تهران، شهر سبز
چهره جدید شهر و دیدن بوستان های کوچک و بزرگ در هر نقطه ای از جنوبی ترین تا شمالی ترین نقطه شهر به قدری عادی شده که کمتر کسی فکر می کند که حدود ۱۲-۱۰ سال پیش چهخره شهر کمتر رنگ سبز را به خود می دید اما حالا چشم ها آنقدر عادت کرده که تصور تهران خاکستری بدون این فضاهای سبز غیرقابل تصور است. پروژه استانداردسازی فضاهای شهری به خصوص در تهران به عنوان پایتخت حاکمی دیر کلید خورد اما همین قدر که در حال حاضر به همه مناطق کمابیش در داشتن فضای سبز مشترک هستند موضوع بس مهم به نظر می رسد. ... دخترک به جای اینکه به سمت تاب های کوتاه با حفاظ که مخصوص کودکان است برود به شدت محو رنگ زرد و نارنجی لوازم بدنسازی شده و هر طور شده قصد دارد به تبعیت از مادرش و چند خانم دیگر این وسایل را امتحان کنده نجمه ظهوری در حالی که دخترش را با میوه سرگرم می کند، می گوید: «وجود این بارش ها به خصوص برای ما که خانه هایمان بسیار کوچک است حتی کوچه هایمان گنجایش قدم زدن دو نفر با هم را ندارد یک بهشت است. البته حالا که لوازم بدنسازی را هم نصب کرده اند و خیلی بهتر شده نجمه ساکن یکی از مناطق جنوب غرب تهران (منطقه ۱۰) است. اگر چه در طول همین مدت زمان تغییرات زیادی دراین منطقه که از بافت نسبتاً قدیمی برخوردار است ایجاد شده اما باز هم نوع بافت این منطقه اجازه فعالیت گسترده و پراکنده را همزمان با هم نمی دهد. نگاهی گذرا به آمار سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران نشان می دهد که «احداث» فضای سبز از سال ۸۲ تا ۸۴ از لحاظ تعداد (تعداد احداث بوستان ها در مناطق مختلف) روند رو به کاهش داشته اما تعداد فضای سبز و بوستان ها از سال ۸۴ تا ۸۷ با مدیریت جدید نشان دهنده رشد کمی و کیفی در این شاخص است. رشد کمی و کیفی پیرمرد آهسته روی نیمکت های چوبی و بتونی جابه جا می شود و روزنامه هایش را کنارش می گذارد. به نظر می رسد در طول ساعت های آفتابگیر روز تنها چهار نیمکت که در محاصره درخت ها قرار دارند قابل استفاده است. از پیرمرد می پرسم چند ساعت از وقتش را در این پارک صرف می کند و او در جوابم می گوید: «بستگی دارد... اگر برای خرید از خانه بیرون بیایم به پارک دیگری که نزدیک بازار است می روم. البته آن پارک هم تا اینجا فاصله زیادی ندارد اما چون تعداد بیشتری بچه در اینجا هست و گاهی اوقات نوه ام نیز در این پارک بازی می کند، برای همین حداقل روزی نیم ساعت را به این جا می آیم. وقتی از پیرمرد می پرسم که فاصله این دو پارک چقدر است، او با لبخند می گوید: «کمتر از یک بستنی خوردن؛ و به سمت جنوب خیابان اشاره می کند. از سه کنج پارک بیرون می آیم. نگاه که می کنم می بینم حتی تاب و سرسره های پارک بعدی هم معلوم است فقط باید همت کنی و از خیابان رد شوی. پارک بعدی را که می بینی تازه متوجه می شوی جایی که ایستاده ای فقط چند درخت است فقط باید همت کنی و از خیابان رد شوی. نیمکت ها زیردرخت ها است اما به واقع در بین دیوارهای خاکستری خانه های مشرف به