زنان پاکستان در اتحادیه‌های کارگری بزرگ فعالند

گروه زیادی از زنان به حوزه‌های گوناگون فعالیت‌های اقتصادی پیوسته‌اند. دلیل اصلی این است كه از یك سو آنان به طیف وسیعی از نیروی كار ارزان شكل داده‌اند و از سوی دیگر خصلت اطاعت‌پذیری و مطیع بودن آن‌ها روند كار را تسهیل می‌كند؛ درست به همین خاطر است كه طی پنج سال گذشته شاهد افزایش تعداد كارگران زن در صنایع بزرگ در اندازه‌هایی باورنكردنی بوده‌ایم به گونه‌ای كه در برخی صنایع ۶۰ تا ۷۰ درصد كارگران، زن هستند. تا قبل از این، تعداد زنانی كه در نهادهای دولتی مشغول كار بودند به نسبت اندك بود و بخش بزرگ آن‌ها نیز در امور آموزشی و بهداشتی فعال بودند.از دلایل عمده‌ی دیگر درگیر شدن زنان در كار و فعالیت اقتصادی، اضمحلال و فروپاشی نهاد خانواده و بحران اقتصادی است. بحران اقتصادی به ساختار تفكر سنتی و محافظه‌كار كه زن را در چارچوب خانه و در خدمت شوهر، برادر و كل خانواده در نظر می‌گرفت ضربه‌ی سنگینی وارد كرد. بی‌كاری فزاینده و فراگیر و نابسامانی‌های اقتصادی خانواده‌ها را ناگزیر كرد به زنان اجازه دهند شاغل شوند و برای كار در ادارات و صنایع به بیرون بروند. اگر نگاهی گذرا به اتحادیه‌های كارگری بیندازیم تعداد معدودی زن را در صحنه پیدا خواهیم كرد. ممكن است در گذشته علت این امر تعداد كم‌تر آن‌ها در كل نیروی كار بوده، اما اكنون چنین نیست. دلیل عمده عدم سازمان‌دهی زنان در اتحادیه كارگری، طرز تفكر غلط رهبران اتحادیه‌های كارگری، تنگ بودن عرصه اقتصادی و اجتماعی و سیر نزولی عمومی وضعیت اتحادیه‌های كارگری است.
● بخش دولتی
در بخش دولتی زنان در حوزه‌های بهداشت، آموزش و پرورش، PTCL یا مخابرات پاكستان، PIA یا خطوط هوایی پاكستان، WAPDAیا سازمان توسعه‌ی آب و نیرو، اداره پست، راه‌آهن، بانك‌ها و دیگر نهادها مشغول به كارند.
هزاران پرستاز زن در دپارتمان بهداشت مشغول كارند اگرچه آن‌ها انجمن خاص خود را دارند اما فعالیت این انجمن آن چنان كه باید موثر نیست. قبل از آن كه ضیاءالحق اقدام به بستن اتحادیه‌ها كند اتحادیه‌های فعالی حضور داشتند كه زنان فعال و پرشوری را در حوزه‌ی عملكرد خود جای داده بودند. زنان نقش قابل توجهی را در دو اعتصاب بزرگ در بیمارستان‌ها ایفا كردند و ناگزیر شدند در دوره‌ی اول نخست‌وزیری نواز شریف به خاطر پافشاری بر تداوم اعتصاب از شغل خویش صرف‌نظر كنند.
خیانت و مصالحه‌ی رهبران اتحادیه و استراتژی غلط آن‌ها، كارگران این بخش را چنان شوكه كرد كه حالا اگرچه اتحادیه‌ای وجود دارد، اما كاملاً غیرفعال و در خواب به‌سر می‌برد. با اندكی كار سخت و یك استراتژی صحیح، تعداد بسیاری از زنان می‌توانستند در این اتحادیه‌ها سازمان‌دهی شده و پتانسیل‌هایشان در مبارزه‌ی سیاسی متجلی شود.
