شخصیت صوت

● نگاهی به ۳ مولفه متمایزكننده اصوات و آواها
اصوات در جهان با قرار گرفتن در سه محور، شدت صدا، ارتفاع صدا و طنین جنسیت ویژه ای یافته و از یكدیگر متمایز می شوند. احمد شهیدزاده ماهانی، مقاله ای را پیرامون این موضوع در سایت خانه موسیقی آورده كه گزیده ای از آن در ادامه می آید. هر صدایی در عالم هستی، از صدای دلنواز سازی كه توسط نوازنده ماهری نواخته می شود، تا صدای باران كه به پشت شیشه پنجره ها می خورد، تا صدای گوش خراش فرو افتادن تیرآهن ها از روی تریلی، با سه مولفه مشخص می شود؛ كه این سه مولفه نسبت به یك صدا همان حكم ابعاد سه گانه طول و عرض و ارتفاع را نسبت به یك جسم مادی دارند، سه مولفه مشخص كننده صدا عبارتند از:
۱) بلندی (شدت صدا) :
همان تفاوتی است كه بین آهسته صحبت كردن یك فرد و فریاد زدن او وجود دارد، یا اختلاف بین این كه ضربه مضراب آهسته به سیم ساز زده شود، با اینكه ضربه محكم به ساز نواخته شود؛ به عبارت دیگر این كه سازی را ملایم بنوازیم یا با شدت و خشن. بنابراین وقتی كه آرام صحبت می كنیم یا سازی را ملایم می نوازیم صدای تولید شده بلندی كمتر دارد و بالعكس.
۲) ارتفاع (فركانس) :
ارتفاع یك صدا به معنای زیر یا بم بودن آن است. هر چه صدا بم تر باشد ارتفاع آن كمتر است و هرچه زیرتر باشد ارتفاع بیشتری دارد. موقعی كه بر روی سیم یك ساز دسته دار ضربه بزنید و سیم را بر روی دسته ساز گرفته باشید هرچه كه از انتهای دسته به سمت كاسه ساز حركت كنید، با كوتاه تر شدن سیمی كه نواخته می شود صدا به تدریج زیر و زیرتر می شود. نتهای هفت گانه دو،ر، می، فا، سل، لا، سی با پیشرفت و تكرار خود نماد تغییر یا همان افزایش ارتفاع صدا هستند.
۳) طنین (تون) :
طنین صدا آن واقعیتی است كه باعث تفاوت بین صدای دو انسان «از یك جنس، دو زن یا دو مرد» با هم می شود. وقتی كه تلفن زنگ می زند، گوشی را برمی دارید و با رد و بدل شدن دو سه كلمه متوجه می شوید كه چه شخصی دارد با شما صحبت می كند.
او را به وسیله تون صدایش شناخته اید و این همان چیزی است كه باعث تفاوت بین صدای محمدرضا شجریان و شهرام ناظری، ویولون و كمانچه، تار و سه تار شده و به صدای هر كدام از آنها شخصیت جداگانه ای می دهد.كلاً صداهای بم در عالم هستی تحت شرایط خاصی تولید می شوند. در مورد سازها، آنهایی صدای بم تولید می كنند كه كاسه های بزرگی دارند یا سطح وسیعی دارند. در مورد صداهای انسانی هم به همین صورت است. صداهای بم از حنجره هایی بلند می شوند كه ویژگی های فیزیكی خاصی داشته باشند؛ و این ها با حنجره های معمولی تفاوت دارند.
به عبارتی می توان گفت كه صداهای بم از عمق برمی خیزند و صداهای زیر بیشتر از سطح بلند می شوند. دوم این كه صداهای بم كلاً كمیاب تر هستند و صداهای زیر فراوان تر؛ در جمعیت سازها تعداد سازهایی كه صدای بم تولید می كنند مثل كنتر باس بسیار كمتر از تعداد سازهای شبیه به آنها است كه صدای زیر ایجاد می كنند مثل ویولون؛ به همین صورت در یك مدت زمانی خاص تعداد سازهای باس كه تولید می شوند در مقایسه با سازهای معمولی بسیار كمترند، مثل سنتور باس و سنتور، عود و سازهای كاسه دار كوچك همچون سه تار و... البته این مسأله خود دلایل متعددی دارد كه از آنها می توان به هزینه بر بودن تولید سازهای بزرگ اشاره نمود. در جمعیت انسانی هم به همین صورت است؛ حدود نیمی از جمعیت انسانی را زنان تشكیل می دهند كه عموماً صدای زیری دارند و در بین مردان هم عده كسانی كه صدای بمی با تون دلپذیر داشته باشند كم است.
با توجه به دو نكته ای كه ذكر شد می توان به راز ارزشمندی صداهای بم (دارای تون مناسب) پی برد. البته باید ذكر شود كه هر صدای بمی هم لزوماً ارزشمند است و برای اینكه واجد ارزش شود شرایط دیگری نیز لازم است از جمله داشتن طنین مناسب و همینطور استفاده مناسب و به جا از صداهای بم در اركستراسیون.

منبع : روزنامه ابرار