شکفتن با مهر

نیمه های شهریور یعنی اول مهر! شروع دوباره درس و مدرسه و دلهره های شیرین خرید كیف و كتاب، لباس نو و دفترهایی كه ورق هایشان بوی خاصی می دهد، بویی كه سال ها بعد نیز از مشام مان بیرون نمی رود.
یك میلیون دانش آموز كلاس اولی، امسال مانند همه كلاس اولی های سال های دور و نزدیك، قرار است كلاس اولی بودن را تجربه كنند. تجربه ای كه هر چند شیرین به نظر می رسد، اما اضطرابی نهفته را نیز به همراه دارد؛ اما والدین می توانند با كاستن از اضطراب خود، دلهره كلاس اولی ها را به هیجانی شیرین و به یاد ماندنی تبدیل كنند.
رفتن به مدرسه برای همه كودكان همواره واقعه ای بزرگ و عجیب بوده و هست؛ چرا كه كودك مدرسه رفتن را گام نهادن در راه بلوغ، كمال واستقلال رأی و عمل می داند، هر چند آن را به زبان نیاورد؛ اما همین احساس كسی بودن وآزادی، حس جدایی از والدین را نیز به همراه دارد؛ كه همین امر عاملی جهت ایجاد دلهره و اضطراب در كودكان است. والدین نیز از این قضیه مستثنی نیستند؛ چرا كه آنها نیز شروع مدرسه را تحولی بزرگ در زندگی خود و فرزندانشان می دانند؛ تحولی كه بی تردید وظیفه آنها را سنگین تر و اضطراب شان را دو چندان می كند.
●شكست اضطراب
روزهای نخستین شروع مدرسه، كودك با محیط، افراد، ارتباطات و قوانین جدیدی آشنا می شود، تازه هایی كه تا پیش از این تصوری از آنها نداشته و یا اگر هم داشته، در حد ذهنیاتی شكل گرفته از تعاریف خوب یا بد دیگران به ویژه والدینش بوده است. به عقیده روانشناسان، همین پیش فرض های شكل گرفته در ذهن كودك عاملی جهت هیجان و استرس او و حالت تدافعی و تهاجمی وی در مقابل همكلاسی ها و اولیاء مدرسه و یا عاملی جهت آرامش و استقبال او از درس و مدرسه است.
برای آشنا كردن صحیح كودك با محیط جدید، لازم است به چند نكته توجه كنیم:
- پیش از آغاز مدرسه و حتی قبل از شروع برنامه های آموزش و پرورش برای شروع مدرسه و استقبال ازمهرماه (دركشور ما جشن شكوفه ها)، فرزندتان را به مدرسه اش ببرید، مثلاً هنگام ثبت نام و به دلایل مختلف او را همراه خود به مدرسه ببرید. تمام كلاس ها، دفتر مدرسه ، سرویس های بهداشتی، كتابخانه و... را به او نشان بدهید تا با فضای مدرسه كاملاً آشنا شود.
- درباره درس و مدرسه و زیبایی های روزهای آغازین سال تحصیلی با او صحبت كنید، تا اشتیاق حضور در مدرسه را در او بیدار كنید.
- از خودتان برایش صحبت كنید، این كه روز اول مدرسه چه احساسی داشتید، چه كردید و... از رفتار آموزگار با شما و به طور كلی درباره همه احساس های خوشایند و ناخوشایند خود صحبت كنید؛ صحبت كردن از احساس های ناخوشایند، باید در جهت نتیجه گیری مثبت باشد.
- برای آرامش بیشتر خود و فرزندتان با آموزگار او صحبت كنید و درباره برنامه درسی، روند كار در كلاس و... آگاه شده و این اطلاعات را با زبانی ساده در اختیار فرزندتان قرار بدهید.
- خیال فرزندتان را راحت كنید كه روز اول مهر، آموزگار از آنها درس نمی پرسد: اغلب كودكان فكر می كنند آموزگار در اولین روز حضور در كلاس، درباره آموخته های دوره پیش دبستانی از آنها سؤال می كند و همین امر برای آنها هیجان انگیز است.
- سعی كنید هر وقت از منزل خارج می شوید، از كنار مدرسه فرزندتان عبور كنید تا محیط اطراف مدرسه برای فرزندتان غریبه به نظر نرسد. از طرفی مسافت بین منزل تا مدرسه طولانی و دور به نظر نیاید.
- درباره موفقیت ها، تفریح ها و شادی ها و نكات مثبتی كه در طول دوران تحصیل به ویژه سال اول ابتدایی با آنها مواجه شده اید، صحبت كنید؛ این صحبت ها انگیزه مثبت در او ایجاد می كند.
- با نقاشی و طراحی و یا با وسایل بازی او مدرسه ساخته یا طراحی كنید و از روی نقاشی یا ماكتی كه ساخته اید، قسمت های مختلف مدرسه را برای او شرح دهید.
- كتاب هایی را برای او انتخاب كنید كه درباره درس و مدرسه داستان هایی حكایت كرده اند. این كتاب ها تشویقی برای رفتن به مدرسه و یاد گرفتن سریع ترمهارت خواندن و نوشتن، برای خواندن این كتاب ها است.
- همراه با فرزندتان پیاده و یا با وسایل نقلیه عمومی، چندین بار تا قبل از شروع مدرسه، به مدرسه او بروید تا فرزندتان مسیر پیاده و یا نحوه استفاده از وسایل نقلیه عمومی، برای رفتن به مدرسه و بازگشت به منزل را یاد بگیرد. این كار به او آرامش می دهد؛ چراكه می آموزد چگونه و با چه وسیله ای خود را به سرعت به منزل برساند و اطمینان می یابد كه گم نخواهد شد.
