بازداشت غیر قانونی

برابر نص صریح قانون اساسی که از فقه برگرفته شده، هیچ کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی شود مگر آنکه جرم او در یک دادگاه صالح و قانونی به اثبات رسیده باشد.
حتی هتک حرمت و حیثیت شخصی که به حکم قانون بازداشت می شود نیز به هر صورت و شکلی ممنوع و موجب مجازات است.
هرگاه مقامات قضایی یا دیگر مأموران ذیصلاح بر خلاف قانون دستور بازداشت یا تعقیب کیفری کسی را صادر کنند، به پنج سال انفصال دائم از سمت قضایی و محرومیت از مشاغل قضایی و دولتی محکوم خواهند شد.
مأموران انتظامی و سایر ضابطین دادگستری که تحت نظارت دادستان در کشف جرم، بازجویی اولیه و حفظ آثار جرم اقدام می کنند، به محض اطلاع از وقوع جرم در جرائم غیرمشهود، مراتب را برای کسب تکلیف و اخذ دستور لازم به مقام ذیصلاح قضایی اعلام می کنند و حق ندارند متهم را در بازداشت نگه دارند.
آنها می توانند تنها در جرائم مشهود، صرفاً برای تکمیل تحقیقات در موارد ضروری تا مدت ۲۴ ساعت متهم را بازداشت کنند، ضمن اینکه باید در اولین فرصت مراتب را به اطلاع مقام قضایی برسانند و در همین خلال باید موضوع اتهام با ذکر دلایل آن بلافاصله به صورت کتبی به متهم ابلاغ شود.
برای مثال اگر شخصی توسط مأموران انتظامی به عنوان «قدرت نمایی با چاقو» دستگیر شود و بازداشت او به مدت ۲۴ ساعت ضرورت پیدا کند، باید موضوع اتهام در صورتجلسه به صورت کتبی به شکل زیر به او تفهیم شود:
▪ س: شما برابر گزارش مأمورین گشت کلانتری، شهادت گواهان و ‎/‎/‎/ متهم به قدرت نمایی با چاقو هستید. از خود دفاع کنید ‎/
چنانچه شخصی بر خلاف قانون حبس شده باشد و در خصوص حبس غیرقانونی خود به مأموران شکایت کند ولی آنها به این شکایت توجهی نداشته و ثابت نکنند که شکایت او را به مقامات ذیصلاح اعلام کرده اند و اقدامات لازم را در این خصوص معمول داشته اند، به انفصال دائم از همان سمت و سه تا پنج سال محرومیت از مشاغل دولتی محکوم خواهند شد.
اگر مأموران و مسئولان بازداشتگاه ها و ندامتگاه ها بدون داشتن دستور بازداشت از طرف مراجع و مقامات صلاحیتدار شخصی را به نام زندانی بپذیرند، به ۱۰ ماه تا دو سال حبس محکوم خواهند شد و همین مجازات برای مسئولان و مأموران بازداشتگاه هایی که از دادن یا تسلیم کردن زندانی یا دفاتر خود به مقامات صالح قضایی امتناع کنند یا شکایت زندانیان را به مقامات قضایی نرسانند اعمال می شود مگر آنکه ثابت کنند برابر امر کتبی و رسمی از سوی رئیس مستقیم خود مأمور به انجام این کار بوده اند که در این صورت این مجازات بر دستور دهنده تحمیل خواهد شد.
در همین جا لازم است که از زندان و بازداشتگاه تعریفی داشته باشیم:
- مقصود از زندان محلی است که در آن محکومین قطعی با معرفی مقامات ذیصلاح قضایی و قانونی برای مدتی معین یا به طور دائم و به منظور اصلاح و تربیت و تحمل کیفر نگهداری می شوند.
