استرس و دردسرهایش

● آیا احساس افسردگی، بدخلقی، گناه و خستگی می‌کنید؟
تازگی‌ها دچار سردرد، دل درد و یا اختلال خواب شده‌اید؟ به جای توجه به نیمه پر لیوان زندگی مدام به نیمه خالی آن توجه می‌کنید؟ بی‌دلیل و ناگهانی شروع به خنده و گریه می‌کنید؟ دیگران را به خاطر اتفاقات ناخوشایند زندگی تان مقصر می‌دانید؟ نسبت به چیزهایی که در گذشته برایتان جذاب و خوشایند بودند بی‌تفاوت شده‌اید و حتی گاهی آنها را مانع آرامش تان می‌دانید؟ اگر چنین است، احتمالا در زندگی دچار استرس هستید.
دنیای امروز جهانی است پراز تنش؛ پر از فشارهای روحی و عصبی، اندوه و افسردگی، دلهره و تشویش و در این دنیای پرمشغله و پرفراز و نشیب ابتلا به استرس امری چندان نایاب و عجیب نیست. میلیون‌ها نفر در جهان با درجات مختلف مبتلا به استرس هستند. البته نباید فراموش کرد که استرس همیشه هم مخرب و بد نیست. گاهی همین استرس و نگرانی باعث پیشرفت ما در زندگی و کار می‌شود. ما وقتی استرس و نگرانی داشته باشیم که مثلا حتما نمره خوبی در امتحانات بگیریم بیشتر تلاش می‌کنیم. هنگامی که استرس از دست دادن کارمان را داشته بهتر و دقیق‌تر کار می‌کنیم، بنابراین می‌توان گفت استرس در حد معمول نه تنها مخرب نیست بلکه سازنده و لازم است.
● استرس چیست؟
استرس حالتی است که شما در واکنش به فشارهای دنیای بیرون (مدرسه، محیط کار، خانواده، دوستان و...) یا دنیای درون (تمایل به موفقیت، میل به پذیرفته شدن و...) خود احساس می‌کنید. این واکنش طبیعی را در هر سنی ممکن است احساس کنید. استرس از غریزه فرد در محافظت از خویش در برابر فشار عاطفی یا جسمی و مقابله با خطر نشات می‌گیرد. از نظر علمی، استرس عبارت است از عدم تناسب بین تقاضاها در زندگی ما و منابعی که برای برآوردن آنها داریم. در حقیقت استرس یک واقعه نیست. بلکه واکنش فرد نسبت به یک واقعه است.
این پاسخ غیرارادی به خطر، از اولین روزهای زندگی در ما به ارث گذاشته می‌‌شود. وقتی ما از استرس حرف می‌زنیم، آنچه معمولاً شرح می‌دهیم یکسری از نشانه‌ها هستند که ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند.استرس جزو زندگی بشر است. رخدادهای زیادی در زندگی روی می‌دهد و احساس شکست و یأس امری اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
چیزهایی هستند که ما نمی‌توانیم کنترل کنیم. ممکن است والدین شما دائم در حال مشاجره باشند و یا زندگی اجتماعی شما نابسامان و آشفته باشد. همچنین ممکن است زمانی که خود را تحت فشار قرار می‌دهیم مانند فشار جهت گرفتن نمرات خوب یا ارتقا در کار احساس بدی پیدا کنیم و دچار فشار و استرس شویم.مرگ یک عزیز، تولد یک کودک، ارتقای شغلی یا ایجاد یک رابطه جدید استرس به دنبال می‌آورد. چون این تغییرات ما را مجبور به سازگاری مجدد با زندگی خود می‌کند. سازگاری با شرایط متغیر، بسته به نوع واکنش ما می‌تواند کمک کننده یا آسیب‌رسان باشد.تحقیقات نشان داده است که بدن زنان و مردان به گونه متفاوتی به تنش‌های روانی پاسخ می‌دهد.
