد و اعمال خود را به رهنمود وی انجام ندهد، از خدای بزرگ حق مطالبه پاداشی ندارد و اصولاً از اهل ایمان نیست ...».
در روایت دیگر آمده است كه یكی از یاران امام صادق‏علیه السلام بنام « عیسی بن سرّی » از آن حضرت اركان و مبانی اسلام را می‏پرسد امام در پاسخ می‏فرماید : « شهادت به یگانگی خدا و رسالت حضرت محمدصلی الله علیه وآله و اقرار به آنچه او از نزد خدا آورده و زكات و ولایت آل محمدصلی الله علیه وآله كه خداوند بدان فرمان داده است . راوی می‏پرسد آیا ولایت را برتری است برای كسی كه آن را بشناسد؟ امام صادق‏علیه السلام پاسخ می‏دهد : آری، خداوند می‏فرماید : « ای كسانی‏كه ایمان آورده‏اید اطاعت كنید خدا را و پیروی كنید از پیامبر و اولی‏الأمرتان » ؛ « اطیعوا اللَّه و اطیعوا الرّسول و أولی الأمر منكم » . و پیامبر گرامی می‏فرماید : « مَن مَاتَ ولم یَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ ماتَ مِیتهًٔ جاهلیهًٔ » . « آن كس كه بمیرد و امام زمان خود را نشناخته باشد، به مرگ جاهلیت مرده است » روایات دراین‏باره بسیار است كه در اینجا به نقل دو روایت بسنده می‏كنیم . حارث بن مغیره از امام صادق‏علیه السلام می‏پرسد كه آیا پیامبر اكرم‏صلی الله علیه وآله فرموده است : « كسی‏كه بمیرد و امام خود را نشناسد مرگش مرگ جاهلیت است؟ » حضرت پاسخ می‏دهد : آری . راوی می‏پرسد : آیا مقصود، جاهلیت قبل از اسلام است یا جاهلیت به معنای عدم معرفت امام؟ حضرت در جواب می‏فرماید : « جاهلیت كفر و نفاق و ضلالت » ؛
محمد بن مسلم از امام باقرعلیه السلام چنین نقل می‏كند : « هر آن كس كه به بندگی خدا تن دهد و خود را در عبودیت به رنج افكند اما امامی از جانب خداوند نداشته باشد، سعی و تلاشش پذیرفته نیست و او گمراهی است سرگردان و خداوند از اعمال او بیزار است ».
امام سپس با بیان تمثیلی در این خصوص می‏فرماید : چنین كسی به گوسفندی می‏ماند كه چوپانش را گم كرده و از گلّه خود بریده شده و روز را در حیرت بسر برد و چون شب رسد گلّه بیگانه‏ای ببیند و به آن گله بپیوندد و شب را با آنها بسر برد و هنگام صبح ببیند چوپانش نیست بار دیگر سرگردان شود و به جستجوی چوپان و رمه خود برآید تا به گلّه دیگری بپیوندد، آنگاه چوپانِ آن گله بر آن گوسفند نهیب زند كه به چوپان و گلّه خود بپیوند ! تو گم شده سرگردانی ! از آن گله نیز رانده شده تا بالأخره طعمه گرگ گردد . آنگاه با خطاب به محمد بن مسلم فرمود : به‏خدا سوگند ای محمد ! آن كس كه از آحاد این امت امامی آشكار و عادل كه منصوب از جانب خداوند باشد، ندارد، گمراه و سرگردان است و اگر به این حال بمیرد به مرگ كفر و نفاق مرده است . بدان ای محمد ! كه زمامداران جور و پیروان آنها از دین خدا معزول‏اند، گمراه‏اند و گمراه كننده و اعمال آنها چون خاكستری است كه گردبادِ روزِ طوفانی پراكنده‏اش كند و نتواند آن را جمع‏آوری نماید و این است گمراهی عمیق .

منبع : ماهنامه صفا