تفاهم فرهنگی در آثار هنری

حراج كریستی در دوبی نشان می دهد كه گفت وگو میان شرق و غرب همچنان در دل آثار هنری وجود دارد. در حالی كه تعدادی از هنرمندان عرب و آسیایی برای خلق آثار خود از جنبش های هنر مدرن و غرب الهام گرفته اند تعدادی از آثار هنری غربی موجود در حراج كریستی نشان می دهد كه هنرمندان غربی هم هنگام خلق آثارشان نگاهی به فرهنگ سنن شرقی داشته و ازآن تأثیر گرفته اند
گروه ادب و هنر: گفت وگو(دیالوگ) و تنوع فرهنگی در حراج بزرگ دوبی حرف اول را می زند. هنر مدرن و معاصر كشورهای مختلف- از غرب گرفته تا هند و از خاورمیانه گرفته تا شرق اروپا- در حراج بی سابقه معروف كریستی در منطقه ای نزدیك به ما در معرض نمایش و خرید و فروش قرار می گیرد. این نخستین بار است كه چنین حراجی در دوبی برپا می شود.
حراج كریستی كه مركز آن در شهر لندن است، یكی از معروف ترین حراج های هنری در سطح بین المللی است كه این بار هنر اسلامی و آسیا و خاورمیانه را هدف خود قرار داده است. این حراج ، یك نكته جالب توجه در بردارد و آن هم حضور آثار هنری هنرمندان ایرانی در آن است. در حقیقت تهران و هنر معاصر آن یكی از نگین های این حراج است.
نخستین حراج كریستی در خاورمیانه كه روز ۲۴ ماه می(سوم خرداد) آغاز می شود، مجموعه ای از نفیس ترین، خلاق ترین و بهترین آثار هنری معاصر و مدرن بین المللی را در خود دارد.
حداقل ۱۲۸ كار هنری از جهان عرب، ایران، هند، پاكستان و غرب به این حراجی پا گذاشته اند.
برپایی حراج ویژه كریستی در دوبی به معنی آن است كه یك خواست قوی در منطقه خاورمیانه نسبت به آثار مختلف هنری وجود دارد و خاورمیانه شرایط آن را دارد كه نقشی حیاتی در بازار بین المللی هنر ایفا كند.
برپایی این بازار فقط با حمایت مسئولان رسمی و سرمایه گذاران بخش خصوصی میسر شد. این بازار حراجی هنر نخستین بار در آوریل سال ۲۰۰۵ وارد این گروه شد و كار ساخت مركز بین المللی حراج را انجام داد. با ساخت اولین مركز بین المللی حراج، راه برای حضور فعال در منطقه خاورمیانه هموار شد.
ادوارد دالمن-یكی از مسئولین بخش بین المللی این حراج- می گوید: ایجاد بازار حراج، فرصت خوبی برای كریستی فراهم می كند تا نقشی مهم و اساسی در این بازار جدید و هیجان انگیز كه در این منطقه در حال پدیدارشدن است، به عهده بگیرد. این مسئله یك شانس و فرصت بی نظیر فراهم می كند تا ما كارهایی را مورد بررسی قرار دهیم كه نوع ویژه ای از آثار هنری هستند. این آثار بیانگر هنر خلاقه و فردی سازندگان آنهاست كه بسیار غنی است و نوعی میراث فرهنگی به شمار می رود.
به نوشته رسانه های گروهی، اكثر رسانه های بین المللی در سطح وسیعی از هنرهای معاصر خاورمیانه و ایران غافل بوده اند. این تحلیل وجود دارد كه كار هنرمندان این مناطق از استانداردهای سطح بالایی برخوردارند و كارهایی مثال زدنی هستند. واقعیت این امر این است كه فقط این اواخر، هنر مدرن این منطقه از جهان مورد توجه قرار گرفته است.
ویلیام لاوری - از متخصصین بخش هنرهای اسلامی- می گوید: «در نیمه دوم قرن بیستم و دوران بعد از جنگ و دوران تجربیات پس از استعمار، هنر مدرن خاورمیانه و شمال آفریقا شكوفا شد و گل كرد. به دلایل مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نوعی درخواست تازه برای هویت معنوی، ملی و فرهنگی هنری شكل گرفت. این شكل از هنر كاملاً وابسته به دوران خودش است.»