همچنین محققان مدارک غیرقابل انکاری درباره چگونگی اثر آن بر رشد و تکامل کودکان از نخستین هفته‌های زندگی ارائه داده‌اند. واکنش استرس در برابر خطر، در دو مرحله مجزا عمل می‌کند: درمرحله نخست، مغز احساس خطر را دریافت می‌کند و با ارسال پیام به مرکز غدد فوق کلیوی سبب ترشح آدرنالین می‌شود. آدرنالین به خون می‌ریزد، تنفس کوتاه می‌شود، ماهیچه‌ها سفت شده و بدن برای عمل آماده می‌شود. مرحله دوم واکنش استرس، طی ۵ تا ۱۰ دقیقه بعد اتفاق می‌افتد. به نظر می‌رسد محور هیپوتالاموس – هیپوفیز و قشر غدد فوق کلیه رابطه نزدیک‌تری با استرس‌های هیجانی و فکری داشته باشد.
● پیامدهای استرس
بی اعتمادی، طرد، خشم و افسردگی از پیامدهای منفی استرس هستند که به نوبه خود باعث بروز مشکلات ثانویه‌ای مانند سردرد، ناراحتی معده، جوش و خارش پوست، بی‌خوابی، زخم معده، فشار خون بالا، بیماری قلبی و سکته مغزی می‌شوند.
استرس می‌تواند باعث ایجاد آشفتگی در چهره و تغییر رنگ چهره، بروز آکنه و جوش‌های صورت، خاکستری، نازک و خشک شدن مو، اختلال در رشد ناخن‌ها، خارش پوست، اگزما و قرمزشدن لایه زیرین پوست و رویش زگیل روی دست‌ها و پاها شود.استرس به گونه شگفت‌آوری می‌تواند شکل بدن ما را عوض کند. واکنش استرس بلافاصله ذخایر چربی بدن را برای تولید انرژی و متابولیسم در عضلات به حرکت در می‌آورد.
با اطمینان می‌توان گفت سلول‌های چربی شکم به این هورمون‌ها حساسند و افراد دارای مقادیر زیاد این هورمون‌ها، مستعد تجمع چربی در ناحیه میانی بدن هستند، حتی اگر سایر نواحی بدن لاغر باشند. پاسخ به استرس در زنان و مردان اختلافات فاحشی دارد. فشارخون زنان در این شرایط کمتر از مردان افزایش می‌یابد، هر چند پس از یائسگی یا برداشتن رحم، این تفاوت کمتر خواهد شد. این امر مطرح کننده اثر حمایتی استروژن است. اما واکنش زنان نسبت به عوامل استرس‌زای بیرونی طیف وسیع‌تری را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، زنان بیشتر تنش‌های خارجی را احساس می‌کنند و این به دلیل طرز نگاه خاص آنان به جنبه‌های مختلف زندگی است.
در حقیقت مردان در یک زمان تنها مراقب یک چیز هستند، اما زنان مراقب همه جا هستند. به نظر می‌رسد جدا از جنسیت، تجارب اوایل دوران کودکی نیز اثر عمیقی بر شیوه برخورد با تنش‌های خارجی دارند.دکتر جعفر بوالهری، روانپزشک استرس را یکی از عوامل مهم مرگ ومیر و بروز ناراحتی‌های جسمی و روحی در این روزگار دانست و گفت: استرس در کاهش بهره‌وری نقش مهمی دارد. فشار شدید ناشی از عوامل محیطی در محیط خانه و خانواده، کار و اجتماع همگی در بروز ناراحتی‌های جسمی به خصوص سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی و عروقی، ناراحتی‌های کلیوی، ایست قلبی و حتی تصادفات موثرند. تغییر سبک زندگی، نوع تغذیه، کاهش معنویت و نوع رفتارهای اجتماعی پرتنش در جامعه شرایطی را به وجود آورده که باعث افزایش مرگ‌ومیر ناشی از استرس شده است.
وی در ادامه گرسنگی، خواب آلودگی، ترافیک، آلودگی‌های محیطی، مشکلات تحصیلی فرزندان و غیره را از عوامل موثر در ایجاد استرس عنوان کرد و افزود: بسیاری از افراد به دلیل ناآگاهی بدترین روش را در برخورد با استرس انتخاب می‌کنند و با عصبانیت و پرخاشگری بر شدت مساله و فشار روانی می‌افزایند.
