دام و درد سرما

محیط زندگی مشترك با حیوانات، بیماری های مشتركی را رقم می زند كه از آن با عنوان بیماری های مشترك بین انسان و دام نام می برند. در این میان بیماری های نوپدیدی نیز وجود دارند كه مداخله انسان ها در طبیعت، گاه به آن دامن می زند. برخی از آنها می توانند چنان فاجعه بار باشند كه تلفاتی نظیر جنگ برجای گذارند.این بیماری ها از طریق حیوانات و موادغذایی و محصولات جانبی به دست آمده از آنها (گوشت، پوست، پشم و...) ممكن است به انسان، منتقل شود.۱۳ تیرماه به عنوان روزملی مهار بیماری های مشترك انسان و حیوان نامگذاری شده است اما متأسفانه اهمیت بیماری های مشترك در كشور ما چندان شناخته شده نیست، از آنجایی كه پیشگیری، مهمترین گام در مهار بیماری به شمار می آید و این امر به سرویس های دامپزشكی ارتباط دارد، گفت و گویی را بادكتر سید جاوید آل داوود - عضو هیأت علمی دانشگاه دامپزشكی تهران و رئیس جامعه دامپزشكی حیوانات كوچك - انجام داده ایم . وی در این گفت وگو تأكید می كند وجود دامپزشك در مراكز تولید موادغذایی یك ضرورت اجتناب ناپذیر است. دكتر آل داوود در عین حال یادآور می شود در تماس با حیوانات حتماً باید احتیاط كرد.
● با ورود بیماری های جدید مشترك بین انسان و دام مثل آنفلوانزای مرغی، آیا بیماری های قدیمی تحت كنترل درآمده است؟
- بیماری های قدیمی همچنان وجود دارند و نه تنها ریشه كن نشده بلكه بعضی از آنها افزایش نیز یافته اند! مثلاً سل و تب مالت (بروسلوز) افزایش نشان می دهد، البته برخی این افزایش آماری را به پیشرفت های تشخیصی نسبت می دهند كه لازم است بدانیم همراه با پیشرفت های تشخیصی، در امر درمان نیز راهكارهای نوینی كشف شده است.
● و دلیل این اتفاق چیست؟
- عدم توانایی در اطلا ع رسانی مشكل بزرگی است، اما مطلب دیگر با همان میزان اهمیت، مشكلی است كه در زمینه تحقیقات وجود دارد و معمولاً بودجه بسیار كمی را به این امر اختصاص می دهند، در ضمن، كار عملی و سیستماتیك نیز انجام نمی شود، در حقیقت لازم است كه سازمان دامپزشكی كشور متولی این امر باشد اما عملاً وزارت بهداشت این كار را انجام می دهد و سهم بسیار زیادی از بودجه تحقیقاتی را در ارگانهای اجرایی صرف می كند، در حالی كه جامعه دانشگاهی از آن بی بهره می ماند.مثلاً در رابطه با آنفلوانزای مرغی از جانب وزارت بهداشت زحمت زیادی كشیده شد كه دامپزشك ها نقش بسیار پررنگی در این بین داشتند و بیماری با توجه به هم مرزی با كشورهایی مثل تركیه ، افغانستان و عراق به خوبی مهار شد.
اما نه تنها از دامپزشك ها تقدیری نشد بلكه نقش آنها به عنوان یكی از مهره های اصلی مهار این بیماری نادیده گرفته شد و طبیعی است در این شرایط افراد انگیزه های خود را از دست خواهند داد.
● آیا بیماری های مشترك بین انسان و حیوان قابل پیشگیری اند؟
- به طور كلی دامپزشكی از نظر بحث بهداشتی به دو قسمت كلی تقسیم می شود: بهداشت بیماری هایی كه مستقیماً از حیوان منتقل می شوند و بهداشت محصولات حیوانی.همانطور كه می دانیم برخی از حیوانات با انسان ارتباط مستقیم دارند به خصوص در سطح شهرها كه بسیاری از آنها حیوانات خانگی به شمار می آیند (سگ ، گربه ، موش ، پرنده های مختلف و...) كه می توان گفت قادر به انتقال بسیاری از بیماری ها هستند و در واقع وظیفه دامپزشك ها كنترل این بیماری ها است. البته میزان بیماری های منتقله از حیوان به انسان، بسیار كمتر از بیماری های انسان به انسان است و ۱۰۰ درصد آنها قابل پیشگیری است.
● این درصد را می توان به بیماری های جدید هم تعمیم داد؟
- بله، در مورد برخی از بیماری ها كه به آنها بیماری های نوپدید می گویند مثل جنون گاوی ، تب كریمه كنگو و... كه اگر به انسان منتقل شوند و فرد نسبت به آنها ایمنی نداشته باشد، می تواند كشنده و غیرقابل پیشگیری باشد.
● ایدز را هم می توانیم از بیماری های منتقله از حیوان به انسان به شمار آوریم؟
- بله! با توجه به منشاء یابی جدیدی كه توسط محققان انجام شده است و منشاء آن را در گوریل ها تشخیص داده اند، می توان چنین گفت.
● به جز مواد غذایی و ارتباط مستقیم آیا محصولات تولیدی از حیوانات هم می توانند بیماری را منتقل كنند؟