پارک جای دلباز و قشنگی است... هر چند در ابتدای دهه ۷۰ و ابتدای دهه ۸۰ فضای سبز مورد توجه مدیریت شهری قرار گرفت اما در سال های ۸۴ تا ۸۷ احداث فضاهای سبز بسیار چشمگیرتر بوده است. برای مثال آمار سازمان فضای سبز و پارک ها نشان می دهد که تعداد پارک ها با حدود هفت درصد رشد از ۹۱۳ عدد در سال ۸۰ به یک هزار و ۳۸۴ عدد در سال ۸۴ رسیده و از سال ۸۴ تا ۸۷ نیز با ۵/۸ درصد رشد به حدود یک هزار و ۵۷۵ رسیده است. طی سال های ۸۰ تا ۸۴ مساحت پارک های موجود نیز رشدی حدود هفت درصد داشته به طوری که مساحت ها از حدود ۱۲ میلیون و ۹۵۹ هزار مترمربع در سال ۸۰ به حدود ۱۷ میلیون و ۴۴۲ هزار مترمربع رسیده اما رشد مساحت پارک ها از سال ۸۴ تا ۸۷ حدود ۳/۸ درصد رشد نشان می دهد. به طوری از ۱۷ میلیون و ۴۴۲ هزار مترمربع در سال ۸۴ به حدود ۲۰ میلیون مترمربع رسیده است. ناهماهنگی سیاست ها با وجود اینکه در سال های اخیر رشد پروژه های عمرانی براساس توزیع عدالت در شهرداری به شکل چشمگیری افزایش پیدا کرده اما مسوولان این ارگان اعلام کرده اند که کماکان با وضع مطلوب فاصله دارند. البته ارقام و آمار سازمان فضای سبز و پارک ها نیز نشان می دهد که در طی سال های ۸۰ تا ۸۴ نسبت جمعیت به پارک های موجود رشد منفی ۹ درصد را نشان می دهد. این امر بیشتر ناشی از ناهماهنگی های رشد جمعیت و سیاست ها و تصمیم گیری های اتخاذ شده برای پوشاندن این رشد بوده است.
سرانه فضای سبز درون شهری (بدون جنگلکاری و حریم مناطق) از سال ۸۰ تا ۸۴ به ترتیب حدود ۱۱، ۱۰، ۱۰، ۹ ، ۷ مترمربع بوده و از سال ۸۵ این سرانه به حدود ۹ مترمربع سال ۸۶ به ۶/۱۱ و سال ۸۷ نیز به حدود ۱۲ مترمربع رسیده است.
البته سرانه فضای سبز طبق پیش بینی لایحه برنامه پنج ساله شهرداری در پایان سال ۹۲ باید به حدود ۶/۱۳ مترمربع برسد.
هر چند سرانه فضای سبز و پارک ها در شهر تهران بسیار نزدیک به برنامه پنج ساله شهرداری است و این میزان در سال های خیر از روند روبه رشدی برخوردار بوده است ولی در حال حاضر سرانه فضای سبز در جهان ۲۵ مترمربع است.
البته باید گفت باتوجه به اینکه تهران در محیط جغرافیایی نیمه بیابانی و خشک قرار دارد، دسترسی به رقم ۱۲ متر سرانه فضای سبز برای هر نفر رقم مطلوبی محسوب می شود.
از این رو کارشناسان معتقدند یکی از مهم ترین دلایل کندی رشد سرانه فضای سبز شرایط جغرافیایی و محیطی مربوطه به هزینه های ایجاد و احداث و نگهداری فضای سبز در تهران است در تمام دنیا رسم متداول آن است که در مورد اداره کلانشهرهای بزرگ و دولت حداقل دو تا سه درصد بودجه شهرداری ها رابه عنوان کمک تقبل می کند در عین حال درصد تامین منابع شهرداری نیز نکته مهمی در بودجه و هزینه کردن آن دارد برای مثال بودجه کل سال ۸۸ شهرداری تهران حدود چهار هزار میلیارد تومان است اما از این مقدار شهرداری ناچار بوده تنها ۰۲/۰ کل بودجه یعنی ۸۰ میلیارد تومان را صرف نگهداری فضای سبز کند.
این در حالی است که دولت بدهی خود به شهرداری را نیز هنوز به درستی پرداخت نکرده است.