-بازداشتگاه «محل نگهداری اشخاصی است که هنوز حکم محکومیت دریافت نکرده و در مظان اتهام هستند و پرونده شان در مراجع صالح قضایی تحت رسیدگی است.» این اشخاص با قرار کتبی مقامات قضایی، تا اتخاذ تصمیم نهایی به آنجا معرفی می شوند.
چنانچه مأموران انتظامی در مقام انجام وظیفه شان به عنوان «ضابطین دادگستری» بازداشت غیرقانونی انجام دهند، مرجع رسیدگی به شکایت بازداشت شونده، دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم است.
اگر این مأموران با عنوانی غیر از ضابط دادگستری مثلاً به عنوان «انجام وظیفه نظامی یا انتظامی خود» دست به این کار بزنند، دادسرای نظامی صالح به رسیدگی است.
برای آگاهی بیشتر خوانندگان نمونه هایی از شکایت «علیه بازداشت غیر قانونی» ارائه می شود:
● نمونه شکایت علیه بازداشت غیرقانونی:
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب
احتراماً اینجانب ‎/‎/‎/ فرزند ‎/‎/‎/ مقیم ‎/‎/‎/ از آقای ‎/‎/‎/ فرزند ‎/‎/‎/ مقیم ‎/‎/‎/ به عنوان بازداشت غیر قانونی در کلانتری ‎/‎/‎/ به مدت ۴۸ ساعت شکایت دارم. نامبرده بنده را به جرم حمل.‎/‎/ دستگیر کرده و از تاریخ ۱۳۸۳‎/۱‎/۲۰ لغایت ۱۳۸۳‎/۱‎/۲۲ در بازداشتگاه نگهداری کرد و هدف او از این بازداشت غیرقانونی اخذ اقرار برای معرفی سازنده مشروب بود. سربازان وظیفه ای که شاهد بازداشت بنده بودند، عبارتند از ‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/‎/ . از این رو تقاضای رسیدگی و تعقیب ایشان را دارم.
تاریخ و امضاء
● نمونه دیگر شکایت علیه بازداشت غیر قانونی:
ریاست محترم دادسرای نظامی ‎/‎/‎/
احتراماً اینجانب ‎/‎/‎/ فرزند ‎/‎/‎/ مقیم ‎/‎/‎/ از آقای ‎/‎/‎/ افسر کلانتری ‎/‎/‎/ به عنوان بازداشت غیر قانونی شکایت دارم. نامبرده بنده را به عنوان سربازی که از پادگان آموزشی فرار کردم، به مدت ۱۰ روز در بازداشتگاه کلانتری زندانی کرد. مراتب بازداشت من در دفتر کلانتری ثبت شده است. بنابراین تقاضای رسیدگی و تحقیق از مطلعین و در نهایت مجازات متهم را دارم.
تاریخ و امضاء

پی نوشت:
جرم در موارد زیر «مشهود» به شمار می آید:
۱ـ در منظر مأمورین واقع شود یا بلافاصله مأمورین در محل وقوع آن حضور یابند و آثار جرم را مشاهده کنند.
۲ـ در صورتی که خود بزه دیده یا دو نفر که ناظر وقوع جرم بوده اند، شخص خاصی را بلافاصله بعد از وقوع جرم معرفی کنند.
۳ـ در صورتی که بلافاصله پس از وقوع جرم علائم آثار جرم و دلایل آن نزد متهم پیدا شود یا ثابت شود که آن اسباب به او تعلق دارد.
۴ـ درصورتی که متهم بلافاصله پس از وقوع جرم قصد فرار داشته یا در حال فرار باشد یا فوراً پس از ارتکاب به جرم دستگیر شود.
۵ ـ در مواردی که صاحب خانه بلافاصله پس از وقوع جرم، ورود مأمورین را به خانه خود تقاضا کند.
۶ ـ وقتی که متهم ولگرد باشد.
در غیر از این موارد، جرم «غیر مشهود» محسوب می شود.
اداره آموزش های مردمی معاونت آموزش
قوه قضائیه

منبع : روزنامه ایران