آپارتاید هسته ای

در این مقاله نیز با توجه به عنوان مقاله و همچنین واژه هایی كه در ادامه بحث از آنها استفاده می شود سعی شده مفاهیم این واژه ها در حد معقول بیان شود. یكی از این واژه ها آپارتاید است.
آپارتاید به معنای جدایی و از زبان آفریكانس، یا بومیان هلندی تبار آفریقای جنوبی، گرفته شده است كه در قرن هفدهم به آن سرزمین مهاجرت كردند. این واژه به صورت آپارتهید، آپارتات و آپارتایت هم آمده است. نلسون ماندلا مبارز آفریقای جنوبی برای حذف قوانین آپارتاید ۲۷ سال از عمر خود را در زندان گذراند كه آخرین آنها قانون اصلی یا تبعیض نژادی بود. به هر حال این واژه از طرف افكار عمومی جهان محكوم شده است. زیرا تبعیض قائل شدن بدون منطق و دلیل عقلی و شعور اجتماعی در نزد وجدان آگاه بشری جایگاهی ندارد.یكی از قراردادهای به اصطلاح مهم، قراردادی بین المللی برای منع گسترش سلاح های هسته ای در میان كشورهای غیر هسته ای بوده كه معروف به قرارداد منع گسترش سلاح های هسته ای است كه معمولاً صورت كوتاه شده آن، یعنی «قرارداد منع گسترش» یا همان NPT به كار برده می شود. به موجب مفاد قرارداد، هر كشور دارنده سلاح های هسته ای می پذیرد كه سلاح های هسته ای را واگذار نكند... و هیچ دولت فاقد سلاح های هسته ای را در تولید یا دستیابی به سلاح های هسته ای به هیچ طریق یاری، تشویق، یا تحریك نكند و هر كشور غیر هسته ای می پذیرد كه سلاح های هسته ای را دریافت نكند، تولید نكند یا به نحو دیگر به دست نیاورد. تاكنون اكثر كشورهای جهان این قرارداد را امضا كرده اند (كه ایران هم از آن جمله است) و شرایط قرارداد را كه آزادی عملشان در زمینه سلاح های هسته ای را محدود می كند پذیرفته اند.پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) نمایانگر پیشرفت عمده ای در اقدامات انجام شده برای جلوگیری از تهدید یك جنگ هسته ای است .اهداف عمده NPT عبارتنداز: كاهش تهدید جنگ هسته ای، تشویق و پیشبرد تلاشهای مربوط به خلع سلاح هسته ای و كمك به توسعه صلح آمیز انرژی هسته ای در تمام كشورها. هدف اصلی قرارداد كه حفظ و تداوم وضع موجود و انحصار سلاح های هسته ای در دست پنج كشور (آمریكا، روسیه، انگلیس، فرانسه و چین) است در ذات خود تبعیض آمیز است. اما در ضمن به امنیت تمام كشورها ارتباط پیدا می كند زیرا هر افزایشی در تعداد اعضای باشگاه هسته ای خطر جنگ هسته ای را به دلیل تصادف، اشتباه محاسبه، یا گسترش سلاح ها تشدید می كند. منع گسترش سلاح ها كه به خاطر نامعلوم بودن تعداد اعضای بالقوه باشگاه هسته ای غالباً مشكل «كشورهای شمال» خوانده می شود به وسیله بیست كشور یا بیشتر كه ممكن است در حال حاضر زمینه علمی، تكنیكی و صنعتی لازم برای ساختن سلاح های هسته ای را داشته باشند یا به زودی این توانایی را پیدا كنند مورد تهدید و مخاطره واقع شده است.كشورهایی كه در حال حاضر از لحاظ تكنولوژی و دسترسی به مواد قابل تبدیل به انرژی هسته ای توانایی و استعداد تولید سلاح های هسته ای را دارند عبارتنداز: آلمان، ژاپن، ایتالیا، هند، رژیم اشغالگر قدس، برزیل، آفریقای جنوبی، مصر و پاكستان. كه البته به طور بالفعل كشورهای رژیم اشغالگر قدس، هند و پاكستان در حال حاضر دارای تسلیحات هسته ای هستند. تعداد دیگری از كشورها هم از دستیابی به این توانایی عقب نیستند. مانع اصلی برای برقراری یك سیستم كنترل مؤثر این است كه تعدادی از این كشورهای غیر هسته ای از امضا و تصویب این قرارداد خودداری كرده اند، علاوه بر قرارداد منع گسترش سلاح های هسته ای كوششهای دیگری نیز برای