در حراج امسال هنرمندان ایرانی حضور چشمگیری دارند. در این رابطه می توان از نقاشی های آبستره با شكوه استادانی مثل مسعود عربشاهی (با دو تابلوی بدون نام محصول سال ۱۹۷۷ به قیمت تقریبی بین ۱۴ تا ۱۶هزار دلار) محسن وزیری (با تابلوی بدون نام محصول سال ۱۹۶۰ به قیمت تقریبی ۶ تا ۱۰هزار دلار) و همچنین حسین زنده رودی (با یك تابلوی بدون نام محصول سال ۱۹۷۰ به قیمت تقریبی بین ۶ تا ۸هزار دلار) اسم برد.
این تابلوها معمولاً در ارتباط با میراث فرهنگی ایران هستند.
تصاویر شاعرانه صادق تبریزی در تابلویی به نام «عشاق» (قیمت تقریبی ۵ تا ۷هزار دلار) و ناصر اویسی در تابلویی به نام «عقاب» (قیمت تقریبی ۷ تا ۹هزار دلار) زیبایی تابلوهای مینیاتوری ایران قدیم را به یاد می آورد. مدرسه مدرن خطاطی، نمایشگر نقاشی های هنرمندانی مثل محمد احصایی و فرامرز پیل آرام است.
در حراج جدید كریستی تعدادی از آثار هنری نسل جوان تر هنرمندان هم حضور دارد؛ هنرمندانی كه در كارهایشان علاقه خود به موضوعات و مضامین خاص ایرانی را به نمایش می گذارند. یك نقاشی از فریدون آو و یك سیلك اسكرین رنگی بزرگ از خسرو حسن زاده، هر دو با موضوع ورزش قدیمی كشتی- كه ورزش سنتی و مورد علاقه ایرانیان است- سرو كار دارند. كشتی برای ایرانیان یك ورزش ملی است. تعدادی عكاس خیلی قوی در ایران در رشته عكس به فعالیت مشغولند كه برخی از آنها از شهرت بین المللی خیلی خوبی برخوردارند، دو كار هنری شیرین نشاط( با قیمت تقریبی ۵/۳ تا ۵/۴هزار دلار و ۱۸تا ۲۲هزار دلار) و یك عكس ویژه از شادی قدیریان (۱۹۷۴) كه از مجموعه قاجار اوست، در معرض دید علاقه مندان قرار می گیرد. قدیریان، سبك عكاسی خود را از پرتره های معمول قرن نوزدهم گرفته و قیمت تقریبی عكس او بین ۴ تا ۶هزار دلار است.
كشور لبنان با آن پراكندگی فرهنگی و طبیعت ویژه هنری خویش همچنان در مركز فرهنگ و هنر خاورمیانه قرار دارد. لبنان همیشه با اروپایی ها در حال مبادله فرهنگی و هنری و روشنفكرانه بوده و به همین خاطر بسیار پویا و خلاق است. در حقیقت، اغلب مواقع از بیروت، به عنوان پاریس خاورمیانه یاد می كنند و این تشبیه، چندان هم غلط نیست. محیط و فضای روشنفكرانه این كشور باعث خلق تعدادی از بزرگ ترین آثار هنری شده است. تعدادی از این آثار اكنون در این حراج حضور دارند. عمده آثار هنری لبنانی حاضر در حراج بین ۲۵ تا ۳۵هزار دلار به فروش می رسند. لاوری عقیده دارد كه حضور آثار هنری لبنان هیجان ویژه ای به این مراسم می دهد.
فرم های سنتی كنار هم چیده شده و مواد استفاده شده از خوشنویسی عربی كه با مضامین معاصر تلفیق شده، در كارهای هنرمند تونسی «نجا مادهوآئویی» به چشم می خورد. وی از مركب هندی روی چرم ساغری استفاده می كند تا نوعی خطاطی مرسوم در كتاب های ادبی و مذهبی قرن نهم هجری شمال آفریقا را خلق كند. قیمت تقریبی آثار او بین ۱۵ تا ۱۸هزار دلار است. با ریشه داشتن قوی در هنر اسلامی و ما قبل اسلام، هنر آبستره در خاورمیانه همیشه یك سری دنباله رو قوی داشته و بسیاری مشتاق دیدن و خریدن این آثار هستند. به همین دلیل حراج دوبی كارهای هنرمند اردنی مونا سعودی را به نمایش می گذارد. در حراج دوبی دو كار سعودی به قیمت تقریبی ۱۲ تا ۲۰هزار دلار به فروش می رسند.
