سدجیرفت

● زمین‌شناسی:
مخزن دریاچه در یک منطقه محدود بین سنگ‌ای آذرین در شما و سنگ‌های رسوبی در جنوب قرار گرفته است. هلیل رود روی یک بستر آبرفتی که سنگ‌های مارنی و ماسه‌ای (فلیش را می‌پوشاند جاری است. محل احداث سد گلوگاه آهکی واقع وی فلیش نفوذناپذیر می‌باشد. وجود لایه نفوذ پذیر در بالا دست محل احداث سد باعث گردید تا پرده عایق گسترده‌ای در طرفین و زیر بدنه سد پیش‌بینی گردد. این پرده آب‌بند تا محل تماس سنگ‌های آهکی با فلیش نفوذناپذیر ادامه یافته است.
▪ سازه‌های جنبی:
سد جیرفت دارای سازه‌های جنبی بامشخصات زیر می‌باشد:
الف) تونل انحراف موقت به طول ۲۴۶ متر با قطر تمام شده ۲/۷ متر که پس از اتمام عملیات ساختمانی مسدود گردید.
ب) نیروگاه برق آبی ـ تونل آبرسانی مورد نیاز نیروگاه از طریق دو آبگیر واقع در بالا دست سد وارد تونلی به طول ۲۴۵۰ متر و با قطر ۳ متر و ضخامت ۱۰ میلیمتر و شیب ۰۰۲/۰ شده و پس از عبور از یک دستگاه شیر پروانه‌ای به داخل چاه عمودی به عمق ۱۰۰ متر سرازیر شده و پس از طی مسافتی افقی به طول ۳۵۰ متر وارد نیروگاه می‌شود. به‌منظور استهلاک ضربه قوچ در محل شیر پروانه‌ای چاه تعادل به قطر ۶ متر و ارتفاع ۸۱ متر و گالری انبساط به طول ۱۵۰ متر و به قطر ۶/۳ تعبیه گردیده است.
▪ نیروگاه دارای مشخصه‌های زیر می‌باشد:
حفاری ۵۵۰۰ متر مکعب، بتن‌ریزی ۱۹۲۲۶ متر مکعب، ۱۲۳۳ تن آرماتور، مساحت کل (در شش طبقه) ۱۸۵۰ متر مربع.
▪ تجهیزات نیروگاه عبارت است از:
دو توربین به قدرت ۱۵ MW و دبی ۵/۱۲ متر مکعب بر ثانیه از نوع فرانسیس، دو ترانسفور ماتور به قدرت ۲۰ مگاولت‌آمپر. با توجه به میزان آب آوری رود، خانه هلیل رود میزان متوسط تولید انرژی با اطمینان ۵۹ درصد، ۵/۴۳ مگاوات ساعت، با اطمینان ۸۵ درصد، ۷۵ مگاوات ساعت و بالاخره با اطمینان ۵۰ درصد معادل ۸۵ مگاوات ساعت می‌باشد.
▪ کلیات:
سد جیرفت در مرکز جنوب شرقی ایران، در منتهی الیه شرقی جبال‌ زاگرس، در ۲۵۰ کیلومتری جنوب کرمان، در ۴۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان جیرفت و با اهداف زیرروی رودخانه هلیل‌رود ساخته شده است:
ـ ذخیره آب و بهره‌برداری از آن جهت آبیاری یازده هزار هکتار اراضی زیر دست
ـ تولید انرژی برقابی
ـ جلوگیری از خسارت ناشی از طغیان‌های فصلی
ـ و بالاخره تغذیه مصنوعی منابع آب‌های زیرزمینی
ـ مشخصات سد:
سد جیرفت یک سد بتنی دو قوسی با ارتفاع ۱۳۴ متر از پی و طول تاج ۲۷۷ متر می‌باشد. ضخامت سد در کف ۱۷ متر و در تاج ۵ متر، می‌باشد حجم بتن بدنه سد ۳۶۲۰۰۰ متر مکعب و حجم حفاری معادل ۲۵۴ هزار متر مکعب است. سطح دریاچه در رقوم حداکثر ۹ میلیون متر مربع و در رقوم نرمال ۸/۴۵ میلیون متر مربع می‌باشد. آب‌بندی زیر و اطراف سد با ایجاد پرده‌ای به مساحت ۱۲۸،۰۰۰ متر مربع و از طریق ۱۳۰،۰۰۰ متر حفاری و تزریق ۱۳،۰۰۰ تن سیمان تأمین شده است. حداکثر عمق حفاری تزریق در راستای تاج سد در تکیه‌گاه‌ها ۲۰۰ متر و در کف ۱۰۰ متر می‌باشد.
سد جیرفت مجهز به دو دریچه سطحی به ابعاد ۹٭۱۴۵ متر باقابلیت عبوردهی ۲۷۵۰ متر مکعب بر ثانیه، دو دریچه میانی به ابعاد ۵/۷٭۵/۷ متر با قدرت عبوردهی ۳۳۰۰ مترمکعب بر ثانیه و بالاخره دو دریچه کف به ابعاد ۵/۱٭۳۵/۱ متر و با قابلیت عبوردهی ۱۶۴ متر مکعب بر ثانیه می‌باشد.

منبع : ماهنامه مهرآب