میزگرد «فمینیست» در همایش حقوق خانواده

«فمینیست» عنوان میزگردی بود كه در همایش «حقوق خانواده» در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری به مناسبت روز خانواده برگزار شد و سخنرانان آن فاطمه صادقی، فخرالسادات محتشمی‌پور و آیت‌الله صادقی بودند.
فاطمه صادقی، در سخنرانی‌اش با موضوع «فمینیسم در ایران با مقایسه با غرب»، با اشاره به تاریخچهٔ فمینیسم و همزمانی آن با افكار ضدبرده‌داری كه در قرن نوزدهم مطرح شده بود، اظهار داشت كه فمینیسم با مصادیق مدرنیزاسیون، آزادی، حقوق شهروندی و قراردادهای اجتماعی و... هم‌راستاست و افزود: «در واقع، در جریان مدرنیزاسیون، همهٔ آدم‌ها به لحاظ انسانی و منزلت‌های اجتماعی برابر هستند كه این مسئله باعث شده انسان‌ها قربانی سنت‌ها و پنداشت‌های نادرست نشوند و حقوق خویش را مطالبه كنند. با چنین افكاری فمینیسم شكل گرفت.»
او در ادامه، با اشاره به جریان مشروطه و درخواست زنان برای احقاق حقوق انسانی‌شان در آن برهه از زمان، دربارهٔ موانع و مشكلاتی كه بر سر راه حركت زنان قرار گرفته بود گفت: «زنان به دو مشكل برخورد كردند. اولا ً، زمانی حقوقشان را مطالبه كردند كه مردان از حقوق شهروندی برخوردار نبودند. ثانیاً، زنان در میان دو قطب افراد سنتی داخلی كه فمینیسم را عامل پیدایش فساد، همجنس‌گرایی، از بین رفتن كانون خانواده و... می‌پنداشتند و اندیشمندان غربی كه اغلب زنان مسلمان و شرقی را بدبخت تصور می‌كردند و راه نجاتشان را در پیروی از الگوهای رایج جوامع خویش می‌دانستند قرار گرفته بودند.»
صادقی با اظهار اینكه پیدایش موج جدید مطالبات حقوقی زنان در كشورهای مسلمان كه با نام‌هایی چون فمینیسم اسلامی، فمینیسم جهانشمول و... مطرح شده‌اند نتیجهٔ خودآگاهی زنان است، در ادامه گفت: «هدف این جریانات فاصله گرفتن از رویكردهای گذشته و تحلیل خودباختگی زنان مسلمان است و دارای ویژگی‌های مختلفی است چون بازخوانی سنت و شریعت، تجدید نظر در حوزه‌های تاریخی و شناساندن زنان مطرح تاریخ، استقلال از ایدئولوژی‌های غربی چون ماركسیسم و دوری از افكار بنیادگراهای اسلامی كه موجب تحقیر و تضعیف زن شده‌اند.»
در ادامهٔ این جلسه، فخرالسادات محتشمی‌پور، ضمن نگاهی به فمینیسم و تأثیر آن در ساختارهای خانوادگی، با بیان اینكه یكی از مشكلات زنان نابرابری است، ریشهٔ این نابرابری‌ها را در درون خانواده دانست. به عقیدهٔ وی، فمینیسم جریانی است خواستار برابری و موجب شده است كه در ورود زنان به بازار كار و جامعه، برداشت زنان از زندگی خوب و رفتارهای جنسی و انتظار از روابط جنسی، و رابطهٔ درون خانه با محیط كار و جامعه و... دگرگونی ایجاد شود و خانوادهٔ سنتی نیز تحت تأثیر این فرایند قرار گیرد؛ و در كل، جریان مدرنیزاسیون و تغییر و تحولات مربوط به آن باعث به‌وجود آمدن نوعی دموكراسی در داخل خانواده شده است.
محتشمی‌پور تأكید كرد كه باید ساختار خانواده‌های سنتی در مقولـه‌هایی چون برابری حقوق، پایبندی اخلاقی و دلبستگی عاطفی تغییر كند چرا كه به عقیدهٔ او، تنها برابری حقوقی كفایت نمی‌كند و اگر پایبندی اخلاقی و دلبستگی عاطفی نباشد نمی‌توان خانوادهٔ مطلوب داشت. محتشمی‌پور در ادامه گفت: «در برخی خانواده‌ها پایبندی اخلاقی هست ولی دلبستگی عاطفی وجود ندارد.» وی خلأ دلبستگی‌های عاطفی را در خانواده‌های ایرانی محسوس دانست و همچنین افسردگی اغلب زنان را پس از میانسالی كه نتیجهٔ فداكاری و گذشت برخلاف خواسته‌های درونی‌شان است یادآور شد و تمرین زن و مرد برای انجام وظایف مشترك را در رفع آن مؤثر شمرد.
وی در پایان به خشونت‌های موجود در خانواده‌های سنتی اشاره كرد و گفت: «هفتاد درصد زنان ایرانی، طبق تحقیقی كه انجام گرفته، در معرض یكی از مصادیق خشونت قرار گرفته‌اند.» به عقیدهٔ وی، بنیاد خانواده‌های ایرانی در معرض خطر قرار گرفته است.
آیت‌الله صادقی، دیگر سخنران این میزگرد، فمینیسم را زنانه‌نگری و دیدن مسائل مختلف از دریچهٔ نگاه زن معنی كرد و با اشاره به اینكه ما در ایران اسلامی زندگی می‌كنیم و باید همهٔ دیدگاه‌ها و ایدئولوژی‌ها هم اسلامی باشند، گفت: «اگر دید اسلامی نداشته باشیم، جامعه چنین مسائلی را پذیرش نخواهد كرد چرا كه ۹۰ درصد جامعه اصول اسلام را پذیرفته و آن را رعایت می‌كند.»
وی گفت: «احكام اسلامی قابل تغییر نیستند و فقط بخشی كه جزء متشابهات است می‌تواند قابل تجدید نظر باشد.» و ادامه داد: «با تغییر در این متشابهات است كه می‌توان به یك فمینیسم لطیف و معتدل اسلامی رسید.» وی شروطی چون چارچوب اسلامی داشتن و توجه به فطرت و طبیعت زنان و الگو گرفتن از داخل اسلام و شریعت و تزریق آن به جامعه را در روند دستیابی به فمینیسم لطیف، مؤثر شمرد.
این مراسم در حالی برگزار شد كه استقبال زنان و دختران دانشجو بیشتر از پسران بود.

علیرضا شبانی شجاعی