۱۰ راهکار برای کاهش بحران غذا

رابرت زولیک، هم اکنون رئیس بانک جهانی و جانشین پل ولفوویتز است. او پیش از این نیز مسوولیت های بزرگ بسیاری در زمینه های اقتصادی در آمریکا داشته است. مقاله پیش روی، مقاله ای است که وی در هفته های گذشته در باب بحران غذا و راهکاری پیشنهادی برای آن به رشته تحریر درآورده است:
از زمان گردهمایی رهبران کشورهای جهان در رم و بحث و تبادل نظر در مورد بحران جهانی غذا، می توان گفت ماموریت و رسالت بانک جهانی در این زمینه واضح تر و شفاف تر شده است. اما این رسالت و مسوولیت به این سادگی قابل تعریف نیست و کمک به این کشورها در راستای بحران امروزی از یک طرف و مراقبت کردن از زیان ها و تلفات فقرا در برابر این تراژدی از طرف دیگر امری ساده به نظر نمی رسد.
با بررسی روندهای جهانی به طور کلی می توان گفت یک تسونامی ساکت و خاموش که به صورت یک فاجعه طبیعی دنیا را تهدید می کند در جریان است که این تسونامی ساخته دست بشر است. با بررسی های صورت گرفته در این چند سال اخیر می توان دریافت پیوند و ارتباط میان قیمت بالای انرژی و قیمت بالای غذا (که در سال های اخیر نیز به امری غیرقابل انکار بدل شده)، گویا حتی در کوتاه مدت قابل شکستن نیست و از همه مهم تر اینکه این موضوع با تغییرات آب و هوایی نیز به مرور بدتر خواهد شد. روند اتفاقات در این سال ها شاید به نوعی خود به صورت علتی برای افزایش تولید، افزایش هزینه های حمل و نقل محصولات کشاورزی، کاهش ذخیره مواد غذایی و تغییر از تولید مواد غذایی به تولید انرژی های جایگزین قابل بیان باشد به صورتی که قرن ۲۱ را شاید بتوان قرن بحران «غذا برای انرژی» نامید.
در ماه آوریل، وزیران ۱۵۰ کشور دنیا در بانک جهانی با هم ملاقاتی داشتند که در این ملاقات یک اقدام جدید درباره سیاست غذایی جهانی را به تصویب رساندند. سران سازمان ملل نیز در هفته بعد در رم و از طرف دیگر وزیران اقتصادی گروه هشت (کشورهای صنعتی)
در ماه ژوئن ملاقات هایی با هم داشتند که در ادامه این مذاکرات سران گروه هشت نیز در ماه جولای پیشنهاداتی را برای بحران مواد غذایی دادند. با بررسی این روندهای جهانی می توان گفت نیاز به قدم های عملیاتی هم راستا در جهت سیاست های پشتیبانی کننده از منابع طبیعی احساس می شود.
در این مقاله قصد دارم در راستای ارایه یک طرح تخفیف دهنده مشکلات، ۱۰ راهکار عملی این مسیر را پیشنهاد بدهم:
▪ اول: جامعه جهانی باید برای ایجاد یک صندوق جهانی برای نیازهای اضطراری برنامه غذایی در رم به توافق برسد. در این راستا باید همواره از حرکت هایی که در مسیر خرید مواد غذایی به منظور
یاری رساندن به افراد محلی صورت می گیرد، حمایت شده و این روند را می توان به نوعی ترتیب داد که این کمک های بشردوستانه به مردم کشورهای مختلف دچار اختلال نشود.
▪ دوم: ما باید به حمایت های خود در راستای امنیت غذایی ادامه دهیم به صورتی که روند توزیع غذا در مدارس و ارائه غذا برای افراد فقیر به نوعی باعث افزایش کارایی کار در کل جامعه شود و این حرکت ها باید به صورتی باشد که ما را در یاری رساندن سریع به این افراد در این تنگدستی طاقت فرسا یاری برساند. در همین راستا بانک جهانی در برنامه غذایی جهانی و در یک روند همکاری با سازمان کشاورزی و غذا نیازهای سریعی که در طول زمان به وجود آمده را برای بیش از ۲۵ کشور مورد ارزیابی قرار داده است.
