جهان کوچک غمگین

● تحلیلی بر افسردگی در كودكان با رویكرد تشخیصی-درمانی
كودكان افسرده معمولاً زودرنج، تحریك پذیر و غمگین هستند و این حالت در آنان (بویژه كودكانی كه هنوز به مدرسه نرفته اند) از طریق گریه و یك حس كلی نومیدی نمود می یابد. آنان ممكن است به فعالیتهای تازه، علاقه مندی كمی نشان دهند و یا از فعالیتهایی كه پیش از این برایشان خوشایند بوده، دیگر لذت نبرند. كودكان افسرده معمولاً در مدرسه مشكل دارند و دارای الگوهای رفتاری پرخاشگرانه و ضداجتماعی هستند. تغییرات عمده در وزن و الگوی خواب از دیگر نشانه های افسردگی در كودكان است.
بسیاری از كودكان افسرده از ناراحتی و ملال دایمی و كمبود انرژی شكایت دارند. تعداد دوستان آنان معدود است و دوستانی را كه قبلاً پیدا كرده اند، ترك می كنند. حتی ممكن است به صحبت كردن درباره مرگ یا عبارات مشابهی كه نشان دهنده افكار مربوط به خودكشی باشد، بپردازند. نشانه های افسردگی برحسب سن كودكان ممكن است متفاوت باشد.نشانه های مربوط به دوران پیش از مدرسه یا دوران دبستان عبارتند از:
▪ مشكلات تحصیلی
▪ ملال و ناراحتی
▪ گریه كردن بیش از حد
▪ كاهش علاقه به بازی كردن
▪ به سرعت ناراحت شدن
▪ ارتباط عاطفی ضعیف با خانواده و دوستان
▪ زودرنجی و تحریك پذیری فزاینده
▪ بی حوصلگی و دمدمی مزاجی
▪ ظاهر غمگین
▪ صحبت كردن درباره مرگ
▪ نشانه های افسردگی در بین نوجوانان عبارتند از:
▪ بحث و جدل با پدر و مادر و معلمان
▪ خستگی مداوم
▪ رفتار آسیب رسان، مانند خودزنی
▪ امتناع از انجام تكالیف
كناره گیری از فعالیتهای مورد علاقه
▪ افكار یا بیان جملاتی درباره خودكشی
▪ سایر نشانه های عمومی افسردگی در كودكان عبارتند از:
▪ اعتماد به نفس ضعیف
▪ احساس گناه
▪ ترس از شكست یا قبول نشدن
▪ خشم و دشمنی پایدار
▪ سردرد، معده درد یا سایر ناراحتی های جسمی به طور مرتب
▪ ناتوانی در تمركز
▪ تغییر در الگوهای تغذیه ای و خواب
▪ رفتار خود تخریبی
▪ تهدید به فرار از خانه
كودكی كه پنج یا بیشتر از نشانه های بالا را برای یك دوره حداقل دو هفته ای داشته باشد، به احتمال زیاد دچار افسردگی است. كودكان افسرده در معرض خطر خودكشی قرار دارند. میزان خودكشی در بین جوانان از سال ۱۹۶۰ تا كنون تقریباً سه برابر شده است. طبق آمارهای انجمن ملی سلامت روانی آمریكا، هر سال تقریباً ۵ هزار جوان بین ۱۵ تا ۲۴ سال خود را از بین می برند. اعتقاد بر این است كه اغلب این قربانیان از افسردگی درمان نشده رنج می برده اند.
كودكانی كه افسردگی شان تا دوران بلوغ و بزرگسالی ادامه داشته باشد، در معرض خطر فزاینده ای برای سوء مصرف دارو، پرداختن به روابط اخلاقی ناسالم یا سایر رفتارهای پرخطر قرار دارند.
● روشهای تشخیص افسردگی در كودكان
به پدر و مادرها توصیه می شود كه از نظر پزشكی مراقب كودكانی كه نشانه هایی از افسردگی را بروز می دهند كه تأثیر منفی بر كیفیت زندگی آنان دارد، باشند. در تشخیص افسردگی، پزشك سابقه پزشكی كودك را به طور كامل در نظر می گیرد و آزمایشهای تكمیلی را انجام می دهد. اگر كودك نشانه های افسردگی از خود بروز دهد، پزشك دستور آزمایش كامل خون می دهد تا احتمال بیماریهای دیگری كه نشانه های مشابهی دارند، منتفی گردد.
