پرسه‌زنی اینترنتی

آیا تاكنون گشت و گذاری روی شبكه اینترنت داشته‌اید؟ ایمیل شخصی فرستاده‌اید؟ یا شاید با استفاده از كامپیوتر و سایت‌های بازی، یك بازی كامپیوتری انجام داده‌اید، در حالی كه در محل كار خود هستید و قرار است كه كار كنید؟ اگر چنین است، شما پرسه‌زنی اینترنتی۱ كرده‌اید و شما یك پرسه‌زن اینترنتی هستید.
آخرین جك‌های بیان شده یا عكس حیوانی عجیب و غریب در سراسر اینترنت و با سرعت صوت، به حركت در می‌آید و به دست شما می‌رسد. شما هم آن را برای چند نفر از دوستان خود می‌فرستید و آنها نیز برای چند تن دیگر و الی آخر. خوشبختانه به علت سرعت بالای اینترنت در محل كار، استفاده از پست الكترونیكی و تمام امكانات اینترنت به مراتب آسانتر و مطلوبتر از منزل است. علاوه‌بر این، چه كسی فضای آرام و مناسب كار را رها می‌كند و كارهای اینترنتی خود را در خانه‌ای انجام می‌دهد كه فرزندان مزاحمت ایجاد می‌كنند. اگر شما در محل كار چنین می‌كنید، باز هم پرسه‌زنی اینترنتی می‌كنید و یك پرسه‌زن اینترنتی هستید.
عبارت سایبرلوفینگ از دو بخش تشكیل شده است. بخش «لوفینگ» از واژه «لوفر» اتخاذ شده است كه اصولاً به شخصی گفته می‌شود كه از وقت خود به درستی استفاده نمی‌كند و آن را هدر می‌دهد. بخش «سایبر» به ۱۹۹۵ برمی‌گردد كه به عنوان پیشوند برای كلماتی به‌كار می‌رود كه مبتنی‌بر علم كامپیوتر بوده و در آنها از كامپیوتر به عنوان ابزار استفاده می‌شود. عباراتی نظیر جرم‌های مبتنی‌بر كامپیوتر۲ یكی از همین عبارات است. بنابراین به عملی گفته می‌شود كه اولاً مبتنی‌بر كامپیوتر و اینترنت بوده و در ثانی فرد با انجام آن وقت خود را به نحوی هدر می‌د‌هد. به این معنی كه فرد، بجای انجام امور مربوط به كار خود، با استفاده از فضایی كه اینترنت در اختیار وی قرار می‌دهد، زمان كاری خود را یا هدر می‌دهد و یا به انجام امور شخصی اختصاص می‌دهد.
● تاریخچه
عبارت پرسه‌زنی اینترنتی واژه چندان جدیدی نیست و می‌توان گفت كه از زمان ظهور علوم كامپیوتری و به ویژه شبكه جهانی وب و اینترنت، شكل گرفته است. پرسه‌زنی اینترنتی اولین بار در مقاله تونی كمینز۳ در ۱۹۹۵ و در اخبار روزانه نیویورك۴ منتشر شد. نام مقاله این بود: « پرسه‌زنی اینترنتی: آیا بر خط شدن كاركنان مضراتی را به همراه دارد یا نه؟» سپس پرسه‌زنی اینترنتی در اواسط سال ۲۰۰۲ با انتشار مقاله‌ای توسط ووین كی جی لیم۵ از دانشگاه ملی سنگاپور در مجله رفتار سازمانی، نمود بیشتری پیدا كرد و در محافل علمی بیشتر و بیشتر مطرح شد.
● اخبار و آمار
▪ پرسه‌زنان اینترنتی یا همان كاركنانی كه نابجا و ناصحیح از اینترنت در سازمان استفاده می‌كنند، در صنایع كوچك بریتانیا هر ساله یك و نیم میلیارد پوند هزینه ایجاد می‌كنند.
▪ از میان سازمان‌ها و شركت‌هایی كه در مورد پدیده پرسه‌زنی اینترنتی از آنها سؤال شد، ۳۰درصد اذعان داشتند كه به‌طور میانگین یك روز هفته به علت استفاده ناصحیح از فضای اینترنت هدر می‌رود.
▪ سازمان‌هایی كه با پدیده پرسه‌زنی اینترنتی و هدر رفتن منابع از این طریق برخورد می‌كنند، حداقل به میزان ۱۵ درصد افزایش سود خواهند داشت.
