پیازاملا !

اهمیت نوشتن و نیاز به صحیح نوشتن در ایجاد ارتباط با دیگران بر كسی پوشیده نیست. در همین ارتباط از ابتدای آموزش رسمی خواندن و نوشتن، به كودكانمان می آموزیم كه چگونه بنویسیم وچه اقداماتی در این باره انجام می دهیم تا بتوانند آموخته های خود را در موقعیت های مختلف به كار گیرند.
مهمترین ماده درسی كه این وضعیت را بر عهده دارد، املای فارسی است. املا در لغت به معنی پر كردن، بر سر جمع گفتن، تقریر كردن مطلبی تا دیگری آن را بنویسد، است. در زبان فارسی كلمه ای معادل املا و دیكته نداریم، ولی می توانیم از بر نویسی یا گفتار نویسی را جایگزین كلمه املا یا دیكته كنیم. منظور این است كه شخص گفته های دیگران را بدون دیدن آن كلمات بنویسد.
با توجه به این كه درس املا بنای علمی در یادگیری سایر دروس است و توجه به این مهم، یكی از ضروریات نظام آموزشی ماست و از طرفی روش های متداول املا نمی تواند راه گشای مشكلات آموزشی در این درس باشد، لذا در این مجموعه سعی شده است چندین روش متنوع و جالب برای املا و تصحیح آن ارائه شود. تا از همین ابتدای سال تحصیلی با یاری اولیا و آموزگاران در افزایش توانمندی دانش آموزان تلاش شود.
۱) املا به صورت گروهی. به این شكل كه بچه ها را به گروه های ۵ یا ۶ نفره تقسیم می كنیم و در هر گروه، هر خط را یك نفر از گروه می نویسد و در انتها نمره گروهی می دهیم و آن املا در پوشه كار گروه ها قرار می گیرد.
۲) هر گروه یك متن املا با كمك تمام اعضای گروه خود می نویسد و ما املای همه گروه ها را جمع آوری كرده و می خوانیم و سپس یا بهترین متن دیكته را به كل كلاس می گوییم و یا از هر گروه یك پاراگراف انتخاب كرده و دیكته تلفیقی تهیه كرده و به كل كلاس، دیكته می گوییم. در این صورت متن دیكته را بچه ها انتخاب كرده اند.
۳) بچه ها را گروه بندی می كنیم و سپس هر گروه متن دیكته ای را می نویسد و برای گروه دیگر می خواند تا آن گروه بنویسند. دیكته گروه به گروه نام دیگر این دیكته است.
۴) در روش دیگر، باز بچه ها به گروه های ۵ یا ۶ نفره تقسیم می شوند. ۱۰ كلمه مهم از درس انتخاب می كنیم و از بچه ها در گروه ها می خواهیم كه هر كدام جمله ای را در ارتباط با درس بنویسند و از كلمات مهم مورد نظر استفاده كنند و هر گروه جملات خود را كنار هم گذاشته و یك متن كوتاه و زیبا بسازد.
۵) در مواقعی كه شاگردی ضعیف است و در املا پیشرفت چندانی ندارد، می توان در هنگام دیكته دانش آموز ضعیف را كنار دانش آموز قوی نشاند تا بعضی از لغات را كه برایش مشكل است، با مشورت بنویسد. در نتیجه دانش آموز ضعیف، هم آن لغت را به خوبی به ذهن می سپارد و هم با افت نمره به طور مكرر مواجه نمی شود. البته این روش نباید به طور تكرار و همیشگی باشد.
۶) در هنگام تصحیح كردن املا، معلم صحیح لغات را نمی نویسد و دانش آموزان خودشان درست لغات را از كتاب پیدا می كنند و بعد ما به آن املا نمره می دهیم. یعنی، ابتدا دور كلمات اشتباه خط می كشیم و صحیح آن را بچه ها می نویسند و ما به صحیح نوشتن آنها نمره می دهیم.
۷) روش دیگر این است كه معلم بهتر است متن دیكته را قبل از املا برای بچه ها بخواند، ولی بچه ها چیزی ننویسند و تنها گوش دهند.
۸) بعد از املا هم باید متن مجدداً خوانده شود، یعنی در هر املا كل متن باید سه بار خوانده شود.
۹) در صورت دیگر املا، می توان شفاهی دیكته را خواند و بچه ها لغات مهم آن را هجی كنند و در هوا بنویسند.
۱۰) نوع دیگر املا می تواند چنین باشد كه شاگرد پشت سری كلمات را روی پشت فرد جلویی بنویسد و شاگرد جلویی از روش حركت انگشتی فرد عقبی بتواند لغات را بفهمد و بنویسد كه این یك نوع بازی و املا است.
۱۱) در روش دیگر به بچه ها می گوییم روزنامه با خود به كلاس بیاورند و لغات را ببرند و از لغات بریده شده یك بند املا برای ما درست كنند و بر روی ورقه بچسبانند. یا این روش می تواند به صورت گروهی هم صورت گیرد.
۱۲) می توان املایی را به صورت پلی كپی بدون نقطه، بدون تشدید و یا به صورت لغات ناقص به دانش آموزان داد تا آنان در جای مناسب نقطه بگذارند و یا تشدید قرار دهند یا لغات ناقص را كامل كنند.
۱۳) می توان دیكته را به صورت لغات صحیح و غلط در كنار هم قرار داد تا بچه ها كلمه غلط را خط بزنند.
