دردسرهایی برای تلویزیون

شبکه های تلویزیونی این روزها بخش عمده یی از زمان پخش خود را به نمایش فیلم های سینمایی اختصاص داده اند. در شبانه روز پخش فیلم های سینمایی به قدری است که قادر خواهند بود تقریباً تمام وقت یک مخاطب علاقه مند به فیلم های تلویزیونی را بگیرند. برخی اوقات حتی چند شبکه همزمان اقدام به پخش فیلم های تلویزیونی می کند که در این صورت مخاطبان علاقه مند مجبور هستند برای از دست ندادن تماشای فیلم مورد علاقه شان، ساعت و روز تکرار آن را مد نظر بگیرند.
در حالی که در سال های قبل که تلویزیون کمتر اقدام به پخش فیلم های سینمایی می کرد و خیلی ها از این امر ناراضی بودند، پخش زیاد فیلم های تلویزیونی مورد انتقاد برخی از منتقدان قرار گرفته است. بخش عمده یی از این انتقادها مربوط به تعداد زیاد فیلم های خارجی نسبت به فیلم های ایرانی پخش شده است. در این میان نظرات مختلفی وجود دارد. در این یادداشت به برخی از عوامل موثر در این باره می پردازیم.
● تولید انبوه تله فیلم
مدیران تلویزیونی خود نیز تمایل بیشتری به پخش فیلم های ایرانی دارند و معتقدند حتی فیلم های ضعیف ایرانی بیشتر مورد توجه مخاطب قرار می گیرد تا فیلم های درجه دو و سه خارجی. یکی از رویکردهای اخیر تلویزیون برای نمایش بیشتر فیلم های ایرانی، گرایش به تولید تله فیلم در شبکه های مختلف است. از قرار معلوم تقسیم بندی هایی نیز به جهت نوع ساخت تله فیلم در شبکه های مختلف صورت گرفته است.
به عنوان نمونه ساخت تله فیلم های هنری و ماورایی به شبکه چهار سپرده شده و سیمافیلم بیشترین هم و غم خود را در تولید تله فیلم های داستانی جذاب و مخاطب پسند گذاشته است. انتظار می رود پخش این تله فیلم ها به زودی جای پخش درصدی از فیلم های خارجی را بگیرد. البته برخی از مدیران شبکه ها تاکید کرده اند تولید تله فیلم های ایرانی به منظور عدم پخش فیلم های خارجی نیست. برنامه های سیما یک، صد فیلم، سینما چهار، سینما ماوراء، سینما پنج، تماشاخانه و یکی دو برنامه سینمایی دیگر شبکه ها همچنان اقدام به پخش فیلم های سینمایی خارجی خواهند کرد. بنابراین تولید تله فیلم های ایرانی را نمی توان جایگزینی تمام عیار برای فیلم های خارجی در نظر گرفت.
با توجه به بودجه و زمان نه چندان زیاد این تله فیلم ها از همین حالا می توان پیش بینی کرد که این تله فیلم ها نخواهند توانست بسیاری از نگرانی های سیاستگذاران فرهنگی را برطرف کنند و قادر نیستند به اندازه فیلم های خارجی مخاطبان را پای شبکه های تلویزیونی بکشانند. اگر بخشی از دغدغه مدیران در پخش فیلم های خارجی برای جذب مخاطبان وطنی به پای شبکه های تلویزیونی به جای تماشای کانال های ماهواره یی باشد، می توان پیش بینی کرد که تله فیلم های ایرانی قادر به جذب مخاطبان انبوه نخواهند بود.
این تله فیلم ها همان طور که از اغلب تولیدات سینمایی سیما فیلم در این سال ها برمی آید از فیلمنامه و کارگردانی ضعیفی برخوردارند و نام کارگردان های توانای سینمای ایران را نیز بر خود ندارند. ممیزی ها و اعمال سلیقه هایی که مانع پخش بسیاری از فیلم های سینمایی پرمخاطب ایرانی می شود، گریبان تله فیلم ها را نیز خواهد گرفت و در بسیاری از موارد شاهد تولید تله فیلم های کم مخاطب خواهیم بود.
تله فیلم ها می تواند مجال و فرصتی برای فیلمسازان جوان باشد که به راحتی نمی توانند وارد کار در سینمای ایران شوند. البته باید در نظر داشت که این عرصه قبل از هر چیز در فرق فیلمسازان متوسطی خواهد بود که به سریال سازی نیز در تلویزیون مشغول هستند. بنابراین نباید انتظار داشت که تلویزیون برای ساخت تله فیلم هایش به سراغ کارگردان های برجسته سینمای ایرانی برود که حتی از پخش تیزر فیلم های دارای مجوز اکران آنها خودداری می کند.
● فیلم خارجی ارزان تر از فیلم ایرانی
