خاتمی چه می‌خواست بگوید؟

اظهارات محمد خاتمی، رئیس جمهور سابق ایران در مورد “صدور انقلاب” نه فقط در سطح رسانه‌ های بین ‌المللی خبرساز شده، بلکه به موضوع مناقشه تازه ‌ای بین جناح تندرو نظام جمهوری اسلامی و نیروهای اصلاح طلب تبدیل شده است.
آقای خاتمی روز جمعه گذشته در جمع دانشجویان دانشگاه گیلان گفته بود: “امام چه می ‌خواست و منظورش از صدور انقلاب چه بود؟ اینکه ما اسلحه بگیریم و در دیگر کشورها انفجار ایجاد کنیم و گروههایی درست کنیم که در دیگر کشورها خرابکاری کنند؟ امام بشدت با این رفتارها مخالف بود و برخورد می ‌کرد”.
این بخش از سخنان محمد خاتمی که توسط بنیاد باران، مؤسسه تحت مدیریت وی انتشار یافت، بازتاب وسیعی در رسانه‌ های بین‌ المللی داشت.
اکثر این رسانه‌ ها همزمانی اظهارات آقای خاتمی با اوج گرفتن طرح اتهامهایی از سوی آمریکا و متحدانش در مورد دخالت ایران در شورشهای عراق و بحرانهای دیگر کشورهای خاورمیانه را به معنای تأیید تلویحی آن اتهامها و انتقاد از خط مشی سیاست خارجی دولت محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران تفسیر کردند.
در پی این موج رسانه‌ ‌ای، محافل تندرو در داخل نظام ایران به انتقاد از آقای خاتمی برخاستند و خواستار توضیح او درباره اظهاراتش شدند.
البته موضع رسمی دولت ایران درباره اظهارات آقای خاتمی چندان شدید نبود، به طوری که سخنگوی وزارت خارجه ایران در نشست خبری هفتگی خود در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره منظور آقای خاتمی از بیان چنین سخنانی، به گفتن این جمله بسنده کرد که: “از خودشان بپرسید”.
با این حال، در ایران، مواضعی که برخی از رسانه‌ های وابسته به محافل قدرتمند حاکم در پیش می‌ گیرند، مهمتر از موضع رسمی دولت تلقی می ‌شود و این نوع رسانه ‌ها موضع بسیار تندی علیه رئیس جمهور سابق گرفتند.
برای نمونه، روزنامه کیهان روز دوشنبه در واکنش به اظهارات رئیس جمهور سابق ایران نوشت: “آقای خاتمی باید پاسخگوی اظهارات ضدملی خود باشد و توضیح دهد که چرا مواضعی اتخاذ می‌ کند که در آن جز از مخدوش کردن چهره منور نظام اسلامی و تأیید مواضع خصمانه و اتهامات بی‌ اساس استکبار، چیز دیگری را نمی ‌توان سراغ گرفت”.
آقای خاتمی تاکنون شخصاً به حملات تند روزنامه کیهان واکنش نداده اما بنیاد باران که توسط وی مدیریت می ‌شود، با ارائه پاسخی، ضمن متهم کردن کیهان به تخریب چهره خاتمی، سخنان رئیس جمهور سابق را عین مواضع آیت‌الله خمینی دانسته است.
بنیاد باران، حملات بی سابقه کیهان به محمد خاتمی را بی ‌ارتباط با انتخابات ریاست جمهوری آینده ندانسته و در انتها تاکید کرده است: “اگر مبنای قضاوت کیهان، برداشت رسانه‌ های خارجی است، پس باید انواع اتهامهای آنها مبنی بر حمایت ایران از تروریسم را بپذیریم و آنگاه اظهارات مسئولان جمهوری اسلامی را محکوم کنیم و مورد انواع توهینها قرار دهیم”.
به نظر می‌ رسد که اشاره بنیاد باران در جملات فوق به اظهارنظرهای محمود احمدی نژاد و همکاران او در حوزه سیاست خارجی باشد.
البته بحث “صدور انقلاب” از همان ابتدای مطرح شدن آن توسط آیت‌ الله خمینی در اوائل انقلاب ایران همواره محل مناقشه جناحهای سیاسی بوده است.
برخی جناحها ارسال انواع کمکها به گروههای همسو با نظام سیاسی ایران، بخصوص در منطقه خاورمیانه را راه صدور انقلاب دانسته ‌اند، در حالی که برخی دیگر، تبدیل جمهوری اسلامی به نظامی موفق و کارآمد را که بتواند به صورت الگویی برای مسلمانان جهان در آید، بهترین راه صدور انقلاب معرفی کرده‌ اند.
جالب آنکه نظر اشخاص و جناحهای مختلف در مورد چگونگی صدور انقلاب ثابت نبوده و به مقتضای منافع سیاسی آنها دستخوش تغییر شده است.
با این حال، در طول دوران ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی، بحث صدور انقلاب به حاشیه رانده شد و در سطوح رسمی کمتر در باره آن اظهار نظر می ‌شد.
در واقع از زمان به قدرت رسیدن محمود احمدی نژاد در ایران، بار دیگر مفاهیمی شبیه صدور انقلاب در سطح رسمی در ایران مطرح شده، هر چند که به علت حساسیت بین ‌المللی نسبت به واژه “صدور انقلاب” در به کارگیری آن از طرف مقامهای رسمی احتیاط نشان داده می ‌شود.
آقای احمدی نژاد و همکارانش عموماً از استقرار “نظم نوین اسلامی” در خاورمیانه و رسالت خود برای اداره صحیح جهان سخن می‌ گویند.
این نوع اظهارات هنگامی که با وعده ‌هایی مبنی بر فروپاشی قریب‌ الوقوع آمریکا و جهان غرب و نابودی اسرائیل همراه می‌ شود، فضای ایدئولوژیک اوایل انقلاب ایران را در خاطره ‌ها زنده می ‌کند.
منتقدان آقای احمدی نژاد وی را متهم می ‌کنند که با این نوع وعده ‌ها، تجربه ‌های سه دهه پس از انقلاب را نایده گرفته و به ماجراجویی در سیاست خارجی روی آورده است.
به نظر می‌ رسد اظهارات آقای خاتمی در جمع دانشجویان گیلان، انتقاد صریح از همین نوع مواضع دولت آقای احمدی نژاد باشد و نه لزوماً تایید پشتیبانی ایران از گروههای شورشی در منطقه، زیرا سابقه آقای خاتمی نشان می ‌دهد که در موضوعات حساس مربوط به روابط خارجی ایران، با ملاحظه کاری بسیار همراه است به طوری که معمولاً از این جهت مورد انتقاد حامیان خود قرار می‌ گیرد.
به هر حال، واکنشی که محافل تندرو داخل ایران نسبت به اظهارات آقای خاتمی نشان داده ‌اند، بیشتر به منظور وادار کردن او به نفی تفسیرهای محافل بین المللی از سخنان او و به نوعی دفاع از سیاست خارجی دردسرساز دولت آقای احمدی نژاد مربوط می‌ شود اما به نظر می‌ رسد که آقای خاتمی نه موافق تفسیرهای رسانه‌ های خارجی از سخنان اوست و نه علاقه ‌ای به تبرئه کردن دولت آقای احمدی نژاد از ماجراجویی در عرصه سیاست خارجی دارد.

احمد زید آبادی

منبع : تریبون