۱۴) روش دیگر املا می تواند به صورت تصویری باشد. یعنی، شكل را به دانش آموزان بدهیم تا آنان املای صحیح آن را بنویسند.
۱۵) املای تقویت حافظه: بدین صورت كه معلم متنی را روی تخته می نویسد و سپس متن را برای دانش آموزان می خواند و سپس روی نوشته هایش روی تخته پرده می كشد و بچه ها باید هر آنچه از متن فهمیده اند را بنویسند. سپس معلم پرده را از تخته برمی دارد و بچه ها متن خود را با متن تخته مقایسه می كنند و به خود امتیاز می دهند.
۱۶) روش دیگر، می تواند استفاده از آینه باشد كه كلمات را بر عكس بنویسیم و بچه ها با آینه درست آن را بنویسند و یا صحیح آن را بخوانند.
۱۷) دیكته آبكی: روش دیگر، استفاده از آب و محیط حیاط مدرسه است. بدین ترتیب كه بچه ها به صورت انفرادی و یا گروهی با خود آب پاش به مدرسه می آورند و با آب دیكته را روی زمین بنویسند و گروهی نوشته های خود را تصحیح كنند.
۱۸) روش دیگر در تصحیح املا این است كه دانش آموزان با اشتباهات خود جمله بسازند و یا دیكته به صورت جمله سازی از لغات مهم درس باشد.
۱۹) كلمات مهم یا مشكل درس را روی پارچه بنویسند و سپس با خمیر و یا نخ و سوزن كلمات را بسازند و یا بدوزند كه در این صورت املا با هنر و بازی توأمان می شود (یادگیری تلفیقی)
۲۰) دانش آموزان از اشتباهات خود در املا كلمات هم خانواده، متضاد و یا هم معنا بنویسند.
۲۱) برای آشنایی دانش آموزان با انواع صداها و لهجه ها در هنگام دیكته گفتن و از این كه بچه ها تنها به صدا و لحن معلم خود خو نگیرند، معلم می تواند از اطرافیان خود بخواهد تا متن املا را بر روی نوار بخوانند و صدای خود را ضبط كنند و سپس آن متن را به كلاس بیاورد و بچه ها از روی آن نوار دیكته بنویسند و در هنگام ارزشیابی پایانی و یا هر زمان دیگر بچه ها دچار مشكل نشوند.
۲۲) همكاران معلم می توانند در املاهای كلاسی جای خود را تعویض كنند و به بچه های كلاس های دیگر املا بگویند تا بچه ها با انواع صداها و لحن و گویش در دیكته آشنا شوند.
۲۳) دانش آموزان می توانند به والدین خود دیكته بگویند و والدین در املای خود چند كلمه را اشتباه بنویسند تا بچه ها آنها را تصحیح كنند و به پدر و مادر خود نمره دهند.
۲۴) بچه ها می توانند به معلم خود دیكته بگویند. هر گروه یك پاراگراف به معلم بگوید و در انتها گروه ها ورقه معلم را تصحیح كنند و یا هر گروه پاراگراف مخصوص به خود را صحیح كند. البته بهتر است معلم چند كلمه را عمداً اشتباه بنویسد.
۲۵) برای والدین بی سواد، فرزند می تواند صدای خود را ضبط كند و از روی صدای خود به خودش دیكته بگوید یعنی صدای ضبط شده خود را جایگزین صدای اولیای خود كه بی سواد هستند، نماید.
۲۶) یكی دیگر از روش ها برای تصحیح املا این است كه می توان املا را به بچه ها داد تا تصحیح كنند، ولی در نهایت نمره نهایی را معلم بدهد و یا دانش آموزان تصحیح كننده با مداد كنار دفتر فرد، نمره بگذارند و بعد معلم، نمره خود را با نمره ای كه دانش آموزان داده مقایسه كند.
۲۷) معلم لغاتی را بر روی مقوا می نویسد و مقوا را به تخته نصب می كند و زمان كوتاهی وقت می دهد تا دانش آموزان كلمات را به دقت نگاه كنند و سپس مقوا را جمع می كند. در این جا بچه ها هر آنچه از لغات در ذهنشان مانده است را می نویسند و ما لغات و كلمات آنان را تصحیح می كنیم تا دقت آنان سنجیده شود.
۲۸) دانش آموزان املا را در هوا بنویسند و ما هم در هوا تصحیح كنیم نه با قلم و روی كاغذ.
۲۹) روش دیگر املا كه همراه با بازی هم است، این است كه دانش آموزان با گچ روی زمین مدرسه و حیاط مدرسه دیكته بنویسند و سپس حیاط را دسته جمعی بشویند تا آثار گچ حیاط مدرسه را كثیف نكند.
۳۰) معلم می تواند املا را بر روی چندین كارت بنویسد و این كارت ها بین گروه ها تقسیم شود تا تمام گروه ها كارت را ببیند و سپس كارت ها را جمع كرده و از روی آنها دیكته بگوید.
لازم به تذكر است كه روش های املا كه به عنوان نمونه بیان گردید را نباید به عنوان روش واحد تلقی كرد. اگر هر روشی بیشتر از اندازه استفاده گردد، ارزش آموزشی خود را از دست می دهد. لذا اگر معلم بنا به ضرورت و در نظر گرفتن تنوع، روش های متنوع املا را به كار گیرد نتیجه مفیدی عاید دانش آموزان خواهد شد.

لیدا كاكیا

منبع : روزنامه همشهری