زنان با سمت معلم در دپارتمان آموزش و پرورش كار می‌كنند. سال گذشته در این دپارتمان جنبش مقاومتی به راه افتاد كه عمدتاً با گام‌هایی چون كوچك‌سازی مخالفت می‌كرد. سه ماه پیش زنان معلم در اعتصاب‌ها و راهپیمایی‌هایی شركت كردند كه از سوی دولت به خشونت كشیده شد.به طرز مشابهی زنان در سیند در جنبش شركت كرده و تا حدود زیادی نقش رهبری را بر عهده داشتند. این مثال نشان می‌دهدكه زنان می‌توانند به درون جنبش آورده شوند. فعالان اتحادیه‌ها وقتی می‌گویند كه زنان هیچ علاقه‌ای به اتحادیه‌های كارگری ندارند اشتباه می‌كنند، در سیند معلمانی كه به گرایش ما تعلق خاطر داشتند در جنبش مشاركت داشتند.به علت سرمایه‌گذاری نكردن دولت پاكستان در امر توسعه‌ی بخش بهداشت و آموزش، این بخش‌های مهم توسط بخش خصوصی بلعیده شد. هم‌اكنون آن‌ها سودآورترین بخش‌ها در پاكستان هستند. آن‌ها از سویی برای خدمات بهداشتی و آموزش مبالغ هنگفت دریافت می‌كنند و از طرف دیگر برای انجام كار عمدتاً زنان كارگر را با دستمزدهایی كه به طرز شرم‌آوری پایین است به خدمت می‌گیرند. بخش بزرگی از آن‌ها با دستمزدهایی معادل ۷ تا ۱۵ پوند در ماه كار می‌كنند. این كارگران كاملاً متفرق و سازمان نیافته‌اند و نیاز عاجل برای ورود كارگران زن این بخش‌ها به اتحادیه‌ها احساس می‌شود. هم اكنون۷۶ هزار معلم در موسسات خصوصی شاغلند كه ۶۰ درصد آن‌ها زن هستند. در بخش مخابرات پاكستان بیش از سه هزار زن مشغول كارند كه بخش بزرگ آن‌ها از اعضای اتحادیه‌های كارگری هستند. در جنبش مقاومت و اعتصاب‌ها زنان نقش مهمی را ایفا كرده‌اند. در زمان اعتصاب، تعداد بسیاری از زنان در اتحادیه‌های كارگری فعال شدند اما به خاطر طرز تفكر غلط حاكم بر اتحادیه و فرهنگ ارتجاعی، تعداد زنان كاهش یافت.در مقایسه، استانداردهای زندگی زنان كارگر در بخش مخابرات پاكستان بالاتر است و همین امر دلیل آن است كه چرا آن‌ها از نظر اقتصادی تا حدودی در مضیقه نیستند و از شرایط كاری تركیبی برخوردارند. آن‌ها می‌توانند عملكرد بهتری در جنبش داشته باشند و با دیگر كارگران مرد همكاری كنند. در اتحادیه‌های كارگری بزرگ، زنان در انتخابات و رفراندوم‌ها به شكلی جدی شركت می‌كنند و در برابر كسانی كه می‌خواهند جنبش را به عقب برگردانند سر خم نمی‌كنند.به طرز مشابهی، تعداد بسیاری از زنان نیز در خطوط هوایی پاكستان، سازمان توسعه‌ی آب و نیرو، بانك‌ها و دیگر نهادها مشغول كارند اما چندان در اتحادیه‌های كارگری این نهادها فعال نیستند و تنها برای شركت در مبارزات انتخاباتی بسیج می‌شوند تا رهبران بتوانند آرای مدنظر خود را به دست آورند.
● زنان در راس قرار می‌گیرند
در بخش صنعت، بیش‌تر زنان در صنعت نساجی، پوشاك، داروسازی، لوازم ورزشی و كارخانه‌های تولیدكننده‌ی ابزار جراحی مشغول كارند. در برخی كارخانه‌های بزرگ بیش از نیمی از نیروی كار را زنان تشكیل می‌دهند. بخش بزرگی از زنان روزمزد یا دارای قراردادهای موقت‌اند این زنان در بدترین شرایط كار می‌كنند. آن‌ها ۱۲ تا ۱۴ ساعت در روز كار می‌كنند و دستمزدشان ۴۰ تا ۵۰ درصد كم‌تر از كارگران مرد است. در بیش‌تر كارخانه‌ها اثری از اتحادیه كارگری نیست. رهبران كارگری نیز نقش فعالی در سازمان‌دهی زنان در اتحادیه‌ها ایفا نمی‌كنند. سیاست‌های بازار آزاد، آزادسازی، قوانین ضدكارگری و سیاست‌های ضداتحادیه‌های كارگری، اتحادیه‌ها را با مخاطرات بی‌شماری مواجه كرده است. هیچ فدراسیون و یا رهبری كارگری در قبال مطرح كردن مشكلات زنان و سازمان‌دهی آنان در اتحادیه‌ها جدی رفتار نمی‌كند.
جدا از وضعیت زنان كارگر شاغل در ادارات شركت‌های چند ملیتی، آژانس‌های مسافرتی، مدارس خصوصی، هتل‌های بزرگ و فروشگاه‌های زنجیره‌ای كه به آن‌ها اجازه تاسیس اتحادیه كارگری داده نمی‌شود، شرایط زنانی كه در خانه یا در مزارع كار می‌كنند چیزی از بردگی كم ندارد.
در حال حاضر بیش از ۴۰ درصد زنان در روستاها فعال‌اند كه از حقوق خاص خود برخوردار نیستند. از دلایل اصلی عدم فعالیت زنان در اتحادیه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:
▪ فشارهای اجتماعی و تنگی فضا كه به زنان اجازه نمی‌دهد به شكل فعالی در اقدامات مشاركت كنند.
