رابطه‌دوطرفه تغذیه و زیبایی

بدو، حراجش كردیم. پرتقال تامسون ضد سرطان، سرشار از آنتی‌اكسیدان، چهار كیلو دو هزار تومان. آی خانه‌دار، آی بچه‌دار، زنبیل و بردار و بیار. این داستان هر روز به اشكال مختلف تكرار می‌شود اما مثل اینكه این بار فروشنده میوه خیلی اطلاعات تغذیه‌ای خود را بالا‌ برده چون كلمات قلمبه سلمبه زیادی را به زبان می‌آورد. راستی تنها می‌دانید این كلمه آخری چه معنایی داشت. بله، منظورم آنتی اكسیدان است.
همه سلول‌های بدن ما برای زنده بودن نیاز به سه چیز دارند:
▪ اول، تغذیه مواد مغذی و اكسیژن
▪ دوم، دفع سموم، مواد زاید و دی اكسید كربن
▪ آخر محافظت از خود.
تغذیه یا همان جذب موادغذایی مراحل مختلفی دارد. از زمانی كه شما گوسفند چاق و چله‌ای را انتخاب كرده و به قصابی می‌برید و ذبح می‌كنید و سپس گوشت آن را به عیال می‌سپارید تا آن را قرمه‌قرمه كرده و با آن آبگوشت درست كند و شما آن را با ولع تمام نوش جان كنید، شروع می‌شود و وقتی معده و روده شما آن را هضم و جذب می‌كند، به پایان می‌رسد.
● اشتباه بزرگ اما رایج!
كارشناسان تغذیه معتقدند كه روند تغذیه با جذب غذا خاتمه پیدا نمی‌كند بلكه تازه این اول راه است چرا كه این موادغذایی باید از طریق خون به سلول‌ها رسیده و به آنها وارد شده و پس از آن در سلول‌ها بسوزند و به مصرف برسند. البته سوختن درون سلولی نیاز به آتش ندارد اما نیاز به اكسیژن دارد، یعنی غذا درون سلول‌ها اكسیده شده و انرژی موجود در آن آزاد می‌شود و این انرژی صرف كارهای سلول مثل حركت و یا تكثیر و تولید مثل می‌شود. تا اینجای كار همه چیز به خوبی و خوشی پیش می‌رود اما در این مرحله اشكالاتی بروزمی‌كند و آن تجمع مواد نیم‌سوز و یا سوخته‌های به جا مانده از اكسیداسیون سلولی یا همان رادیكال‌های آزاد است. رادیكال‌های آزاد موادی بسیار فعال و فرار هستند كه از مشهورترین آنها می‌توان به آب اكسیژنه اشاره كرد. رادیكال‌های آزاد آن‌قدر فعال هستند كه در كمتر از چند ثانیه با مواد داخل سلول تركیب شده و به همین دلیل سبب بروز عوارض بسیار خطرناكی در سلول می‌شوند كه از آن جمله می‌توان به آسیب غشای سلولی و یا آسیب ماده وراثتی سلول‌ها اشاره كرد. از این روست كه می‌توان امروزه رادیكال‌های آزاد را سر منشأ بسیاری از بیماری‌ها نظیر سرطان، پیری پوست و انواع بیماری‌ها دانست.
● راه حل بدن ما
ظاهرا قضیه خیلی جدی است اما شما خیلی نگران نباشید چون بدن ما قبلا راه حل‌های كارآمدی برای این منظور تدارك دیده است. یكی از آن حل‌ها، بهره‌گیری از موادی با نام آنتی‌اكسیدان است. وظیفه عمده این گروه از مواد، خنثی كردن رادیكا‌ل‌های آزاد است. هر سلول به نوعی از این مواد استفاده كرده و درواقع از خود محافظت می‌كند. در طبیعت مواد مختلفی وجود دارند كه بدن ما صرفا برای محافظت از خود به آنها نیاز دارد. شاید فكر كنید آنتی اكسیدان‌ها موادی كمیاب هستند كه گاهی لازم است مصرف شوند اما شما سخت در اشتباهید چرا كه بدن ما حتی یك ثانیه هم نمی‌تواند از وجود این مواد بی‌بهره باشد.
واژه آنتی اكسیدان به معنای ضد اكسیژن، به موادی اطلاق می‌شود كه از مصرف اكسیژن جلوگیری می‌كنند. این مواد در قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم میلادی موضوع تحقیقات گسترده‌ای بودند كه در حوزه صنعت در حال انجام بود. آنها می‌خواستند موادی را بیابند كه از اكسید شدن فلزات یا انفجار و آتش‌سوزی سوخت جلوگیری كنند. در حوزه صنایع غذایی آنتی‌اكسیدان‌ها به منظور پیشگیری از فاسد شدن چربی‌ها به كار می‌روند. در حوزه بیولوژی نیز دانشمندان به تجربه دریافته بودند كه ویتامین‌هایی مثل A و C و E‌ خواص آنتی‌اكسیدانی خوبی دارند تا اینكه در سال ۱۹۲۶ برای اولین بار دانشمندان مكانیزم اثر آنتی‌اكسیدان‌ها را به طور كامل شناسایی كردند و از آن سال به بعد بود كه مواد متنوعی به جمع این گروه اضافه شدند.
