«گدانسک» را فراموش نکن

دیگر به همه ثابت شده فوتبال صرفاً یک بازی نیست بلکه لایه هایی از سیاست، اقتصاد و حتی فلسفه را در خود جای داده است. این بازی، بهترین راه برای کسب درآمد و سرگرمی و شاهراه کسب افتخار تجارت های افسانه ای، شهرت، رسوایی، آزادی، انتقام، شکوفایی، شوریدگی و ... است اما تمام اینها عنصری به نام تراژدی را نیز در مرکزی ترین لایه های خود دارد. تراژدی در فوتبال با کلماتی چون خشونت، انتقام و شکست پیوند خورده. گاهی مقاصد نیز به کرکری ها و رجزخوانی ها دامن می زند و در نهایت تراژدی به غم انگیزترین حالت ممکن رقم می خورد. در توصیف تراژدی اصلاً نیازی نیست به خشونت صرف فکر کنیم. این واژه تنها مختصر به خون و خونریزی نمی شود! خشونت می تواند در صدا، نگاه و ضرباتی که بر توپ وارد می آید نیز خلاصه شود. به هر حال گهگاهی تراژدی، جاذبه فوتبال را تیره و روشن می کند. مسائل حیثیتی هم معمولاً اصلی ترین دلایل وجود تراژدی به شمار می روند که اگر این موضوع پیشینه تاریخی هم داشته باشد، دیگر بهتر است در زمین چمن به جای توپ فوتبال از توپ و تانک استفاده کرد؛ اگر فوتبال این روزها همان جنگ است، همه برای افتخار، جام و قدرت مبارزه می کنند.
این طور نیست؟ جنگ جهانی دوم صبح روز اول سپتامبر ۱۹۳۹ با حمله آلمان نازی به لهستان آغاز شد و تا وقتی که همه جا به خاک و خون کشیده نشد، پایان نگرفت. جنگ اول آنجا شروع شد وصلح آخر... سال ها گذشت و تراژدی «جنگ اول» به زمین چمن و مسابقات فوتبال نیز تسری یافت. امروز آلمان و لهستان برای چندمین بار در قالب رقابت های یورو ۲۰۰۸ مقابل هم قرار می گیرند. داستان ادامه دارد. به نظر من گذر زمان باعث از بین رفتن خاطرات تلخ نمی شود. چطور مارادونا نتوانست کینه و بغضی را که از رژیم استعمارگر انگلستان داشت فراموش کند و به هر شکل ممکن و در نهایت با توسل به «دست خدا» انتقام آرژانتینی ها را در زمین چمن سبز بگیرد؟ پس زمان، نه تنها به بهبود زخم ها کمکی نمی کند بلکه گاهی چون نمک سوزاننده می شود.لهستان دهه ۸۰ نیز مدعی انتفام یا شاید معنای کلمه «برتری» در مستطیل سبز بود. «اعلام برتری» کلمه ای بود برای جلوگیری از دامن زدن به خاطرات تلخ دهه گذشته. خیلی وقت بود ورزش و فوتبال به مکانی برای تسویه حساب، سرمایه اندوزی، سرمایه گذاری و البته مبارزه تبدیل شده بود و بهترین راه «ابراز برتری» جام جهانی ۱۹۸۲ آغاز شد. لهستان از یک طرف شروع به تازیدن کرد و آلمان همیشه مدعی از سوی دیگر به سوی قهرمانی پیش می رفت. سرانجام این ۲ تیم در نیمه نهایی رودر روی یکدیگر قرار گرفتند و این بار حمله از جانب آلمان نبود. هر ۲ تیم سخت مبارزه کردند اما در نهایت شانس با ژرمن ها یار بود و لهستان با شکست در آن بازی مرحله نیمه نهایی به مقام سوم جهان قناعت کرد.
شرقی ها سال ها حسرت پنالتی هایی را که از دست دادند بر دوش می کشیدند. از طرفی دیگر تیم قدرتمند آن دوران نبودند و رویارویی با آلمان جنگ مقابل ۲ مدعی تلقی نمی شد. مردان لهستان بار دیگر خود را سربازانی می دیدند که آماج یورش و حمله قرار می گیرند تا آغازگر قدرتنمایی آلمان دیگری باشد. اما بار دیگر این کشور در جریان جام جهانی ۲۰۰۶ پس از ۲۴ ساعت در مرحله گروهی بازی ها مقابل رقیب قرار گرفت. انگار آلمان با همان حمله نیم قرن پیش سرنوشت فوتبال لهستان را نیز رقم زده بود. لهستان ۹۴ دقیقه تمام دفاع کرد، جلوی حمله ها را گرفت و به تساوی فکر کرد اما گل دیرهنگام اولیور نویویل مانند پتک کاخ آرزوهای ستاره های شرق را ویران کرد. لهستان متوقف شد و میزبان خندان مسابقه صعود کرد. تراژدی در قالب اشک های فروخورده و خشم سرکوب شده بازیکنان در زمین چمن و اندک هواداران ماتم زده حاضر روی صندلی های ورزشگاه رقم خورد. امروز آلمان بار دیگر به مصاف لهستان می رود، یا شاید هم برعکس! شاید لهستان مدعی یورو ۲۰۰۸ نباشد و فوتبال هم به جای میدان جنگ این بار میدان صلح باشد اما در معامله شکست و پیروزی، تراژدی هنوز نفس می کشد.
شاید جدال بر سر حیثیت یا گرفتن انتقام نباشد، با این حال شکست بازهم جانکاه خواهد بود. دقیقاً همین جا فوتبال به «لعبت» تبدیل می شود. توپ گرد که می تواند «جنگ جهانی» را به «جام جهانی» تبدیل کند، هر کسی را به قصد و انگیزه ای به زمین یا جاده های خاکی می کشاند. فوتبال تنها به خاطر سرگرمی، پول و افتخار جذاب نیست. لایه اصیل و مغموم این بازی را فراموش نکنیم. تراژدی عامل جاذبه است؛ حالا می خواهد در مرحله گروهی باشد یا مرحله نهایی! باید دید پیروزی این بار نصیب کدام تیم می شود، آلمان یا لهستان. درام امسال را کدام تیم رقم می زند؟ آلمان برنده یا لهستان مقاوم؟ راستی سال ها از بیانیه های خاص هیتلر در باب مالکیت «گدانسک» (منطقه ای در لهستان) می گذرد. ۲۲ بازیکن ۲ تیم با یادآوری آن وقایع پای به میدان می گذارند. مطمئن باشید؟

منبع : روزنامه ابرار ورزشی