حضور بخش خصوصی با کدام انگیزه

حضور تیم های خصوصی در فوتبال ایران تجربه چندان خوشایندی برای مالکان آنها که با سرمایه گذاری در فوتبال به دنبال اهداف متعددی بودند، به همراه نداشته. اکثر آنها نتوانستند از نظر مالی تراز مثبتی از خود به جا بگذارند و پس از یکی، دو سال تیم داری یا قید این کار را زدند یا با انرژی و سرمایه گذاری کمتری به کار خود ادامه دادند.
این بار نوبت استیل آذین است که با یک سرمایه گذاری چند میلیارد تومانی وارد این عرصه شود و به دنبال بلندپروازی باشد. در گذشته استقلال اهواز و شموشک تنها تیم هایی بودند که با مدیریتی خصوصی در لیگ برتر حضور پیدا کردند. مالک شموشک پس از چند سال حضور در لیگ برتر و متقبل شدن چند صد میلیون تومان هزینه سرانجام به نقطه ای رسید که قصد داشت با حداقل هزینه ها و با سرمایه ای کمتر از یک میلیارد تومان تیمش را در لیگ برتر حفظ کند که موفق به این کار نشد و به دسته پایین تر سقوط کرد.
البته به نظر می رسد «درویش» مالک شموشک از حضور تیمش در دسته پایین تر خیلی هم ناراضی نباشد چرا که او می تواند با هزینه ای بسیار کمتر تیم داری کند. در واقع تیم داری برای درویش از نظر مالی هیچ دستاوردی نداشت و به همین علت هر سالی که گذشت او برای سرمایه گذاری در فوتبال رغبت کمتری نشان داد. استقلال اهواز هم داستانی شبیه به همین شموشک دارد. هنگامی که علی شفیع زاده در سال ۸۱ استقلال اهواز را خرید خیلی ها او را با «رومن آبراموویچ» مقایسه می کردند. شفیع زاده در دو، سه سال اول سرمایه گذاری قابل توجهی در فوتبال انجام داد.
بازیکنان زیادی را به اهواز برد و با مربیان متعددی قرارداد امضا کرد. اما او هم پس از چند سال از آن تب و تاب اولیه افتاده به نحوی که در چند ماه گذشته چندین مرتبه از اهواز خبر رسید که شفیع زاده قصد فروش تیمش را دارد. در لیگ یک هم که هزینه های تیم داری به مراتب پایین تر از لیگ برتر است، به دفعات این اتفاقات مشاهده شده.
دو سال پیش بود که باشگاه عقاب به بخش خصوصی رسید، اما مالک این باشگاه پس از یک سال حضور در دسته اول و صعود نکردن به لیگ برتر این تیم را فروخت. همان یک سال نزدیک به دو میلیارد تومان هزینه روی دست «سلامیان» گذاشت. «فرمان کریمی» با خرید امتیاز عقاب این تیم را به «شیرین فراز کرمانشاه» تبدیل کرد.
با اینکه صعود شیرین فراز از دسته اول به لیگ برتر ارزش این تیم را از ۳۰۰ میلیون به چند میلیارد تومان رساند، اما با این شرایط باز هم خبرهای خوبی از کرمانشاه نمی رسد و گفته می شود که کریمی هم بدش نمی آید این تیم را بفروشد. این نشان می دهد که بخش خصوصی از ورود به فوتبال ایران به دستاوردهای مثبتی نرسیده و مخارج میلیاردی و برنگشتن هزینه ها باعث می شود که سرمایه گذاران به این نتیجه برسند نباید به فوتبال به عنوان یک صنعت درآمدزا نگاه کنند، برعکس تمام دنیا.
آنچه باعث می شود فوتبال در ایران یک صنعت درآمدزا نباشد این است که خبری از راه هایی که در فوتبال دنیا برای درآمدزایی از فوتبال وجود دارد، در ایران نیست. بیش از نیمی از درآمد باشگاه های اروپا از حق پخش تلویزیونی به دست می آید که در ایران چنین چیزی وجود ندارد و در واقع تا وقتی که حق پخش تلویزیونی در ایران حل نشود باشگاه ها به تراز مثبت مالی نمی رسند. بلیت فروشی هم درآمد قابل توجهی حتی نصیب تیم های پرسپولیس و استقلال نمی کند چه برسد به سایر تیم ها.
تبلیغات دیگر راه کسب درآمد در فوتبال است که تیم های ایرانی بیشترین بخش درآمدشان را از این راه کسب می کنند. فروش بازیکن هم می تواند درآمد خوبی عاید تیم ها کند. اما از آنجا که باشگاه ها به خاطر نداشتن پتانسیل مالی مناسب نمی توانند قراردادهای مالی بلندمدت امضا کنند و اکثر بازیکنان به صورت «بازیکن آزاد» تیم های سابق شان را ترک می کنند، بدین ترتیب یک ریال هم به تیم هایشان نمی رسد.
همان طوری که پرسپولیس از انتقال کعبی و معدنچی درآمدزایی نکرد، در سال گذشته از انتقال عنایتی و نیکبخت هم پولی نصیب استقلال نشد. در واقع با این وضعیت درآمدزایی اگر کمک های دولتی نباشد باشگاه های ایران که وابسته به صنایع، سازمان تربیت بدنی و نهادهای نظامی هستند، ظرف یکی دو سال با چند میلیارد بدهی ورشکسته می شوند. هرچند که پرسپولیس و استقلال همین الان به رغم کمک هایی که به آنها می شود با بدهی های چند میلیاردی دست و پنجه نرم می کنند. با این شرایط معلوم است که تیم های خصوصی هرگز به تراز مثبت مالی نخواهند رسید.
مطمئناً مالک ثروتمند استیل آذین با انگیزه کسب درآمد وارد فوتبال نشده. او تا اینجای کار پنج، شش میلیارد هزینه کرده و مطمئناً در لیگ یک بستری برای اینکه بتواند ده درصد از این هزینه ها را به جیب خود برگرداند وجود ندارد و مطمئناً او در کنار علی پروین از این سرمایه گذاری کلان انگیزه و اهداف دیگری دارد. ورزش ایران اگر به دنبال پیشرفت و خصوصی سازی است باید بستری را به وجود بیاورد که راه هایی برای این کار هم وجود داشته باشد.
بالاخره روزی باید مشکل حق پخش تلویزیونی حل شود. همچنین اگر مدیران با دوراندیشی عمل کنند می توانند با یک «ترانسفر» مناسب هزینه یک سال خود را به دست بیاورند اما تا وقتی این مشکلات حل نشود این نگرانی وجود دارد که مالک و سرمایه گذار استیل آذین هم پس از یکی، دو سال به نقطه ای برسند که هم اکنون صاحبان شیرین فراز و استقلال اهواز در آن قرار دارند.

مهدی زعیم زاده

منبع : روزنامه شرق