▪ در تحقیق وسیعی كه در این زمینه انجام شده است آمده است كه ۶۱ درصد از جامعه آماری ۲ ساعت در هفته و ۳۰ درصد حدود ۱۰ ساعت در هفته را به علت بهره‌گیری نادرست از اینترنت یا همان پرسه‌زنی اینترنتی هدر می‌دهند.
▪ بخش سالانه امنیت صنعت و تجارت بریتانیا اعلام كرده است كه حدود ۴۴ درصد از كسب و كارها از نفوذ پست‌های الكترونیكی نامناسب و نامربوط، اظهار نارضایتی كرده‌اند و میانگین هزینه لازم برای از بین بردن اثرات این پست‌های الكترونیكی حدود ۳۳ هزار پوند است.
▪ شركتی كه از میزان سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیون پوندی توانسته است حدود ۷۰۰ هزار پوند سودآوری داشته باشد، ناچار شد حدود ۱۵ درصد از سود خالص خود را به خاطر بهره‌گیری نابجا از اینترنت و پست الكترونیكی هزینه كند.
● سایت‌هایی كه پرسه‌زنان اینترنتی را جذب می‌كند
▪ سایت‌های مربوط به مسافرت‌های داخلی و خارجی بویژه سایت‌های مسافرتی كه تخفیفات ویژه‌ای برای مسافرت قائل می‌شوند.
▪ سایت‌های تجارت الكترونیك
▪ سایت‌های خرید و فروش خودرو و سایت‌های مقایسه قیمت كالا
▪ سایت‌های ورزشی
▪ سایت‌های مربوط به مسائل غیراخلاقی
▪ سایت‌های سرمایه‌گذاری و بانك‌ها
▪ سایت‌های مربوط به برقراری ارتباط با دیگران و قرار ملاقات‌ها
▪ سایت‌های كاریابی
● خسارت‌های پرسه‌زنی اینترنتی به سازمان‌ها
برای یك شركت كوچك، هزینه‌های پنهان پرسه‌زنی اینترنتی می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد.
▪ اكثر كاركنان نه تنها از طریق پرسه‌زنی اینترنتی وقت خود را هدر می‌دهند بلكه موجب بروز مسئولیت‌های قانونی برای شركت و یا سازمان خود می‌شوند.
▪ بسیاری از شركت‌های بزرگ از اثرات نامطلوب این پدیده رنج می‌برند. از جمله این اثرات: سرافكندگی در برابر مردم، جریمه‌های قانونی، ادعاهای جبران خسارت و هزینه‌ها، اثرزدایی حاصل از جست‌وجوی كاركنان برای موارد نامناسب فضای برخط، فرستاندن پست الكترونیك برای كسانی كه نباید بفرستند، دستیابی تصادفی به اسناد محرمانه سازمان‌ها و یا گستراندن ویروس‌های كامیپوتری است.
▪ سازمان‌ها تشخیص داده‌اند كه سوء استفاده از اینترنت می‌تواند همچون كاشتن مین‌های زمینی باشد. مثلاً، كارمندی كه یك‌سری عكس‌های مستهجن از اینترنت بارگذاری می‌كند و آنها را روی كامپیوتر و مخصوصاً صفحه دسك‌تاپ- جایی كه دیگر همكاران وی می‌توانند آنها را ببینند- قرار می‌دهد، سازمان خود را در معرض مسائل ضداخلاق۶ قرار می‌دهد كه ممكن است هزینه‌های سنگینی را به سازمان تحمیل كند.
● خسارت پرسه‌زنی اینترنتی به بهره‌وری
متخصصین علم مدیریت، براورد كرده‌اند كه میزان بهره‌وری یك روز كاری كارمند به‌طور متوسط و بدون در نظر گرفتن پدیده پرسه‌زنی اینترنتی، حدود ۶۷ درصد است (البته این رقم در ایران به مراتب پایین‌تر است). دامنه عواملی كه موجب كاهش میزان بهره‌وری در سازمان‌ها می‌شود از صرف یك چای ساده تا تغییر نوع كار كاركنان در شرایط خاص را در بر می‌گیرد. حضور پدیده پرسه‌زنی اینترنتی و آمدن مسائلی همچون بارگذاری موسیقی، خریدهای برخط و اینترنتی، سایت‌های مزایده و ورزش‌های مورد علاقه، درصد بهره‌وری را روز به روز كاهش می‌دهد.