از كشورهایی مثل عراق، سوریه و مصر تصاویر كارهای سه هنرمند سرشناس این سه كشور در حراج به فروش می رسد.
اما اگر كمی از آفریقا فاصله بگیریم به هند و هنرمندان مدرن آن می رسیم كه همراه با تغییرات سریع سیاسی -اجتماعی در حال تغییر هستند و همچنان در كارهایشان هنر مربوط به نیمه دوم قرن بیستم را به نمایش می گذارند. سال ۱۹۴۷ برای مردم و كشور هند یك سال تاریخی بود. در این سال بود كه مردم هند استقلال خود از استعمار بریتانیا را جشن گرفتند. البته كمی بعد این كشور واحد و یكپارچه به سه كشور هند، پاكستان و بنگلادش تقسیم شد. چالش های اجتماعی در هند باعث شده تا هنرمندان آن در جست وجوی ایده های تازه برای بیان احساسات هنری خویش باشند. گروهی از هنرمندان معاصر هندی در گروه «پروگرسیو آرتیستز گروپ» (PAG) جمع شده اند. رهبر این گروه فرانسیس نیوتن سوزا است كه خودش را از سنت های آكادمیك نقاشی مضامین سانتی مانتال تاریخی موجود در هنر هندی رها كرد. نتیجه كار، خلق یك سری اثر پست امپرسیونیسم، اكسپرسیونیسم، فوویسم، كوبیسم، سوررئالیسم و آبستره بود كه از مضامین هندی بهره گرفته بودند. این سبك كار تبدیل به جنبش جدید هنر هند شده است. دو اثر فرانسیس نیوتن سوزا متعلق به سال های ۱۹۵۸ و ۱۹۶۰ در حراج دوبی به قیمت تقریبی ۱۲۰ تا ۲۲۰هزار دلار به فروش می رسند.
وقتی صحبت از هند می شود نباید پاكستان و بنگلادش را فراموش كرد. كارهای هنری برجسته ترین هنرمندان این دو كشور هم در حراج دوبی حضور دارند كه از بین آنها می توان به كاری بزرگ و پرقدرت از صادكوآئین اشاره كرد كه از شعری از شاعر پاكستانی فیض احمد فیض الهام گرفته است. این تابلو چند چهره سرشناس را كه در زیر آفتاب سوزان حلق آویز و اعدام شده اند، نمایش می دهد. گفته می شود افراد اعدام شده در تابلو، كسانی هستند كه اطلاعات محرمانه هسته ای را به نیروهای اتحاد شوروی داده بودند. قیمت تقریبی تابلو ۷۰ تا ۹۰هزار دلار است.
حراج كریستی نشان می دهد كه دیالوگ بین شرق و غرب همچنان در دل آثار هنری وجود دارد؛ در حالی كه تعدادی از هنرمندان عرب و آسیایی برای خلق آثار خود از جنبش های هنر مدرن غرب الهام گرفته اند، تعدادی از آثار هنری غربی هم نشان می دهد كه هنرمندان غربی هنگام خلق آثار خود نگاهی به فرهنگ و سنن شرقی داشته اند و از این فرهنگ و سنت ها الهام گرفته اند.
لاوری در این رابطه، اندی وارهول (۱۹۸۷-۱۹۲۸) هنرمند سرشناس غربی را مثال می زند كه كارهایش از همان مضامینی بهره گرفته كه هنرمند مصری چانت آودیسیان از آنها استفاده كرده و می كند.
دالمن چنین نتیجه گیری می كند كه «ما امیدواریم گفت وگوهایی كه در جریان این بازار هنری دوبی صورت می گیرد- كه به ارتباط نزدیك تر شرق با غرب و مدرنیته با سنت مربوط می شود- باعث خلق یك بازار هنری جدید بین المللی شود.»

منبع : روزنامه همشهری