كنترل گسترش سلاح ها صورت گرفته است، از جمله مذاكرات مربوط به منع كامل تمام آزمایشات هسته ای و ایجاد مناطق و قاره های عاری از سلاح های هسته ای كه همچنان ادامه دارد. یكی از سازمانها كه به طور یقین بارها اسم آن را شنیده اید آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) بوده كه توسعه انرژی اتمی برای مقاصد صلح آمیز را تشویق می كند. این آژانس با این هدف تأسیس شد كه با تشویق همكاری، به ویژه همكاری در میان قدرتهای اتمی و كشورهای در حال توسعه، تهدید جنگ را كاهش دهد. این آژانس درصدد است كه از طریق ایجاد منابع انرژی ارزان و آموزش تكنولوژی جدید به دانشمندان كشورهای توسعه نیافته استانداردها و سطح زندگی را در جهان بالا ببرد. این آژانس برنامه های تحقیقاتی متعددی به عهده گرفته، درباره سلامت و استانداردهای ایمنی مطالعات و پژوهش هایی انجام داده و برای هدف های تحقیقاتی مواد رادیواكتیویته در اختیار كشورها قرار داده است. برای اینكه مواد رادیواكتیویته عرضه شده برای مقاصد صلح آمیز به مصرف مقاصد نظامی نرسند بازرسی های ویژه ای، از جمله بازرسی های در محل، مقرر گردیده است.بنیانگذاران این آژانس امیدوار بودند كه عملیات آژانس پایه یك نظام بین المللی مبتنی بر كنترل و بازرسی سلاح های هسته ای را كار خواهند گذاشت. با توجه به توضیحات فوق و اندك اطلاعاتی در این زمینه می توان نتیجه گرفت كه مسئول عملكرد كشورهای عضوNPT در واقع با توجه به مقررات پادمان(۱) آژانس بین المللی انرژی اتمی می باشد و نه سازمان و یا كشور دیگری. در مورد ایران هم برخوردها شفاف نمی باشد. ایران در سال های قبل از انقلاب كه هیچ تجربه ای در زمینه نیروگاه های هسته ای نداشت و در ضمن افراد آموزش دیده در این صنعت بسیار انگشت شمار بودند در یك اقدام ویژه قرارداد احداث چندین نیروگاه هسته ای را با كشورهای غربی به امضا رساند. به طوری كه آنها قول هر نوع همكاری و مساعدتی را به ایران پیشنهاد نمودند و ایران یكی از همپیمانان اصلی آن در منطقه خاورمیانه شد. اما امروز پس از گذشت سالها و رشد كمی و كیفی نسبی این صنعت در ایران این گونه فشار و برخوردهای چندگانه توسط آژانسی بین المللی انرژی اتمی صورت می گیرد. مگر ایران عضوNPT نیست و تمام مقررات آن را نپذیرفته كه بدین شكل یك طرفانه با آن برخورد می شود. ایران در هر زمانی كه آژانس تمایل داشته بازرسان خود را برای بازرسی از نقاطی كه شبهه برانگیز از نظر خودشان بوده به ایران گسیل دارند و در این راه نهایت همكاری را با بازرسان آژانس به انجام رسانده اند. آنها هم در گزارشات خودشان بر این امر صحه گذاشته اند. حال باید دید با توجه به اینكه طبق مقررات NPT هر كشور عضو می تواند تمام فعالیتهای صلح آمیز هسته ای را در چارچوب مقررات NPT انجام دهد و ایران هم تمام فعالیتهای هسته ای آن با توجه به مشاهدات بازرسان آژانس در راستای فعالیتهای صلح آمیز هسته ای است پس این برخوردها چه معنایی می تواند داشته باشد.به نظر می رسد كه NPT از ابتدای پیدایش در ذات خود دارای تناقض بوده است زیرا از همان ابتدا انحصار سلاح های هسته ای در دست پنج كشور هسته ای را امری بدیهی دانسته، در حالی كه اگر كشورهای دیگر با توجه به امكانات بالقوه خود در زمینه فعالیتهای صلح آمیز تلاش نمایند با محدودیت های قابل توجهی مواجه خواهند شد
