رجعت به بانکداری اسلامی

چه می شد اگر وال استریت قواعد داد و ستد های مالی اسلامی را می پذیرفت؟ چنین پرسشی شاید شگفت انگیز و حتی آزار دهنده باشد، با این وجود، امروز اذهان بسیاری را در گوشه و کنار کره زمین به خود مشغول داشته است. دلیل آن ساده است: با منع نرخ بهره، صنعت بانکداری که اینک سنگینی بار بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار را بر گرده اقتصاد جهان نهاده، برای مقاومت در برابر خسارت هائی مهیا تر جلوه خواهد کرد که وام های بی پشتوانه رهنی و سفته بازی در بازارهای بورس اوراق مالی موعد دار (Les Produits dérivés-Derivative Products)» به بار آورده اند.
در فرانسه ونسان بوفیس مدیر تحریریه هفته نامه فرانسوی «Challenge» در سرمقاله ای غیر منتظره، رو در رو به این امر پرداخته است (۱). درست هنگامی که پاپ بندیکت شانزدهم سرگرم بازدید از فرانسه بود، این روزنامه نگار خاطر نشان ساخت که اینک که کره زمین از مسیر پر آشوب «بحرانی مالی» گذر می کند «که در گذرگاه خود همه شاخص های رشد را می روبد، به جای مطالعه متون حضرت پاپ، قرآن باید خواند». و تأکید می ورزد که «اگر بانکداران آزمند بازدهی وجوهی که سهامداران نزد آنها به ودیعه گذاشته اند، اندکی هم که شده شریعت نبوی را رعایت کرده بودند، کار ما امروز به اینجا نمی کشید». بوفیس در نتیجه گیری مقاله خود به ستایش بانکداران کشورهای خلیج [فارس] پرداخته «که به حرمت اصل مقدس "پول نباید پول بیآود"، به هیچ سازشی تن در نمی دهند» که به عقیده وی به واژگان امروزی بازارهای معاملات مالی به معنی آنست که « به ازای هر اعتبار پولی، باید دارائی کاملا شناخته شده ای موجود باشد.»
این سرمقاله که به چندین زبان ترجمه شده شبکه تارنما را نیز تسخیر کرده است، که غالبا آنرا با بیانیه هائی آراسته اند دایر بر اینکه بانک اسلامی به حفاظ هائی ملزم بوده که بازارهای مالی بین المللی با ترفند مقررات زدائی، از قید آنها رهیده اند. چندین شبکه تلویزیونی عرب از جمله الجزیره برنامه های ویژه ای در باره این مضمون سازمان داده و به پرسش دریاره فرض سرازیر شدن سرمایه های کشورهای غیر مسلمان به این موسسات پرداخته اند. با اینهمه داوری بانک مرکزی بحرین، مرکز جهانی مالیه اسلامی دراینباره سنجیده و محتاطانه است. «اگر بانک های منطقه از بحران اعتبارت رهنی بی پشتوانه برکنار مانده اند، از آنروست که از لوازم فنی و منابع انسانی برای سرمایه گذاری در این گونه معاملات بی بهره بوده اند.» یک بانکدار فرانسوی مستقر در دبی با این وجود معتقد است که دارالمال های اسلامی از این بحران بهره می جوید تا در غرب گسترش یابند. به پیش بینی وی «در کشورهائی که در آنها جوامع مهم مسلمان زندگی می کنند، بحرانی که گریبانمان را گرفته است به بانک های اسلامی امکان خواهد داد که از حجتی که مزید بازاریابی آنهاست برخوردار شوند. آنها که پیش از این هم مشروعیت فعالیت های خود از منظر شریعت را پیش می کشیدند، اینک بر ناپیوستگی خود با مقررات زدائی های نظلم مالی پافشاری خواهند کرد.»
با اینهمه هیچ عاملی نیست که تأکیدی بر آن باشد که این بخش از گزند حادثه در پناه مانده است. در دهه ۱۹۹۰، ورشکستگی پر طنین بانک های اسلامی در مصر توقف توسعه فعالیتی بدینگونه را در کشورهای مسلمان برانگیخت. به همین منوال یک بانکدار تونسی که نظر خوشی نسبت به استقرار آتی اینگونه بانک ها در کشورش ندارد یادآوری می کند که صندوق بین المللی پول در موقعیت های چندی زنگ خطر را به صدا درآورده و این دارالمال ها را به شفافیت بیشتر فراخوانده و به آنها هشدار داده است که خود را با هنجارهای بین المللی حسابداری و الزامات حزم در معاملات سازگار سازند.
پیچیدگی رو به فزونی [و ابهام] سرمایه گذاری های پیشنهادی بانک های اسلامی کارشناسان دیگری را نیز به تردید واداشته است. در واقع در به کارانداختن این موجودی ها، دارائی های ملموسی مانند ساختمان و یا مواد اولیه را پشتوانه آنها ساخته اند تا از منع رباخواری بگریزند، یعنی همان بخش هائی که دستخوش سفته بازی و نوسانات اند، که ناچار دیر یا زود داد و ستدهائی بار زیان آنرا بر دوش خواهند کشید که خود را به این بخش ها وابسته کرده اند. با اینهمه این ذخیره های کلان نمی باید بر پویائی اوج گیرنده دارالمال های اسلامی خللی بیاندازند. در ماه های آینده جدا از نفس بحران، تشکیل بیش از ده کنفرانس بزرگ درباره این مضمون در اروپا و در آفریقای شمالی پیش بینی شده است.

لوموند دیپلماتیک، مارتین بولار
زیرنویس ۱- «پاپ یا قرآن»، Challenges، پاریس، ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۸. مقاله ابراهیم وارده «تعارضات بانکداری اسلامی» را در شماره ماه سپتامبر ۲۰۰۱ لوموند دیپلوماتیک مطالعه فرمائید.
ترجمه منوچهر مرزبانیان، شماره نوامبر لوموند دیپلماتیک

منبع : سایت الف