بایدها و نبایدهای لکنت زبان

● نقش والدین و معلمان در اصلاح لكنت زبان دانش آموزان
تكلم یكی از اولین و آسان‌ترین راه‌های ارتباطی انسان با جهان پیرامون خود و جلوه‌ای از عملكرد مغزی و قوای عقلانی فرد است. موهبتی است كه به فرد كمك می‌كند تا بتواند با سایرین تعامل برقرار كند.
لكنت زبان از متداول‌ترین‌ اختلالات‌ ‌تكلمی است كه در كودكان مشاهده می‌شود و از اهمیت زیادی نیز برخوردار است. نوع برخورد والدین و خانواده‌ها در هنگام مواجهه با این مشكل در فرزندشان متفاوت است. به عنوان مثال در اكثر موارد والدین نگران شیوه برخورد خود و حتی جامعه با لكنت زبان در فرزندشان و نیز ماندگاری این اختلال تا آخرعمردر وی هستند و یا اصولا آگاهی چندانی از روش‌های رویارویی با لكنت زبان كودكشان را ندارند.
برای مقابله با این قبیل احساسات نامطلوب، می‌توان آگاهی و نگرش والدین را با ارائه آموزش‌های لازم در خصوص لكنت زبان افزایش داد و نگرانی‌های موجود را كاهش داد. از سوی دیگر، در اكثر موارد كودكان مبتلا سوالات فراوانی در خصوص این اختلال و علل بروز آن با والدین خویش مطرح می‌كنند و جهت رفع كنجكاوی و نگرانی خویش توقع دریافت پاسخ شفاف را از آنان دارند كه البته این روند گاهی اوقات به محیط مدرسه نیز امتداد پیدا می‌كند و به این ترتیب ضرورت دارد معلمان نیز پاسخگوی چنین دانش آموزانی باشند.
به‌طور كلی والدین و معلمان نقش بسیار مهمی را در اصلاح مشكل لكنت زبان دانش آموزان ایفا می‌كنند و بی‌تردید مشاركت آنان در كنار تلاش‌های سایر درمانگران این اختلال می‌تواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد. به‌ این منظور، ضمن بیان خصوصیات پدیده لكنت زبان توصیه‌هایی برای والدین و معلمان عزیر جهت مواجهه با این اختلال داریم.
● لكنت زبان چیست؟
بنابر تعریف، لكنت زبان نوعی اختلال گفتار است كه مشكلاتی را در برقراری ارتباط با سرعت مناسب و به طور پیوسته و روان ایجاد می‌كند. در واقع لكنت عبارت است از تكرار، كشش و یا قفل شدن غیر ارادی كلمه یا بخشی از كلمه كه فرد قصد بیان آن را دارد. در اینجا معمولا همراه با تلاش برای بیان درست كلمات، تغییراتی نیز در سر و گردن به شكل پلك زدن، شكلك در آوردن، لرزش فك، لب‌ها و یا كج كردن سر دیده می‌شود.
لكنت زبان عمدتا در دوران خردسالی آغاز شده و یك‌ ‌پدیده مخصوص دوران كودكی‌ ‌است و معمولا از سنین ۲ تا ۴ سالگی شروع می‌شود. لكنت در زمانی كه كودك با سرعت زیاد در حال یادگیری زبان است به شكل تدریجی شروع می‌شود‌.‌ سنین ۶ تا ۷ سالگی نیز كه مصادف با زمان آغاز مدرسه‌ ‌است، به لحاظ ویژگی‌های عاطفی و‌ سازگاری‌ ‌اجتماعی ‌خاص این دوره، موقعیت مناسبی است برای بروز لكنت زبان در میان كودكانی كه بیشتر مستعد چنین اختلالی هستند. گاهی از موارد در دوران بلوغ‌ ‌نیز افرادی كه قبلا به نحوی لكنت‌ ‌زبان داشته‌اند، دچار لكنت زبان می‌شوند‌. ‌در‌ ‌واقع سن، شرایط و ویژگی‌های بلوغ نیز احتمالا در تغییر شكل یا تشدید لكنت موثر است. میزان شیوع لكنت در جمعیت حدود یك درصد و در پسران سه برابر دختران است.