اگر پزشك مشكوك شود كه كودك دچار افسردگی است، او را به یك روان پزشك متخصص كودكان یا سایر متخصصان روان درمانی معرفی می كند تا تشخیص قطعی افسردگی داده شود. ارزیابی هایی كه بدین منظور صورت می گیرد، شامل بررسی كامل تاریخچه نشانه ها (زمان شروع، طول مدت و شدت) است. همچنین بررسی می شود كه كودك این نشانه ها را قبلاً هم داشته است یا نه و اگر چنین بوده، چگونه درمان شده است. برای تشخیص قطعی افسردگی ممكن است از پرسشنامه ها (مثل پرسشنامه اختلال حالت و وضع روانی) و سایر ابزارهای ارزیابی استفاده شود.
معمولاً پزشك متخصص درباره اینكه كودك افكاری در مورد مرگ یا خودكشی داشته، سؤال می كند و همچنین بررسی می كند كه آیا اعضای خانواده كودك سابقه بیماریهای روانی مانند اختلال حالت و وضع روانی یا سوء مصرف دارو داشته اند یا نه.
همچنین كودك برای سایر اختلالات سلامت روانی كه معمولاً به همراه افسردگی وجود دارند، مورد ارزیابی قرار می گیرد. برای مثال، كودكانی كه اختلال دو قطبی دارند، ممكن است ADHDو یا اختلال رفتاری نیز داشته باشند.
● روشهای درمان افسردگی در كودكان
درمان افسردگی در كودكان معمولاً شامل روان درمانی، دارو درمانی یا تركیبی از این دو است. روان درمانی اغلب در كمك به كودك برای نشان دادن علایم مربوط به افسردگی مفید است. این كار شامل جلسات روان درمانی فردی و نیز خانوادگی است.
درمان رفتار شناختی ( CBT) در درمان افسردگی كودكان بسیار مؤثر است. به عنوان بخشی از این روش درمانی، به كودكان یاد داده می شود كه دیدگاه سالم تر و مثبت تری نسبت به خود به دست آورند. كودكان از مزایای درمان میان فردی (IPT) نیز بهره مند می شوند. این روش درمان بر رابطه كودك با دیگران تمركز می كند و تلاش می كند مهارتهای میان فردی كودك را بهبود بخشد. روان درمانی خانوادگی، نوعی درمان میان فردی است كه در برگیرنده كل خانواده است. اگر این روش بویژه در هنگامی كه استرسهای خاص خانوادگی وجود داشته باشد، بسیار مفید و یاری رسان است.
دارو درمانی و استفاده از داروهای ضدافسردگی اغلب به طور عمده ای باعث رهایی از نشانه های مربوط به افسردگی می شوند. دارو درمانی معمولاً در مواردی استفاده می شود كه روان درمانی به تنهایی برای برطرف كردن نشانه ها ناكام می ماند و یا كودك دارای افسردگی مزمن یا عودكننده باشد.
این داروها به متعادل كردن سطح انتقال دهنده های عصبی در مغز كمك می كنند و معمولاً برای یك دوره حداقل ۶ ماهه تا یك ساله تجویز می گردند. درمان برخی كودكان ممكن است سالها به طول بینجامد. هر چند شواهد اندكی وجود دارد كه داروهای قدیمی تر مانند تری سیكلیك آنتی دپرسانت ها (TCA ها) در درمان افسردگی در كودكان و نوجوانان مؤثر باشند، اما تأثیر داروهای جدید مثل «SSRT» ها كمتر مورد تردید است.
تاكنون تنها فلوكستین از سوی اداره دارو و غذای آمریكا (FDA) برای درمان افسردگی در كودكان مورد تأیید قرار گرفته است. هر چند، بسیاری از پزشكان داروهای ضدافسردگی دیگری را برای بیمارانشان تجویز می كنند. این بدان معنی است كه پزشكان بر پایه نشانه های بیماری در هر كودك، از تجربه و قضاوت شخصی خود برای انتخاب دارو استفاده می كنند.