● علل گرایش كاركنان به پرسه‌زنی اینترنتی
آقای دكتر بارو۷ می‌گوید یكی از دلایلی كه كاركنان به سمت پدیده پرسه‌زنی اینترنتی جذب می‌شوند، این مهم است كه كار، سراسر زندگی آنان را پوشانده است. یعنی اكثر كاركنان سازمان‌ها، مدت زمان زیادی از وقت و زندگی خود را به كار كردن اختصاص می‌دهند و بیشتر از آنكه به مواردی همچون خانه و خانواده توجه بیشتری داشته باشند، به‏اجبار درگیر كار خود هستند. لذا با فناوری‌های زیادی از این طریق آشنا می‌شوند و برقراری تعادل میان خانواده و كار روزبه‌روز برای آنها سخت‌تر می‌شود.
براساس تحقیقی كه بتازگی توسط سایت سیلیكن۸ انجام شده است، پدیده پرسه‌زنی اینترنتی عارضه كاركنانی است كه بی‌انگیزه‌اند و احساس می‌كنند كه سازمان آن‌طور كه باید و شاید، آنها را با كار درگیر نمی‌كند. این بی‌انگیزگی حاصل از عدم مشغولیت كاری مناسب، زمینه‌ساز روی آوردن آنان به پرسه‌زنی اینترنتی شده است.
گرچه پدیده پرسه‌زنی اینترنتی، از سوی حدود ۲۵ درصد از پاسخ‌دهندگان به مسائل مربوط به عوامل كاهش بهره‌وری، به عنوان عامل اصلی ذكر شده است، اما حدود یك سوم آنها گفته‌اند اخلاق پایین كاركنان و عدم وجود انگیزه لازم، مسئله‌ای مهمتر است. این مهم، سیلیكن را بر آن داشت تا به رؤسا و مدیران بخش منابع انسانی سازمان‌ها، راهكاری به منظور بهره‌گیری هر چه بیشتر از منابع انسانی سازمان پیشنهاد دهد.
قبل از ارائه راه‌حلی برای این مسئله، زوایای آن را با طرح موارد زیر بیشتر بررسی كنید:
۱) چه كسی یا كسانی به اینترنت، ارسال پست الكترونیكی و خدمات پیغام‌گذاری دسترسی دارند؟
۲) آیا شما در محیط كاری خود خط‌مشی مشخصی برای نحوه استفاده كاركنان از اینترنت اتخاذ كرده‌اید؟
۳) آیا سیستم‌های نظارتی خاصی برای بهره‌گیری صحیح از اینترنت ترسیم كرده‌اید؟ اگر وجود دارد، آیا این سیستم قابلیت تشخیص شخصی یا غیرشخصی بودن استفاده كاركنان از اینترنت را دارد؟
۴) آیا برای سایت‌های ویژه نظیر: كاریابی، سرمایه‌گذاری، قرار ملاقات، بازی و مزایده، دیواره آتشین قرار داده‌اید تا كاركنان امكان هدر دادن وقت خود را از طریق این سایت‌ها نداشته باشند؟
۵) اگر متوجه شوید كه كارمندی قوانین مربوط به نحوه استفاده از اینترنت را در محل كار نقض كرده است، با وی چگونه رفتار می‌كنید؟
۶) آیا استفاده‌های شخصی خاصی وجود دارد كه برای شما به عنوان مدیر سازمان ناخوشایندتر از موارد دیگر باشد؟
۷) آیا سایر وسایل الكترونیكی دیگر نظیر تلفن همراه كاركنان را نیز چك می‌كنید؟
۸) آیا از توان نرم‌افزاری انسداد سایت‌های خاص برخوردارید؟ آیا از فناوری ایجاد دیواره آتشین استفاده می‌كنید؟ چه كسی تصمیم می‌گیرد كه چه سایتی برای استفاده، بسته و چه سایتی باز باشد؟
۹) آیا توان نرم‌افزاری نظارت بر سایت‌های استفاده شده توسط كاركنان را دارید؟ آیا از فناوری نظارت و كنترل استفاده می‌كنید؟ چه كسی تصمیم می‌گیرد كه چه چیزی و چه موقع كنترل شود؟ چه كسی كنترل كننده را كنترل می‌كند؟
۱۰) آیا كاركنان شما به بسته‏شدن یك‌سری سایت‌های مخل كار اعتراض می‌كنند؟ و آیا ممنوعیت استفاده شخصی از اینترنت، تأثیرات نامطلوبی بر فرهنگ كار خواهد گذاشت؟
● راه‌های جلوگیری از بروز پدیده پرسه‌زنی اینترنتی
۱) دیواره آتشین:
برخی‌ها به شدت با این موضوع برخورد كرده و به‌طور كلی استفاده از اینترنت و پست الكترونیكی را ممنوع اعلام می‌كنند، اما بسیاری از متخصصین معتقدند كه ممنوعیت كامل استفاده از اینترنت، سوزاندن تر و خشك با هم است. به‌رغم اینكه استفاده ناصحیح از اینترنت بهره‌وری را كاهش می‌دهد، اما استفاده صحیح و بجا از آن موجب افزایش سطح بهره‌وری كاركنان می‌شود.