هزینه های خرید فیلم های ایرانی برای تلویزیون ارزان تر از هزینه تهیه فیلم های خارجی است. فیلم های خارجی از آن جا که ایران ملزم به رعایت قانون کپی رایت نیست، ارزان تر تمام می شود. پخش یک فیلم در تلویزیون باید از کانال های مختلف رد شود و بنابر سلایق مختلف مدیران جزء و کل دچار حذف و تعدیل های زیادی می شود.
این بلاها اگر بر سر یک فیلم خارجی بیاید صدای هیچ کس جز مخاطب درنمی آید. و البته صدای مخاطب نیز به گوش کسی نمی خورد. اگر با صحنه یی مشکل داشته باشند به راحتی آن را حذف می کنند و در این حذفیات حتی روند داستان را نیز به راحتی عوض می کنند به گونه یی که گاهی از درک رفتار و گفتار شخصیت ها سر درنمی آوریم و دچار سرگردانی می شویم. در مواردی نیز که مشکل محتوایی وجود دارد با تغییر برخی از دیالوگ ها، با محتوایی کاملاً مطابق میل پخش کنندگان روبه رو می شویم.
رعایت امانت و چیزهایی از این موارد درباره پخش فیلم های خارجی چندان اهمیتی ندارد. به جز فیلم هایی که در برنامه های سینما یک، سینما ماوراء، سینما چهار، تماشاخانه و صد فیلم پخش می شود اغلب فیلم های خارجی پخش شده، محصولاتی درجه دو و سه هستند که مخاطبان تلویزیونی آنها را برای بار نخست تماشا می کنند و چندان از تغییرات انجام شده سردرنخواهند آورد. این در حالی است که فیلم های ایرانی مشکل دار از نظر مدیران تلویزیون گرچه دچار حذف های زیادی می شوند، دردسرهایی را نیز برای تلویزیون به همراه خواهند داشت. برای نمونه چندی پیش پخش فیلم سینمایی هامون داریوش مهرجویی در برنامه سینما ماوراء واکنش تند کارگردان آن را به همراه داشت.
داریوش مهرجویی در نامه یی سرگشاده که در نشریات و رسانه ها به چاپ رسید، حرف هایی زد که هرچه هم مدیران تلویزیون بی خیال ماجرا بخواهند باشند نمی شود آن را نادیده گرفت و نگران بازتابش نشد. از این نمونه ها تاکنون در مورد فیلم های ایرانی دچار تغییرات شده زیاد می شود مثال زد.
از آن جا که سیاست های تلویزیون با سیاست های سینمایی وزارت ارشاد فرق می کند و محدودیت ها در تلویزیون فرق می کند بنابراین حذف و تعدیل فیلم های ایرانی برای نمایش در تلویزیون اغلب امری اجتناب ناپذیر است. مدیران تلویزیون گستردگی مخاطبان را در این رسانه یکی از مهم ترین دلایل دراین باره می دانند.
● تولیدات اندک سینمای ایران
تلویزیون بنابر سیاست هایی که دارد تمایلی به پخش تمامی تولیدات سینمایی کشور ندارد و برخی از تولیدات را به لحاظ محتوایی نمی پسندد. برخی از مدیران تلویزیونی معتقدند بسیاری از تولیدات سینمایی ضوابط و ارزش های فرهنگی و اسلامی را رعایت نمی کنند. این حرفی است که برخی نسبت به آن انتقاد دارند و معتقدند ضوابط و ارزش ها درباره تولیدات سینمایی نیز رعایت می شود و مشکل از تفسیرهای غلط برخی از مجریان است.
از سوی دیگر سیاستی که در مورد نسبت ممیزی داستان های ایرانی با داستان های خارجی وجود دارد، در تلویزیون نیز نسبت به فیلم ایرانی با فیلم های خارجی به چشم می خورد. فیلم های خارجی با در نظر گرفتن این امر که مربوط به فرهنگ و کشور دیگری است، نسبت به تولیدات داخلی از سختگیری کمتری برخوردار هستند.
البته این را باید در نظر گرفت که بخش عمده یی از این فشارها از مراکز و نهادهای خارج از تلویزیون اعمال می شود و این فشارها نسبت به تولیدات داخلی خیلی زیادتر است. اگر این محدودیت ها را نیز در نظر نگیریم، با توجه به گستردگی ساعت های اختصاص داده شده به پخش فیلم های سینمایی درمی یابیم که تولیدات یک ساله سینمای ایران تنها کفاف یک ماه شبکه های مختلف را می دهد. بنابراین خرید و پخش فیلم های خارجی امری اجتناب ناپذیر است و حتی با تولید تله فیلم های تلویزیونی نیز نمی توان از درصد پخش فیلم های خارجی چندان کاست.

مهربانو ابدی دوست

منبع : روزنامه اعتماد