● راه‌های مقابله با استرس
مردم اغلب چنان به استرس عادت کرده‌اند که از وجود آن در خود بی‌خبرند. بسیاری از ما به رغم اینکه عصبی و هیجان زده نمی‌شویم، از تأثیرات وعوارض ضعیف کننده و مخرب استرس در امان نیستیم. حتی در صورتی که احساس یأس و اضطراب نکنیم، استرس می‌تواند شیوه و طرز رفتار ما را با دیگران تغییر داده، یا به بدن ما آسیب جدی وارد سازد. عوامل بسیاری سبب بروز استرس می‌شوند مثلاً بیماری، دیر رسیدن به محل کار، ترافیک و... اما مهم‌ترین عامل طرز برخورد، نوع نگاه و نگرش ما به حوادث و اتفاقاتی است که پیرامون ما می‌افتد.
چه چیزهایی سبب استرس در شما می‌شوند؟ اولین چیزهایی که معمولا به نظر ما می‌رسند وقایعی هستند که ما را عصبانی یا دگرگون می‌کنند. اما راجع به مسائلی که شما را متأثر می‌کنند، می‌ترسانند،
هیجان زده یا خوشحال می‌کنند، چه می‌گویید؟ شما حتی ممکن است با افکار، احساسات و انتظارات تان موجب پیدایش استرس در خود شوید. هر رویداد یا فکری که سبب ایجاد احساسات قوی، منفی یا مثبت گردد، می‌تواند باعث پیدایش استرس شود که حتی گاهی ناشی از جمع شدن وقایع کوچک است.خوردن غذای متعادل به صورت منظم، کاهش مصرف چای و قهوه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار، خواب کافی و تمرینات منظم ورزشی مانند مدیتیشن از شیوه‌های مفید مبارزه با استرس محسوب می‌شود. به یاد داشته باشید اگرچه ما نمی‌توانیم بسیاری از عوامل تنش‌زا را کنترل کنیم اما قادریم واکنش خود را در برابر آنها تحت کنترل درآوریم.
احساس ما در برابر اتفاقات زندگی نتیجه تفکر ماست و اگر بتوانیم شیوه تفکر خود را تغییر دهیم قادر خواهیم بود زندگی مان را تغییر دهیم. اگر می‌خواهید بهتر با استرس‌های تان کنار بیایید، فهرستی از عوامل تنش‌زای زندگی تان فراهم کنید و قبول کنید که تمام این عوامل را نمی‌توانید تحت کنترل خود درآورید با توجه به این نکته سعی کنید عوامل قابل کنترل را در براساس میلتان تغییر دهید. مدتی به خودتان استراحت بدهید و به خاطر داشته باشید که همیشه نمی‌توانید همه را از خودتان راضی نگاه دارید و خطا کردن امری جایز است.
خودتان را مجبور نکنید که کارهایی که دوست ندارید و یا نمی‌توانید را انجام دهید. با دیگران مثلا اعضای خانواده و یا یک دوست و یا حتی مشاور در مورد مشکلاتتان صحبت کنید.برای کارهایتان برنامه‌ریزی کنید چون آشفتگی، بی‌نظمی و عدم سازماندهی در کارها و برنامه‌ها از جمله عوامل تولید استرس محسوب می‌شود.در دست داشتن برنامه‌ها و طرح‌های متعدد که به صورت همزمان پیش می‌روند اغلب منجر به سردرگمی، فراموشی و احساس ترس از شکستِ طرح‌های ناتمام می‌شود.
سعی کنید برنامه‌هایتان را یکی پس از دیگری به انجام برسانید. ‌مدت کوتاهی از هر وضعیت پراسترسی که در طول روز به آن برخورمی‌کنید، دور شوید. از آوردن مشکلات خود به‌خانه یا بستر خودداری کنید و در پایان روز دقایقی را به مرور کارهایی که انجام داده‌اید، اختصاص دهید، به‌طوری‌که گویی یک نوار را دوباره گوش می‌کنید. تمام عواطف منفی که متحمل شده‌اید (عصبانیت، احساس عدم امنیت یا اضطراب) را از خود برهانید. از تمام انرژی‌ها یا عواطف خوب لذت ببرید.

کتایون ضیایی
محسن عزیزی
http://mohsenazizi.blogfa.com