بد نیست بدانید مس، روی، منگنز و آهن نیز املاح معدنی هستند كه در روند كاركرد مواد آنتی اكسیدان‌ نقش مهمی را ایفا می‌كنند، بنابراین برخی از دانشمندان این املاح ارزشمند را جزو گروه آنتی‌اكسیدان‌ها به حساب می‌آورند.
جالب است بدانید، یكی از مهم‌ترین و سرشناس‌ترین آنتی‌اكسیدان‌ها، كاتالاز نام دارد. این آنتی‌اكسیدان مستقیما در روند خنثی‌سازی پراكسید هیدروژن كه یك رادیكال آزاد و بسیار خطرناك است، شركت دارد. جالب‌تر آنكه این مولكول پروتئینی در هر دقیقه بالغ بر ۶ میلیون از این رادیكال‌های آزاد را خنثی كرده و به اكسیژن و آب كه مواد حیاتی برای بدن ما هستند تبدیل می‌كند.
● قوی‌ترین آنتی‌اكسیدان
SOD یا سوپراكسید دسموتاز به عنوان قوی‌ترین آنتی‌اكسیدان سال‌هاست كه بر سكوی قهرمانی جا خوش كرده است. آیا می‌دانید این آنتی‌اكسیدان از كجا تهیه می‌شود؟ از روغن جوانه گندم، البته شاید به نظر شما بسیار كم ارزش است اما باید بدانید هر كیلو از این روغن قیمتی معادل ۲۵ میلیون تومان هزینه دارد. حال حتما متوجه شده‌اید كه چرا برخی شركت‌های آرایشی بهداشتی در تبلیغات خود ادعا می‌كنند كه از جوانه گندم در محصولاتشان استفاده كرده‌اند چرا كه این مواد واقعا ضد پیری پوست هستند. صبر كنید، یك آنتی ‌اكسیدان معروف دیگر باقی مانده است: تنین. آیا تا به حال این نام را نشنیده‌اید اگر كمی به دور و برتان نگاه كنید حتما این ماده را در اطراف خود پیدا خواهید كرد.
این آنتی‌اكسیدان به وفور در چای یافت می‌شود. آری، چای نوشیدنی ارزشمندی است.
از سوی دیگر، تنین موجود در چای موجب جذب نشدن كلسیم و آهن موجود در غذا می شود و به قول متخصصان تغذیه، یك <ضد مغذی> است.
● اگر... نبود
از دیگر مواد طبیعی سرشار از آنتی‌اكسیدان، باید به انواع میوه‌ها مثل گیلاس، انگور، سیب، فلفل، قارچ خوراكی، دانه كامل گندم، دانه‌های روغنی مثل پسته، بادام و لوبیا، قهوه و كاكائو اشاره كرد.
كدام‌ یك از شما هر روز یكی از این مواد را مصرف می‌كند؟ بگذارید اعتراف كنم بنده فقط می‌توانم چای بنوشم و بس!
در پایان باید گفت مصرف آنتی‌اكسیدان‌های طبیعی یا مكمل‌های غذایی حاوی آنتی‌اكسیدان‌ها می تواند سبب پیشگیری از پیری پوست شود. امروزه تنها راه درمان قطعی پیری پوست استفاده از این مواد ارزشمند است. ضمنا آنتی‌اكسیدان‌ها از تخریب ماده وراثتی و در نتیجه بروز سرطان جلوگیری می‌كنند. از طرفی با تسریع دفع سموم و مواد زاید در سلول از بسیاری از بیماری‌هایی كه به علت تخریب سلول ها بروز می‌كند جلوگیری می‌كنند. بیماری‌هایی كه امروزه بسیاری از سالمندان گریبان‌گیر آنها هستند، مثل دمانس، آلزایمر، مشكلات پیشرفته كبدی، كلیوی و قلبی.
مشكلات ناشی از آلودگی هوا، مصرف مواد غذایی سرطان‌زا مانند نیترات‌ها، هورمون های محیطی، سرب و مواد شیمیایی آسیب‌رسان همه و همه تنها یك راه درمان و پیشگیری دارند و آن مصرف مقادیر زیاد آنتی‌اكسیدان به صورت روزانه است.
بالا بردن سطح دفاعی سیستم ایمنی و كاهش ابتلا به بیماری‌های ویروسی و عفونی و قارچی نیز هدفی است كه آنتی‌اكسیدان‌ها رسیدن به آن را ممكن می‌سازند.
فكر كنم حالا متوجه شدید كه اصغرآقا میوه فروش چندان هم بیراه نمی‌گفت!

دكتر مهرداد اخوان بهبهانی

منبع : روزنامه سلامت