هنرمندی که شکیبا، توانا و خوشنام بود

"خسرو شکیبایی" هنرمند نام آشنای کشورمان در پی ابتلا به بیماری، در سالروز رحلت حضرت زینب (س) ۲۸ تیرماه، به دنیای باقی پرکشید و برای پیوستن به نزد معبود خود، آرام و آهسته، سفر کرد و دوستداران بی شمارش را در بهت و حیرت قرار داد. حال، به مناسبت درگذشت این هنرمند صادق و نیک سرشت، نگاهی می اندازیم به زندگی و فعالیت های هنری او و برای شادی روح بلند این هنرمند از حضرت حق تعالی، استعانت می جوییم.
● خسرو شکیبایی که بود؟
فروردین ماه سال ۱۳۲۳ شمسی در خیابان مولوی تهران، کودکی به دنیا آمد که "محمود" صدایش می کردند، اما در شناسنامه، خسرو نامگذاری شد و پدرش را که سرگرد ارتش بود، بیش از چهارده سال ندید؛ پدر بیماری سرطان داشت و زود از دنیا رفت.
این شد که خسرو به سراغ کار رفت و حرفه هایی مانند خیاطی و کانال سازی و آسانسورسازی را تجربه کرد و چند سال بعد، راهی تئاتر شد و در ۱۹ سالگی برای اولین بار روی صحنه رفت و مدتی بعد، به عباس جوانمرد – که کارگردان مطرح تئاتر در آن سال ها بود – معرفی شد و به صورت حرفه ای، بازیگری در تئاتر را پذیرفت اما همزمان به سراغ دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت و در رشته بازیگری، گواهی کارشناسی دریافت کرد و تا مقطع پیروزی انقلاب از ورود به عرصه سینما دوری جست و شان تئاتر را ارجح می دانست.
تماشاگران تئاتر، هنرمندی خسرو شکیبایی را در نمایش های زیرگذر لوطی صالح، سنگ و سرنا، لحظه، کتیبه، پنجه عدالت، صیادان، سمک عیار، همه پسران من، شب بیست ویکم، بیا تا گل برافشانیم و... دیده اند. نمایش هایی که از حضور بانشاط و شورآفرین شکیبایی برخوردار بودند و مفهوم واقعی تئاتر را در ذهن تماشاگران متبادر می کردند.
"منیژه محامدی" کارگردان تئاتر کشورمان که در چندین نمایش از همکاری و نقش آفرینی شکیبایی استفاده کرده بود، درمورد او چنین گفته است: او در جامعه بازیگری ایران چه به لحاظ تکنیک و چه اخلاق، جزو استثناها بود و شرافت خاصی داشت.
● "هامون" سینمای ایران
زیده یاد شکیبایی بعد از پیروزی انقلاب وارد سینما شد، اما سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول را در سال ۱۳۶۹ به خاطر ایفای نقش در فیلم سینمایی "هامون" به کارگردانی "داریوش مهرجویی" دریافت کرد. فیلمی که حدیث نفس شاعران و روشنفکران به بن بست رسیده زمانه خود بود و شکیبایی، بهترین بازی عمرش را در این فیلم ارائه کرد.
اما توانمندی شکیبایی درحد همان فیلم هامون باقی نماند و داوران سیزدهمین جشنواره فیلم فجر نیز در سال ۱۳۷۴، بازیگری او را در فیلم "کیمیا" به کارگردانی "احمدرضا درویش" مورد تجلیل قرار دادند و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول را در این دوره از جشنواره به این هنرمند ارزنده تقدیم کردند. "سالاد فصل" به کارگردانی "فریدون جیرانی" که در جشنواره سیزدهم فیلم فجر در سال ۱۳۸۳ به نمایش درآمد، سومین سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول را برای شکیبایی به ارمغان آورد.