دلایل بروز لكنت زبان در كودكان، تاكنون به‌طور دقیقی روشن نشده است اما آنچه مشخص است، آن است كه لكنت نمی‌تواند علت واحدی داشته باشد. درحال حاضر اعتقاد بر این است كه عوامل ژنتیكی و عوامل محیطی می‌تواند سبب لكنت زبان شود. به عنوان مثال ۶۰ درصد از مبتلایان به لكنت زبان مواردی از ابتلا را در اعضای خانواده خود دارند. توجه داشته باشیم عواملی كه سبب بروز اختلال می‌شوند كاملاً با عواملی كه سبب تداوم و وخامت آن می‌شوند، متفاوت‌اند و عوامل ثانوی را می‌توان تحت كنترل قرار داد. عواملی چون اضطراب، تنش و رفتار ناخوشایند والدین و به‌طور كلی مشكلات احساسی در مبتلایان می‌تواند باعث تشدید لكنت زبان ‌شود ولی طبق نظر محققان به نظر نمی‌رسد عامل ایجادكننده آن باشند.
● نقش والدین در اصلاح لكنت زبان كودك چیست؟
بی‌تردید یك برنامه معقول و منطقی، توا‡م با آرامش روانی هر چه بیشتر در خانواده، در رفع مشكل گویایی كودك و روانی كلام او تأثیر به سزایی خواهد داشت. امروزه دردرمان لكنت زبان اعتقاد متخصصان به مشاركت و دخالت حداكثری خانواده است به‌طوری كه كودكان دچار لكنت زبان بتوانند در یك محیط بدون استرس و فشار، تكلم را فرا گرفته و مشكل خویش را اصلاح كنند. بنابراین والدین، اعضای خانواده و محیط خانه می‌توانند مشكل لكنت زبان را در كودكان اصلاح كرده و یا تشدید كنند و این امر به صورت مستقیم و غیرمستقیم از الگوی رفتاری و عمكردی اعضای خانواده و فضای حاكم بر محیط خانه تاثیر می پذیرد. باید متذكر شد عكس این قضیه نیز صدق می‌كند، به‌این معنی كه وجود اختلال در یك فرد در خانواده بر سایر اعضای درون این نهاد تاثیر می‌گذارد و ممكن است سبب ایجاد بحران شود و ثبات نظام خانواده را مختل سازد كه خود می‌تواند سبب ایجاد یك چرخه معیوب و تشدید اختلال در فرد مبتلا شود.
● در گام نخست والدین باید سعی كنند
▪ صبر و تحمل بیشتری در برابر لكنت زبان فرزند خویش داشته باشند.
▪ محیط خانه باید عاری از تنش و استرس باشد و اعضای خانواده باید در این زمینه حداكثر تلاش خود را مبذول دارند. اضطراب و فشار عاطفی روانی همواره لكنت زبان كودك را تشدید می‌كند.
▪ درباره اختلالات تكلمی و لكنت زبان آگاهی لازم را از طریق منابع مطمئن و معتبر كسب كنند.
▪ سعی كنند در هنگام طرح سوال از سوی كودك مبتلا در خصوص لكنت زبان، پاسخ‌های شفاف و مناسب ارائه دهند، كه این امر می‌تواند علاوه بر كاهش نگرانی های موجود، در روند بهبودی وی نیز موثر باشد.
▪ والدین و اعضای خانواده باید سعی كنند نگرانی خود را در خصوص اختلال لكنت زبان در كودك مبتلا كاهش دهند و در صورت تشدید نگرانی‌ها، جهت مشاوره به مراكز مربوطه مراجعه كنند.
▪ والدین باید برای كمك به فرد دچار لكنت زبان و دستیابی به نتایج مثبت ثابت‌قدم باشند.
▪ برای حصول به موفقیت در اصلاح لكنت زبان كودك و ایجاد خود باوری در وی، والدین و اعضای خانواده و حتی بستگان باید حمایت‌های همه‌جانبه به عمل آورند.

سپیده رضاپور لاكانی

منبع : روزنامه سلامت