▪ نگاه منفی رهبران اتحادیه‌های كارگری و مردسالاری حاكم، زنان را از همگام شدن با مردان كارگر منصرف می‌كند.
▪ ورشكستگی فرهنگی، محافظه‌كاری، تنگی فضای اجتماعی و بدویت فرهنگی كه از برگزاری جلسات و گردهمایی منظم مردان و زنان جلوگیری می‌كند.
▪ در شرایط حاضر، بحران و ركود جنبش اتحادیه‌های كارگری نیز از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. خیانت رهبری و مصالحه به شكل عمیقی كارگران را ناراضی و سرخورده كرده است.
▪ فشار مدیران و عوامل اجرایی در كارخانه‌های خصوصی از دیگر موانع این مسیر محسوب می‌شود. زنان می‌ترسند شغلشان را از دست دهند و به همین دلیل تمایلی به پیوستن به اتحادیه‌ها ندارند.
▪ محافظه‌كاری نهاد خانواده و تاثیرات اجتماعی بنیادگرایی اسلامی.
به منظور افزودن بر اهمیت و پویایی جنبش در زمانی كه شاهد افزایش هرچه بیش‌تر تعداد زنان كارگر در بخش صنعت هستیم، ضروری است زنان با موضوعات درگیر و سازمان‌دهی شوند. هیچ اتحادیه كارگری نمی‌تواند بدون وارد كردن زنان كارگر در اتحادیه، تاسیس شده و پا بگیرد. ورود زنان در اتحادیه‌های كارگری در بخش خصوصی پس از كنار رفتن ابرهای تیره‌ی دلخوری و آزردگی می‌تواند به شفاف‌تر شدن جنبش منتهی شود.
حال این مسوولیت برعهده‌ی PTUDC است كه زنان را سازمان‌دهی كرده و آن‌ها را برای ایفای نقشی پویا در جنبش تحریك كند.
▪ در مكان‌هایی كه اتحادیه‌های كارگری وجود ندارد می‌توان حلقه‌های مطالعاتی تشكیل داد، می‌توان به گروه‌های كوچكی شكل داد و خود را از نظر سیاسی مهیا كرد. این حلقه‌های مطالعاتی و گروه‌ها می‌توانند نقش مهمی در تشكیل اتحادیه‌های كارگری ایفا كنند.
هم‌اكنون مبارزه‌ای با تمام قوا علیه مردسالاری، پیش‌فرض‌های ذهنی و محافظه‌كاری برای پایان بخشیدن به تبعیض علیه زنان كارگر در اتحادیه‌ها به راه افتاده است.
▪ فعالان PTUDC كه در اتحادیه‌های كارگری بخش دولتی حاضرند، تلاش‌های آگاهانه‌ای را برای در راس قرار دادن زنان آغاز كرده‌اند. برنامه‌ی شفافی برای حل مشكلات زنان در حال اجراست. گردهمایی‌های زنان برنامه‌ریزی و فعالیتشان سازمان‌دهی شده است. حضور زنان در ساختار PTUDC تشویق شده است.
▪ كارخانه‌هایی كه در آن‌ها اتحادیه‌ها حضور دارند باید تحت فشار قرار گیرند تا اجازه دهند زنان به عضویت اتحادیه درآیند، آن‌ها باید تشویق شوند تا نقش فعالی را برعهده گیرند.
▪ جزوه‌هایی در مورد مشكلات و مسایل زنان چاپ و توزیع شده است.
PTUDC-بر این باور است كه زنان می‌توانند نقش مهمی در اتحادیه‌های كارگری و مبارزهء طبقاتی ایفا كنند.
و اما نهایتاً برنامه‌های PTUDC برای شرایط كنونی به شرح زیر است:
▪ پرداخت حداقل دستمزد به میزان ۵۰۰ر۷ روپیه معادل ۸۰ پوند كه با میزان تورم تناسب دارد.
▪ حق تشكیل اتحادیه كارگری و حق غیرمشروط برای اعتصاب
▪ حذف نظام قراردادی و تمام قوانین ضد كارگری
▪ پایان بخشیدن به كوچك‌سازی‌ها و بازخرید و بازنشستگی‌های اجباری، به نام مستقل شدن كالج‌ها، مدارس و بیمارستان‌ها
▪ حذف تمام قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان
▪ دستمزدها و فرصت‌های برابر برای مردان و زنان
▪ حق استفاده از مرخصی زایمان ضمن دریافت دستمزد كامل
▪ و این كه قانون دو شاهد زن در برابر یك شاهد مرد باید لغو شود.

منبع: In Defence of Marxism
رخسانا منظور
برگردان: بابک پاکزاد

منبع : فرهنگ توسعه