▪ سوم: ما به بذرها و کودهایی نیاز داریم که به طور فصلی و به ویژه دارای ماندگاری زیاد در کشورهای فقیر باشند. در این راستا فائو، صندوق بین المللی توسعه کشاورزی، بانک های توسعه منطقه ای و بانک جهانی می توانند با توسعه تلاش های خود در جهت اقدامات گروه های اجتماعی مدنی و گروه های یاری رسان، اقدامات اساسی را صورت دهند. در این مورد شاید بتوان به این نتیجه دست یافت که کلید اصلی این مشکل شاید مساله مالی نباشد و به نوعی با آموزش و یاری رساندن نرم افزاری بتوان کمک شایانی به این کشورها کرد ولی این موضوع را نیز نباید فراموش کرد که این تکنولوژی ها باید هرچه سریع تر تحویل این کشورها شود.
▪ چهارم: در این مقطع باید حرکت ها در جهت تقویت افزایش عرضه محصولات کشاورزی از یک جهت و افزایش تحقیقات کشاورزی از جهت دیگر صورت پذیرد به صورتی که بتوان کسری های سال هایی را که سرمایه گذاری کافی در این بخش صورت نگرفته به نوعی جبران کرد. همچنین به نوعی باید در جهت حمایت از یافته های علمی قدم برداشت. به عنوان نمونه می توان به گروه مشاوره تحقیقات بین المللی کشاورزی اشاره کرد که در رابطه با این دست از تحقیقات کشاورزی در یک سال اخیر ۴۵۰ میلیون دلار پول دریافت کرده است. مشاهده این نوع سرمایه گذاری ها به ما این موضوع را گوشزد می کند که باید دو برابر این سرمایه گذاری را برای تحقیقات و توسعه این بخش در پنج سال آینده صرف کنیم.
▪ پنجم: سرمایه گذاری بالقوه در تجارت محصولات کشاورزی در سطح جهان شاید به نوعی یکی از نیازهای ما در این مقطع حساس باشد به صورتی که بتوانیم توانایی بخش های اولیه در روند تولید مواد غذایی و در طول فعالیت زنجیره ایجاد ارزش را به هم متصل کنیم که از جمله موارد این زنجیره ارزش می توان به زمین هایی با توسعه پایدار، آب، خلق ارزش، کاهش ضایعات به صورت زیرساختی و با استدلالات منطقی اشاره کرد که خود می تواند نوعی کمک به محصولات کشورهای در حال توسعه برای افزایش سازگاری محصولات خود با استانداردهای امنیت غذایی باشد اما از جمله دیگر این سرمایه گذاری ها می توان به ارتباط بین خرده فروشان با کشاورزان در کشورهای در حال توسعه و حمایت مالی محصولات کشاورزی و حمایت های مالی از این ارتباطات اشاره کرد که خود می تواند نقش کلیدی را ایفا کند.
▪ ششم: ما برای مدیریت ریسک و بیمه محصولات کشاورزی کشاورزانی که در سطح محدود عمل می کنند احتیاج به توسعه ابزارهای نو و ابتکاری داریم. در راستای این هدف هیات بانک جهانی برای کشورهای در حال توسعه یکسری مسائل ایجاد شده از تغییرات آب و هوا را در نظر گرفته است. در همین راستا مالاوی شاید به عنوان اولین کشوری است که با این مسائل درگیر بوده، در همین راستا مالاوی باید یک خشکسالی را تحمل کند تا قادر باشد توانایی جبران کردن قیمت ذرت وارداتی را برای خود حفظ کند.
▪ هفتم: ما برای جایگزینی راحت سوخت های مصرفی که از منابع زیست محیطی به دست می آید، نیاز به یک اقدام اساسی در آمریکا و کشورهای اروپایی داریم که این اقدامات را می توانیم به صورت تعرفه هایی برای سوخت های زیستی شامل سوخت های حاصل از ذرت و دانه های روغنی تعریف کنیم. مصرف ایالات متحده آمریکا از ذرت برای تولید اتانول مصرفی این کشور بیش از ۷۵ درصد از افزایش جهانی تولید ذرت در طول سه سال گذشته را در بر گرفته است. سیاستمداران باید با در نظر گرفتن «ارزش ضمانت» که انرژی های جایگزین برای انرژی در دنیا به ارمغان می آورند، به شدت به فکر تشویق این گونه انرژی ها باشند چرا که همیشه نباید انتخاب فقط میان سوخت یا غذا صورت بگیرد، با توجه به مطالب بیان شده باید دانست که کاهش یا از بین بردن تعرفه های اتانول وارداتی در بازارهای آمریکا و اتحادیه اروپا، افزایش کارایی و قدرت بیشتری را برای سوخت های طبیعی مانند نیشکر به وجود می آورد و از طرف دیگر این اقدامات باعث خواهد شد قدرت رقابت مستقیم با محصولات غذایی تولیدی و فرصت های توسعه داده شده برای این محصولات برای کشورهای فقیری مانند کشورهای آفریقایی نیز افزایش یابد. با توجه به این موارد مصرفی از منابع زیست محیطی لزوم توسعه نسل های بعدی از تولیدات سلولزی به منظور کاهش مصرف این منابع در کشورهای توسعه یافته احساس می شود.