ایران هنوز سالها پس از انقلاب با توجه به همین سنگ اندازیها نتوانسته اولین نیروگاه هسته ای خود را راه اندازی نماید و در این زمینه به حق در خور توجه خود دست پیدا كند با توجه به همین برخوردها ایران هنوز نتوانسته شریك دیگری به جز روسیه در ساخت نیروگاه هسته ای خود بیابد. به هر حال اگر چند كشور در یك مناقصه شركت نمایند كارفرما می تواند شرایط انتخاب بهتری چه از نظر سطح تكنولوژی و چه قیمت و همچنین شرایط ساخت و اجرای پروژه داشته باشد. با تمام این اوصاف به علت قدرتهای تصمیم گیرنده این امر و نفوذ آنها در آژانس انرژی اتمی می توان بسیاری از تصمیم گیری های آژانس را فنی و كارشناسانه ندانست بلكه تصمیم گیری های سیاسی در آن نیز دخیل می باشد. به نظر می رسد كه NPT از ابتدای پیدایش در ذات خود دارای تناقض بوده و هست. زیرا از همان ابتدا انحصار سلاح های هسته ای در دست پنج كشور فوق الذكر را امری بدیهی دانسته، در حالی كه اگر كشورهای دیگر با توجه به امكانات بالقوه خود در زمینه فعالیتهای صلح آمیز تلاش نمایند با محدودیت های قابل توجهی مواجه خواهند شد. البته در همین برخوردها هم با كشورهای در حال توسعه در زمینه انرژی هسته ای برخوردها عادلانه نیست. به عنوان مثال كره جنوبی كه تا چندی پیش برنامه غنی سازی آن از پنجاه درصد هم فراتر رفته بود كشف شد و در ضمن این فعالیت را هم به آژانس گزارش نكرده بود. با توجه به این مسائل مشكل آنچنانی برایش ایجاد نكردند. چون كه كشوری در مدار آمریكاست و با سیاستهای كشورهای غربی همگون است. ولی ایران با توجه به فعالیتهای شفاف صلح آمیز هسته ای باید از حق برخورداری از بخش های اصلی این صنعت محروم بماند. این برخوردهای تبعیض آمیز و بدون انصاف توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی و كشورهای غربی در رابطه با برنامه صلح آمیز هسته ای ایران را باید یك آپارتاید در زمینه هسته ای نامید. كه هیچ عقل و وجدان آگاه بشری آن را برنمی تابد. به نظر می رسد كه باید یك سری تجدید نظرهایی توسط متفكرین و متخصصین آگاه به این مسائل در زمینه قوانین چنین سازمانهایی صورت پذیرد تا بهترین، پیشروترین و عادلانه ترین قوانین وضع شود زیرا با وضع چنین قوانین شفاف و مدونی منافع تمام كشورهای دنیا تأمین خواهد شد .در سایه وضع چنین قوانین محكم و اصولی نفوذ كشورهای دیگر در آن كمتر شده و می توان به یك اجماع منطقی در سطح جهانی دست یافت. در حال حاضر قدرتهای مافیایی در بسیاری از مسائل مهم جهان نقش دارند .شاید نامیدن واژه قدرت سایه ها عبارت مناسبی برای آنها باشد. آنها با توجه به وصل بودن به مراكز قدرت جهانی و كارتل های اقتصادی به صورت گروهی عمل كرده و سعی می كنند در تمام تصمیم گیری های منطقه ای و جهانی اعمال قدرت نمایند و برآیند آن را به نفع خود رقم بزنند كه متأسفانه به علت ناآگاهی قشر وسیع مردم در بسیاری از موارد موفق هم می شوند زیرا این قدرتهای سایه وار اگر هم در مسائل كوچكتر اختلاف منافع داشته باشند ولی در مسأله بزرگتر كه همان در اختیار داشتن نبض جامعه بشری از دیدگاه خود است با یكدیگر ائتلاف های محكم و دیرینه ای دارند. امید است كه آژانس انرژی اتمی به عنوان یك سازمان مسئول در تصمیم گیری های خود كارشناسانه برخورد نماید و درگیر بازیهای سیاسی قدرتهای با نفوذ نشود؛ در غیر این صورت از اعتبار آن كاسته خواهد شد كه در شأن چنین سازمانی نیست و ایران هم در این بین با توجه به تلاش و بردباری خود جهت رسیدن به تكنولوژی صلح آمیز هسته ای حقانیت خود را به اثبات خواهد رساند.
پانوشت:
۱- به مجموعه اقداماتی كه هدف آن نظارت بر كاربرد و مصرف مواد هسته ای ویژه و جلوگیری از انحراف آن به سوی مقاصد غیرصلح جویانه می باشد پادمان گفته می شود.
رامتین راوندی

منبع : روزنامه همشهری