۲) ایجاد خط‌مشی:
بسیاری معتقدند برای بهره‌گیری اثر بخش از اینترنت، خط‌مشی‌هایی مناسب باید اتخاذ كرد. اخبار نشان می‌دهد كه ۲۲ درصد از مدیران صنایع كاركنان خود را به علت عدول از خط‌مشی‌های مربوط به نحوه استفاده از اینترنت اخراج كرده‌اند.
۳) استفاده از سیستم‌های ایمنی:
برای استفاده و برقراری سیستم‌های امنیتی، شركت‌های خاص این منظور نیز وجود دارند كه خدمات بهره‌گیری بهینه از اینترنت و قرار دادن سیستم‌های ایمنی شبكه اینترنت را برعهده می‌گیرند. برخی مدیران از نرم‌افزارهایی استفاده می‌كنند كه به وسیله آنها بتوانند نحوه استفاده كاركنان از اینترنت را كنترل و نظارت كامل بر آن داشته باشند و در برخی مواقع ارتباط بر خط آنها را از طریق این نرم‌افزارها محدود می‌كنند.
۴) روش كاربران مجاز:
برخی مدیران، استفاده از اینترنت را تنها برای كاركنانی كه برای كار خود به آن نیاز دارند، آزاد كرده‌اند. (صادقانه بگویید آیا در اتاق كار شما، تمام كاركنان نیاز به استفاده از اینترنت را برای كار خود دارند؟)
● كدام راه بهترین است؟
براستی كدام روش، اثربخش‌تر از دیگران است؟ بهترین روش برای ایجاد فرهنگ استفاده صحیح از اینترنت در میان كاركنان كدام است؟ كدام روش، كاركنان را وادار می‌كند تا تنها هنگام نیاز كاری، از اینترنت و پست الكترونیكی استفاده كنند؟ براستی كدام سایت‌ها و منابع خبری اعتیادآورتر از بقیه‌اند؟
یافتن بهترین راه استفاده مؤثر كاركنان از اینترنت این است كه بدانید كاركنان شما دقیقاً چه كاری انجام می‌دهند و برای انجام كار خود دقیقاً چقدر زمان صرف می‌كنند.
نتایج تحقیقات انجام شده و همچنین نظر متخصصین، مؤید این نكته است كه بهترین كاری كه شركت می‌تواند در این مورد انجام دهد، این است كه قبل از اینكه كاركنان امكان استفاده از اینترنت را داشته باشند، یك خط‌مشی كامل، شفاف و دقیق در مورد نحوه استفاده از اینترنت ترسیم كنید. ناگفته نماند كه تحقیقات دیگری از هلند نشان می‌دهد كاركنانی كه دچار عارضه پرسه‌زنی اینترنتی شده و از اینترنت علاوه‌بر جنبه‌های كاری، استفاده‌های كاملاً شخصی می‌كنند، از بهره‌وری بالاتری نسبت به كسانی كه این كار را نمی‌كنند برخوردارند زیرا كارهای شخصی و سازمانی خود را اولویت‌بندی كرده و به نحو صحیحی مدیریت می‌كنند و استرس كاری خود را با لذت بردن از ساعات كاری، كاهش می‌دهند.

نویسنده : روح‌الله استیری
پانوشت‌ها:
۱ Cyber Loafing
۲. Cyber Crime
۳. Toni Kamins
۴. New York Daily News
۵. Vivien K G Lim
۶. Sexual Harassment
۷. Dr Colin Barrow of the Cranfield School of
Management
۸. Silicon.com
منابع:
Organizational behavior, Stephen p. Robbins
www.silicon.com
www.techbuilder.org
www.bbc.com
www.management-issues.com
www.informationweek.com
www.findarticle.com
www.interscience.wiley.com
http://bloggerparty.com

منبع : ماهنامه صنعت خودرو