▪ هشتم: ما باید محدودیت های صادراتی را برداریم؛ محدودیت هایی که خود شاید منجر به بروز قیمت های بالای جهانی شود. اخیراً هند در جهت برداشتن این محدودیت ها حرکت کرده است در صورتی که ۲۸ کشور هنوز این محدودیت ها را تحمیل می کنند. به طور کلی می توان گفت برداشتن این محدودیت ها دارای یک اثر چشمگیر در روند قیمت های جهانی خواهد بود. به عنوان نمونه اگر ژاپن مقداری از ذخایر برنج خود را برای اهداف انسان دوستانه از محدودیت کنترلی آزاد کند و چین نیز یک میلیون تن از برنج خود را بفروشد، می توان گفت این میزان جمعاً هفت درصد از برنج تولید شده و مبادله شده جهانی را تشکیل می دهد که ما با این اقدام می توانیم قیمت ها را فوراً کاهش دهیم.
▪ نهم: ما باید در جهت انعقاد و ایجاد یک سازمان تجارت جهانی در ارتباط با کاهش اعوجاج سوبسیدهای بخش کشاورزی قدم برداریم به نحوی که این سازمان بتواند در جهت ایجاد کارایی، انصاف و همچنین تطبیق پذیری محیطی، نقش مهمی را ایفا کند. توجه به این مسائل این موضوع را برای ما نمایان می سازد که هرگز نیاز به قواعدی که در سطح جهانی به صورت همه جانبه مورد توافق باشد، به این قوت احساس نشده بود.
▪ دهم: در مجموع باید حرکت های بزرگ تری در جهت مقابله با خطرات جهانی اعمال کرد که این خطرات در قالب چالش های انرژی، غذا و آب نمود یافته اند و همواره به صورت یک زنجیره به هم پیوسته و مرتبط در اقتصاد جهانی و امنیت جهانی در جریان هستند. ما شاید بتوانیم برای نگهداری از ذخایر «کالاهای جهانی» توافقی را میان گروه۸(G۸) از یک طرف و کشورهای در حال توسعه کلیدی از طرف دیگر دنبال کنیم که این ذخیره می تواند با ارائه ارزان قیمت ترین غذاها به عنوان یک بیمه برای فقیرترین مردم عمل کند.
برای حمایت از موارد بالا، بانک جهانی در حال آماده سازی یکسری امکانات کاهش دهنده و پاسخ دهنده به بحران مواد غذایی است. در این راستا بانک جهانی با اختصاص ۲ /۱ میلیارد دلار بودجه برای بحران در حال گسترش گامی برداشته است مثلاً با اختصاص ۲۰۰ میلیون دلار از این بودجه به کشورهای در معرض خطر از جمله هائیتی، جیبوتی و لیبریا، حرکتی در جهت کمک به برنامه بذرها، کودها، برنامه های خاص امنیت غذایی و حمایت بودجه ای از برنامه های کشاورزی این کشورها صورت گرفته است.
سخن آخر اینکه بانک جهانی در حرکت های آتی خود برای فعالیت های مرتبط با غذا و کشاورزی، کمک های خود را تا حد چهار الی شش میلیارد دلار برای سال جدید گسترش خواهد داد.
در حال حاضر خطر برای همگان واضح است بنابراین جلسات (G۸) و اجلاس رم نیاز به یک برنامه عملیاتی برای فائق آمدن بر آن را دارند.

رابرت زولیک،
ترجمه: امیرحسین محمدزاده مقدم

منبع : روزنامه سرمایه