قیام کلنل محمدتقی خان پسیان

۵ مرداد ۱۳۰۰ كلنل محمدتقی خان پسیان با تصرف ادارات دولتی، نظامی و انتظامی استان خراسان‌، قیام خود علیه دولت قوام‌السلطنه را در دوران حاكمیت رضاخان آغاز كرد.
این رویداد، ۵ سال پس از كودتای رضاخان و ۲ ماه پس از سقوط كابینه كودتا سیدضیأالدین طباطبائی و آغاز كار دولت قوام السلطنه صورت گرفت‌. به هنگام كودتای سید ضیاء، قوام‌السلطنه والی خراسان بود و كلنل پسیان فرماندهی ژاندارمری این استان را برعهده داشت‌. پس از كودتا، خبر رسید كه قوام درصدد انجام اقداماتی علیه سید ضیاء است‌. سید ضیاء نیز مخفیانه به پسیان دستور داد تا او را دستگیر و روانه تهران كند. كلنل پسیان كه از ماهیت نخست وزیر كودتا مطلع نبود و از طرفی قوام را عنصری ضدمردمی می‌شناخت، دستور دولت را اطاعت كرده و ۱۳ فروردین ۱۳۰۰ قوام و عده‌ای از مسئولان شهر را دستگیر و تحت الحفظ روانه تهران كرد. دوماه پس از این واقعه، كابینه سه ماهه سیدضیأ سقوط كرد و قوام كه در زندان بود آزاد و مأمور تشكیل كابینه شد.
چون خبر نخست وزیری قوام انتشار یافت، كلنل پسیان به طور ضمنی از اطاعت وی سرپیچی كرد. قوام السلطنه ضمن دریافت كمك از رضاخان و فرستادن نیروی نظامی به خراسان، صمصام السلطنه بختیاری را به حكومت خراسان منصوب كرد. صمصام پیش از حركت به خراسان تلاش كرد تا مشكل پسیان را از راه مذاكره حل كند. وی به پسیان اطلاع داد كه با هدف مذاكره با او عازم خراسان است‌. پسیان نیز به وی پاسخ داد تنها در صورتی كه بدون نیروی بختیاری رهسپار خراسان شود، حكومت او را در این استان خواهد پذیرفت‌. صمصام كه از حل مشكل پسیان با روش‌های سیاسی و گفتگو نا امید شده بود، به قوام اطلاع داد كه با وجود پسیان در رأس قوای نظامی ژاندارمری استان خراسان، قادر به حكومت بر این استان نخواهد بود.
۵ مرداد ۱۳۰۰، با كمك نیروهای خود، تمامی مراكز اداری، دولتی، نظامی و انتظامی استان خراسان را به تصرف درآورد. قوام السلطنه نیز درصدد سركوب پسیان برآمد و قزاقهای مسلح را به سوی خراسان روانه كرد. علاوه بر نیروی قزاق‌، قوام كه پیش از این خود حاكم خراسان بود و روابط صمیمانه‌ای با خوانین این خطه داشت‌، به آنان دستور مقابله با پسیان داد.
سردار معزخان بجنوردی به كمك خوانین شیروان موفق به بسیج كردهای قوچان علیه پسیان شد. پسیان نیز برای دفع این شورش، به قوچان آمد و با نیروی اندك خود در جعفرآباد قوچان با شورشیان مواجه شد. در جنگی كه روی داد، عده‌ای از ژاندارمها متواری شدند و كلنل نیز ناگزیر با حداقل نیروی باقی مانده به مقاومت پرداخت‌. سرانجام مابقی افراد نیز كشته شدند. كلنل به تنهایی به مقاومت ادامه داد تا این كه به محاصره افتاد و با اصابت چند تیر زخمی شد. در حالی كه وی آخرین لحظات زندگی می‌گذرانید، در نهم مهر ۱۳۰۰ ، توسط چند نفر سرش از بدن جدا شد.

منبع : موسسه مطالعات وپژوهش های سیاسی