از دیگر جوایزی که به زنده یاد استاد خسرو شکیبایی اعطا شد، می توان از اهدای تندیس حافظ به خاطر بازیگری در فیلم "کاغذ بی خط" اثر "ناصر تقوایی"، اهدای تندیس جشن یازدهم خانه سینما برای بازیگری در فیلم "اتوبوس شب" به کارگردانی "کیومرث پوراحمد" و تندیس سی سال فعالیت سینمایی از انجمن نویسندگان و منتقدان سینمایی ایران یاد کرد.
● تصاویری ماندگار از هنرمندی بزرگ
زنده یاد شکیبایی، هنرمند پرکاری بود، اما عجیب این است که تقریباً تمام آثاری که از او به جای مانده است، ارزشمند و دیدنی به شمار می آیند و کمتر، فیلم کم ارزش و غیراستانداردی از او به جای مانده است.
از سویی دیگر، باید گفت که شکیبایی با بیشتر کارگردان های سینمای ایران و شبکه های تلویزیونی همکاری داشته است و این تنوع کاری، نشانگر توانمندی این هنرمند بود که حضورش در یک فیلم، موجب محبوبیت و ارزشمندی آن فیلم می شد.
مجموعه های تلویزیونی مدرس، روزی روزگاری، خانه سبز، سرزمین سبز، کاکتوس، تفنگ سرپر، گل های وحشی و فیلم های سینمایی یکبار برای همیشه، سایه به سایه، کاغذ بی خط، خط قرمز، دادشاه، صاعقه، رابطه، دزد و نویسنده، ترن، شکار، هامون، عبور از خط، ابلیس، جست وجو در جزیره، سارا، پرواز را به خاطر بسپار، کیمیا، بلوف، دختردایی گمشده و... طی سی سال اخیر با هنرمندی و ایفای نقش زنده یاد شکیبایی به تولید و نمایش رسیده و مورد اقبال عام و خاص قرار گرفته اند و گویی که بازیگر فیلم هامون، روزی روزگاری، سرزمین سبز و... تداعی کننده پیروزی ها، شکست ها و ایده آل های زندگی این تماشاگران بوده است.
● صدای گرم و جذاب شکیبایی
زنده یاد شکیبایی از صدایی گرم، گوشنواز و خوش بهره مند بود و همه را متوجه خود می ساخت. صدای گرم این هنرمند از چنان جاذبه ای برخوردار بود که نقش آفرینی او را کامل می کرد و به این ترتیب، اثر هنری دلپذیر و قابل باور از آب درمی آید.
این صدای گرم و افسونگر را دوستداران عالم هنر، در قالب خوانش اشعار زنده یاد سهراب سپهری شنیده اند که شکیبایی با احساسی خاص و هنرمندی بی نظیرش، آنها را دکلمه کرده است و اکنون چند آلبوم موسیقی با نام های نامه ها، نشانی ها، مهربانی، پریشانی، مسافر و... در بازار موجود است. واقعیت این است که شکیبایی، هنرمند شریف و عزیزی بود و مورد توجه همگان قرار داشت و از این روی، محبوب عام و خاص بود. هنرمندانی که دورادور با او همکاری داشته اند، به نیکی از او یاد کرده اند؛ چنان که مسعود رسام (کارگردان تلویزیون) گفت: طی ساخت مجموعه های سرزمین سبز و خانه سبز، با زنده یاد شکیبایی زندگی کردم و خیلی چیزها از او یاد گرفتم و شاهد بروز ارزش های اخلاقی او در طول مدت همکاری بودم. او، نقش ها را بازی نمی کرد، بلکه آنها را زندگی می کرد و اعتقاد داشت که نقش ها را باید زندگی کرد.
جمشید مشایخی (بازیگر پیشکسوت) نیز درباره زنده یاد شکیبایی گفته است: خسروشکیبایی، به قدری شیرین و زیبا ایفای نقش می کرد که آدمی، شیفته اش می شد. به نظرم، او آنقدر در تئاتر و سینما درخشید که سرانجام ستاره شد.

سیدمحمد میرکمالی

منبع : هفته‌نامه آتیه