- بله، برخی از بیماری ها از طریق محصولات به دست آمده از حیوانات قابل انتقال هستند مثلاً برخی از لوازم آرایشی - بهداشتی كه در تهیه آنها از چربی های حیوانی و... استفاده می شود، می توانند منشاء این انتقال باشند.
● اقدامات پیشگیرانه قبل یا بعد از تولید محصولات انجام می شود؟
- معاینات هم قبل از كشتار و هم بعد از كشتار و در واقع بعد از پروسه تولید اهمیت دارند و باید تدابیری اندیشیده شود كه خطر كاهش یابد.اینجاست كه لزوم وجود یك دامپزشك در صنایعی مثل صنایع غذایی مشخص می شود مثلاً برای كارخانه سوسیس، كالباس یا محصولات لبنی باید دامپزشك هم داشته باشند، چرا كه اطلاعات مهندسین صنایع غذایی در زمینه بیماری ها كم است.
● در زمینه واردات هم این دقت صورت می گیرد؟
- باید این كار انجام شود اما این مشكل وجود دارد كه برخی اوقات به دلیل ارزان بودن یك سری مواد، قصور در تاییدات بهداشتی صورت می گیرد. مثلاً بعد از انفجار چرنوبیل یك سری از مواد غذایی به دلیل ارزانی وارد ایران شد در حالیكه سایر كشورها این كار را نكردند.
در رابطه با صادرات هم تبعیض وجود دارد مثلاً تن ماهی در داخل كشور با مجوز وزارت بهداشت تولید می شود ولی همین محصول وقتی می خواهد صادر شود باید مجوز دامپزشكی داشته باشد.
● فكر كنم! بد نیست اندكی هم به بیماری ها بپردازیم، به عنوان اولین مورد به تب مالت اشاره كنید!
- تب مالت در واقع یك بیماری باكتریایی است كه برخی از سویه های بروسلا آن را تولید می كنند و به آن بروسلوز هم می گویند، در واقع یكی از استثنائات بیماری های مشترك هم هست، چون انتقال انسان به انسان ندارد و اختصاصاً باید از دام (گوسفند ، گاو و سگ) منتقل شود كه بیشتر از طریق خوراكی است مثل نوشیدن شیرخام یا آبی كه توسط سگ آلوده شده باشد.
● سایر محصولات لبنی چطور؟ این بیماری را منتقل می كنند؟
- چون سایر محصولات لبنی فرایند می شوند و تحت حرارت قرار می گیرند، مشكلی ندارد.
اگر حیوانی دچار تب مالت باشد در پی درمان آن نیستند، زیرا درمانی طولانی مدت و پرهزینه دارد، بلكه حیوان را علامت گذاری می كنند و به كشتارگاه می فرستند و در واقع روش های ریشه كنی را اعمال می كنند.
●آیا ریشه كنی در ایران هم انجام می شود؟
- البته بحث ریشه كنی یكی از راههای بسیارمهم و منحصر به فرد در زمینه بیماری ها بوده كه مستلزم مدیریت خاصی است مثلاً زمانی كه در انگلیس جنون گاوی مطرح شد، دولت گاوهای بیمار را گران تر می خرید و این باعث شد كه دامداران نه تنها تمایل به فروش داشته باشند حتی برای این كار از یكدیگر پیشی بگیرند ولی در ایران برای ریشه كنی، هزینه خسارتی كه دولت متحمل می شود بسیار پایین است، بنابراین دامدار سعی می كند كه از علامت گذاری شدن دام خود جلوگیری كند تا آن را به قیمت بالاتری بفروشد.
● علائم بیماری تب مالت چیست؟
- در حیوان علامتی ندارد و در انسان دردهای مفصلی را باعث می شود معمولاً درمان آنتی بیوتیكی و چند دارویی دارد و طول درمان زیاد است و برخی از عوارض مثل ناراحتی های مفصل و ستون مهره ها به جا خواهد ماند.
●میكروب این بیماری با حرارت از بین می رود؟
- بله، اگر میكروب تب مالت در شیر باشد و بجوشانند از بین می رود، معمولا مهمترین باكتری سل است كه آن هم در دمای ۸۰ - ۷۰ درجه سانتی گراد به مدت بیست دقیقه از بین می رود.
● بیماری بعدی كه بسیار هم قابل بحث است توكسوپلاسموزیس است، دراین رابطه توضیح بفرمایید!
- توكسوپلاسما، تك یاخته ای است كه از طریق مدفوع انتقال می یابد و این بیماری نام گربه را یدك می كشد اما عامل بیماری می تواند هم در گربه ای كه آلوده شده وجود داشته باشد و هم در گوشت گاو و گوسفندی كه علوفه آلوده مصرف كرده باشند. روش انتقال هم از طریق مدفوع ۳ روز مانده گربه است، در اینجا لازم است بدانید كه احتمال انتقال از كباب و همبرگری كه خوب پخته نمی شود بیشتر است از مدفوع ۳ روز مانده گربه!!كه اگر میكروب در۳ ماهه اول بارداری وارد بدن فرد باردار شود باعث سقط می شود كه البته به سطح ایمنی افراد هم بستگی دارد و چون اكثر دام هایی كه كشته می شوند، آلوده هستند باید در زمینه مصرف گوشت بسیار احتیاط كرد.

صدف كوه كن

منبع : روزنامه همشهری