بررسیها نشان می دهد كه در بسیاری موارد این داروها برای درمان افسردگی كودك مفید بوده اند. به هر حال، پزشكان مختلف، روشهای درمانی متفاوتی دارند و به اولیای كودك توصیه می شود كه از پزشك در مورد داروهایی كه تجویز می كند و مزایا و خطرات استفاده از آ نها سؤال كنند.
بیماران باید آگاه باشند كه پزشك ممكن است برای تنظیم میزان مصرف دارو برای حصول بهترین نتیجه و كمترین اثرات جانبی، نیاز به كم و زیاد كردن آن و یا تغییر دارو داشته باشد. به علاوه داروهای ضدافسردگی، از جمله فلوكستین، ممكن است خطر فكر كردن به خودكشی را در بعضی بیماران، بویژه كودكان و نوجوانان، افزایش دهد و از این رو توصیه شده كه تمامی كسانی كه با این داروها تحت درمان قرار می گیرند، برای تغییرات غیرعادی رفتاری، مورد مراقبت دقیق قرار گیرند.
برپایه مطالعه جدیدی كه در مجله روان پزشكی آمریكا منتشر شده است، اسیدهای چرب امگا ۳ (یك نوع چربی اشباع نشده كه در روغن ماهی یافت می شود و پژوهشها نشان داده كه برای رشد كودك اهمیت دارد) می تواند برای كودكان مبتلا به افسردگی عمده مفید باشد. برای درك كامل تر تأثیرات امگا ۳ بر نشانه های افسردگی، هنوز به پژوهشهای بیشتری نیاز است.
كودكان و نوجوانانی كه دارای اختلال دوقطبی اند معمولاً توسط داروهایی كه حالت و وضع روانی را ثابت و استوار می كنند، مثل وال پروات و داروهای ضدروان پریشی درمان می شوند. جلسات روان درمانی تكمیلی نیز برای اختلال دوقطبی مفید تشخیص داده شده است.
كودكانی كه افسردگی شان از طریق دارو درمانی مورد درمان قرار گرفته، در نخستین ماه درمان، باید هر هفته از طرف پزشك ملاقات شوند. این ملاقاتها در خلال هفته های پنجم تا هشتم درمان باید یك هفته در میان باشد و اگر مشكلی وجود نداشته باشد، پزشك باید در هفته دوازدهم كودك را دوباره ملاقات كند و پس از آن، با نظر و توصیه پزشك معالج داروها را مصرف نماید.
● پرسشهایی برای پرسیدن از پزشك
آماده كردن پرسشهایی از قبل به بیماران كمك می كند تا گفتگوی معنی دارتر و هدفمندتری با پزشك خود درباره وضعیتشان داشته باشند. اولیا می توانند پرسشهای زیر را در ارتباط با افسردگی كودكشان از پزشك بپرسند:
▪ چه علایمی نشان می دهد كه كودك من دچار افسردگی است؟
▪ چه علایم و نشانه هایی وجود دارد مبنی بر اینكه افسردگی كودك من به مراقبت پزشكی نیاز دارد؟
▪ وضعیت كودك من را چگونه تشخیص خواهید داد؟
▪ كودك من احتمالاً چه نوع افسردگی دارد؟
▪ آیا باید افسردگی كودك خود را به مدرسه یا مهدكودك اطلاع دهم؟
▪ روشهای مختلف درمانی كودك من كدامند؟
▪ آیا این روش درمان خطر بالقوه یا اثرات جانبی دارد؟
▪ با وجود هشدارهای دارویی، كودك من باید داروهای ضد افسردگی مصرف كند؟ منافع و خطرات این داروها كدامند؟
▪ چه موقع من خواهم فهمید كه باید كودكم مصرف داروهای ضدافسردگی را قطع كند؟
▪ من چه كارهایی باید بكنم تا اثربخشی درمان كودكم را افزایش دهم؟
▪ آیا باید كودك من روان درمانی هم بشود؟ آیا درمان خانوادگی هم مفید است؟
▪ چقدر طول می كشد تا وضعیت كودك من بهتر شود؟
▪ چه علایمی نشان می دهد كه افسردگی كودك من رو به بهبود است؟
▪ چقدر احتمال دارد كه كودك من در آینده باز هم مورد حمله افسردگی قرار گیرد؟

رضا اخوان

منبع : روزنامه قدس