●تنظیم برنامه ها
خرید لوازم مدرسه، كیف، كفش، لباس و... همان قدر كه شیرین و دوست داشتنی است و كودك برای رسیدن به این لحظه، لحظه شماری می كند. اما به تعویق افتادن این لحظه دوست داشتنی، كودك را مضطرب می كند؛ چرا كه احساس می كند برای رفتن به مدرسه حاضر نیست. بنابراین بهتر است تهیه لوازم و دیگر نیازهای كودك برای رفتن به مدرسه حداقل یك ماه مانده به شروع مدرسه انجام شود. از طرفی خرید به موقع مایحتاج كودك باعث ارتباط بیشتر كودك با وسایل و لباس و كفش نو شده و به او آرامش می دهد و اول مدرسه، همه چیز برای او جدید و غریبه نیست.
نزدیك شدن به روزهای پایانی تعطیلات تابستان و به دنبال آن تغییر شرایط كودك چه از جهت زمان خواب و استراحت و چه از جهت وضعیت تغذیه، گردش و تفریح و... دستخوش تحول می شود؛ كه این تغییرات نیز عاملی جهت بروز اضطراب در كودك است. از این رو برای جلوگیری از بروز این حالت و كاهش هیجان و اضطراب كودك لازم است تا تغییرات به صورت نامحسوس و به تدریج صورت بگیرد. به طور مثال به تدریج از زمان گردش و تفریح او بكاهید؛ اگر بعدازظهرها هر روز بیرون می رفتید، این زمان را به یك روز در میان و در نهایت هفته ای دوبار محدود كنید. وضعیت خورد و خوراك كودك را نیز به تدریج تنظیم كرده و تغییر بدهید. به این ترتیب كه اگر تاكنون فرزندتان دیر صبحانه می خورد، با عقب بردن هر هفته نیم ساعت، به زمان مناسب برای صرف صبحانه، هنگام آغاز مدرسه برسید. تغییرات دیگر را نیز به تدریج ایجاد كنید و از ایجاد هر نوع تحول ناگهانی در برنامه كودك جداً بپرهیزید. روانشناسان بهترین زمان شروع ایجاد تحولات در برنامه كودك را یك ماه مانده به آغاز فصل درس و مدرسه می دانند و معتقدند این زمان مناسب ترین فاصله برای تغییر تدریجی عادت ها و ثابت كردن عادت های جدید در ذهن و رفتار كودك است.
●كنترل احساسات
احساسات والدین و عكس العمل های شما به شدت روی فرزندتان تأثیر می گذارد. حفظ آرامش و نداشتن هیجان برای زندگی جدید فرزندتان، او را نیز آرام می كند؛ اما وجود هر نوع هیجان و استرس در والدین و مهم تر از همه نشان دادن این هیجان و اضطراب، كودك را كلافه و مضطرب می كند. بنابراین به جای اضطراب و كلافگی، برنامه ها را هر چه سریع تر تنظیم كنید تا خود و فرزندتان به آرامش لازم برسید.
●ملاحظات روزهای پایانی و آغازین
روزهای هفته های نخستین مدرسه، به ویژه برای كلاس اولی ها، روزها و ساعت های حساسی است، بنابراین به هیچ وجه آنها را تنها نگذارید. برای این منظور به چند نكته توجه كنیم؛
- آنها را تنها روانه مدرسه نكنید. اگر امكان همراهی با آنها وجود ندارد، از سرویس مدرسه برای این كار استفاده كنید؛ چرا كه روزها و هفته های نخستین شروع درس و مدرسه، كودك نمی تواند به درستی بعضی كارها را انجام بدهد؛ مهم تر این كه هیجان ناشی از رفتن به مدرسه به تنهایی، از شب تا صبح و هیجان بازگشت از مدرسه، از شروع اولین ساعت كلاس تا به صدا درآمدن زنگ پایان روز، همراه كودك است؛ و این دغدغه تأثیر بسیار منفی برای میزان فراگیری كودك دارد.
- پس از بازگشت از مدرسه به دقت به حرف های او گوش بدهید، تا مشكلات احتمالی او را برطرف كرده و او را راهنمایی كنید. با نشان دادن اشتیاق خود، عادت صحبت كردن درباره درس و مدرسه را ملكه ذهن كودك بكنید. صحبت كردن از مشكلات و حتی شادی ها و موفقیت ها، ذهن كودك را آرام می كند.
- اشتباهات فراوان او در روزهای نخستین درس و مدرسه را نادیده نگیرید؛ اما برای برطرف كردن آنها از دعوا، عصبانیت و تحكم استفاده نكنید؛ با آرامش و حوصله مشكلات را حل كنید.
و كلام آخر: روزها و هفته های آغازین درس و مدرسه برای همه كودكان به ویژه كلاس اولی ها با هیجان و استرس خاص و البته نهفته همراه است؛ كه اگر به هر نحو به این هیجان افزوده شود، كودك از درس و مدرسه دلزده شده و ابتدا آموزه ها را به كندی و سپس به سختی آموخته و در نهایت نسبت به درس و مدرسه بی انگیزه شده و آن را كنار می گذارد: بنابراین حفظ آرامش و تنظیم برنامه ها بهترین راه استقبال از ماه مهر و شروع درس و مدرسه است... موفق باشید.

مهتاب صفرزاده خسروشاهی

منبع : روزنامه همشهری