سرنوشت رساله

دکارت از سال ۱۶۳۰ نوشتن رساله ای در باب مابعدالطبیعه را آغاز کرد. قصد عمده او اثبات وجود خدا و و جود روح مجرد از بدن و در نتیجه اثبات بقای روح بود اما متاسفانه این اثر نیز به سرنوشت بسیاری دیگر از کارهای او دچار شد و ناتمام ماند.
شواهد تاریخی نشان می دهد که دکارت در سال ۱۶۳۰ قسمتی از وقت خود را صرف تهیه کتابی برای پاسخگویی به یک کتاب موذیانه که عقاید ملحدانه ای را مطرح می کرد، کرده بود که این اندیشه نیز به فراموشی سپرده شد.
از دیگر فعالیت های دکارت در این سالها می توان به افکار او در زمینه تحقیق راجع به عدسی ها اشاره کرد. برای اینکار نهایت سعی خود را کرد تا یکی از دوستان قدیمی خود که در تراش عدسی مهارت داشت را به هلند - محل زندگی وقت خود - بکشاند که متاسفانه او راضی نشد و نتوانست تحقیقات خود را جامع عمل بپوشاند.
سومین طرح او در این سالها از همه بلند پروازانه تر بود و به نوعی تا پایان عمر فکر او را مشغول کرد. او می خواست رساله مفصلی را تالیف کند که توضیح واحدی برای همه پدیده های طبیعی دربر داشته باشد. بخش اول این کتاب با عنوان “جهان” یا “تحقیقی در باره نور” - به انتخاب نام دوم این رساله دقت کنید ! - و بخش دوم آن با عنوان “تحقیقی در باره مغز انسان” نام داشت که البته هر دو بعدها پس از مرگ دکارت منتشر شد. چرا که متاسفانه در زمان زندگی او کلیسا با نظریه هایی که دکارت در قسمت اول کتاب خود می خواست مطرح کند عمومآ مخالف بود به همین دلیل وی پس از مدتی از تالیف و انتشار هر دوقسمت رساله دست کشید. اما هرگز فکر این رساله را از ذهن خود بیرون نبرد و هر گاه فرصت می کرد بخشی از آنرا می نوشت.
هنگامی که دست به تهیه رساله جهان زد، گمان نمی کرد که رسیدن به کلیات نظریه ای که در باره طبیعت است این همه وقت ببرد. او می خواست برای سال ۱۶۳۳ اولین نسخه این رساله را تهیه کند اما نتوانست و در جولای سال ۱۶۳۳ هنوز در حال تصحیح آن بود. نکته بسیار تاسف بار آن بود که هنگامی که تقریبآ کتاب برای چاپ آماده شد، اطلاع پیدا کرد که دادگاه تفتیش عقاید در رم، گالیله را به این جرم که به نظام آموزش نظریه حرکت زمین پرداخته محکوم کرده است.
رساله جهان هم شامل قسمتی بود که در باره حرکت زمین بحث می کرد و او نمی توانست این قسمت را از کتاب حذف کند بدون آنکه به مفاهیم کتاب آسیبی وارد آید و چون علاقه ای نداشت که به سرنوشت گالیله دچار شود صلاح ندید که کتاب را چاپ کند.
از متن این رساله که پس از مرگ او منتشر شد پیداست که در این کتاب دکارت نظریه حرکت زمین را به صورت جزمی اظهار نکرده است و در این کار شکل ادبی کتاب هم به یاری او آمده است. در این کتاب دکارت مدعی است که فقط افسانه ای را حکایت می کند، داستان گردش کار یک جهان خیالی را، هرچند این جهان خیالی بنابر همه قراین، با جهان طبیعی کنونی یکی است.



منبع: برگرفته از کتاب دکارت نوشته تام سورل ، ترجمه حسین معصومی همدانی

منبع : آموزش و پرورش استان خراسان