روابط احساسی با نوزادان

نخستین مطالعات درباره واکنش نوزادان در رفتارهای اجتماعی، به حدود ۴۰ سال پیش برمی گردد. مادران باید این موضوع را مد نظر داشته باشند که فرزند آنها یک عروسک نیست که از درک رفتار دیگران و واکنش در برابر آنها عاجز باشد؛ بلکه او به خوبی تمام مسایل پیرامون خود را می فهمد.
نوزاد حتی از دوران جنینی تمام احساسات و هیجانها را درک کرده و آنها را در حافظه خود نگه می دارد. به علاوه حتی قبل از تولد، یک واکنش متقابل بین مادر و جنین وجود دارد و باید گفت: حداقل نیمی از رفتار و سلوک کودک مانند پدر و مادر است. از نخستین روزهای تولد، نوزاد قادر است به رفتارهای والدین پاسخ دهد. به کمک حواس پنجگانه می تواند همه احساسات را شناخته و به روشهای مختلف با اطرافیانش ارتباط برقرار کند. روابط اجتماعی و عاطفی، جایگاهی ویژه در مراحل ابتدایی رشد کودک دارد. از بدو تولد، نوزاد حالت روحی و واکنشهای خاصی ابراز می کند، این مجموعه گرایشهای ذاتی، خلق و خوی او را شکل می دهند.
● واکنشهای مادر و نوزاد
نخستین روزهای تولد نوزاد، جوی مبهم عاطفی را برای مادر به وجود می آورد که همین حالات به مرور سرچشمه مهر و محبت مادر می شود. تلاقی نگاه های مادر و کودک، در تقویت این علاقه بسیار تأثیرگذار است. غریزه مادری بی درنگ پس از تولد طفل برانگیخته نمی شود. چند روز اول پس از تولد نوزاد، مادر احساس خستگی می کند و از اینکه نتواند سلامت کودکش را حفظ کند، نگران و مضطرب است.
او با این توجیه که اطرافیان مراقب فرزندش هستند، خود را تسلی می دهد. در چهارمین روز شکفتن غنچه زندگی، مادر با در آغوش گرفتن نوازش و صحبت با نوزادش، رابطه خود با او را مستحکم تر می کند. تحقیقات دیگری در این زمینه همچنین گویای این مطلب است که رفتارهای صمیمانه مادر با فرزندش، تا چه حد در رشد شخصیت کودک مؤثر است.این رفتارها نسبت به توانایی مادر در تأمین نیازهای کودکش تعریف می شود. بعضی از مادران با محبت و آرامش و برخی دیگر با سختگیری و جدیت، به این خواسته ها پاسخ می گویند. رفتارهای متقابل مادر و نوزاد، به اعمال پزشکان و پرستاران در هنگام وضع حمل مادر نیز بستگی دارد. تا چند سال پیش، پس از زایمان نوزاد را کنار مادر نمی گذاشتند و این ارتباط نادیده گرفته می شد که همین امر می توانست مانعی در ایجاد رابطه مطلوب باشد.
نوزاد نه تمثالی از یک شخص بزرگسال است و نه یک موجود بی اهمیت؛ بلکه او نیز انسان است. روابط عاطفی پیش از برقراری ارتباط کلامی، تا مدتها مورد توجه نبود در حالی که این روابط زمینه لازم و اصلی برای آموزش همه جانبه کودک است. در خلال همین رفتارهای ساده روزمره مانند در آغوش گرفتن، تعویض لباسها، شیر دادن و... است که نوزاد تصویری از واقعیت و حقیقت را برای خود ترسیم کرده و تجربیاتش شکل می گیرد.
● گریه و بی قراری های نوزاد
هر مادری هزاران راه و روش برای آرام کردن کودک خود می شناسد، اما نکته مهم این است که همه این رفتارها از یک دلبستگی واحد نشأت می گیرد که کودک آن را به خوبی درک می کند.
بدین ترتیب کودک خیلی زود بین احساسات متفاوت خود ارتباط برقرار می کند که همین ارتباط باعث خلق تصویری از یک مادر آرام و مطمئن در ذهن او می شود. در طول دو ماهه اول، مادر در پاسخ به رفتارهای کودک واکنشهای مختلفی نشان می دهد که این رفتارها از طرفی واکنشهای جدیدی از کودک را در پی دارد.
این روند خود به خود به کودک می آموزد که واکنش اطرافیان در برابر هر نوع از رفتارهای او چگونه است. همچنین رابطه عاطفی مادر و نوزاد در خلال این رفتارها، قدرت یادگیری کودک را تسریع می کند. در این صورت نوزاد می تواند اطلاعات و مسایل مختلفی را فراگرفته، به خاطر بسپارد، ویژگی های یک موضوع را در یک زمان خاص درک کند و احساسات گوناگون پدر و مادر خشم، شادی، غم و... را بشناسد.
گرچه نمی توان انکار کرد که یک رابطه ویژه بین مادر و جنین در طول دوران بارداری و پس از زایمان، وجود دارد، اما بدین معنا نیست که محبت و علاقه به کودک، صرفاً به ویژگی های بیولوژیک مادر مربوط می شود.
محققان به این نتیجه رسیده اند در خانواده هایی که پدر به اندازه مادر و یا حتی بیش از او، به امور کودک رسیدگی می کند، علاقه و وابستگی نوزاد به پدر درست مانند حالت طبیعی که نوزاد این احساس را به مادر دارد، است. حتی ممکن است همین حالت برای هر شخصی که نیازهای اساسی و احساسی او را تأمین کند نیز شکل گیرد.
نوزاد در بدو تولد این آمادگی را دارد که با هرکسی ارتباط برقرار کند؛ مشروط بر اینکه چنین شخصی کاملاً رفتارهای او را شناخته و نیازهای او را برآورده کند. به طور کلی، خوب است که بزرگترها به بهترین روشی که برای کودک خوشایند است مانند آرام و با لحن کودکانه صحبت کردن، حرکت دادن دستها و... با او ارتباط برقرار کنند.
● رشد احساسات و شخصیت
در طول شش ماهه اول زندگی، نوزاد اساساً به محبت و کمک والدین نیازمند است. پس از این دوران، در مورد آزادی عمل، استقلال و ارتباط با جهان پیرامون خود، تا حدی آگاهی کسب می کند. تا ۳ سالگی، کودک همچنین رفتارهای متضادی از خود بروز می دهد. در این مرحله که بحران سه سالگی است، والدین باید با صبر و جدیت با مسایل و مشکلات مرتبط با آن برخورد کنند. در واقع نخستین مرحله دوران کودکی از بدو تولد تا سه سالگی است که زمینه ساز رشد شخصیت کودک در آینده است.

مترجم مریم سادات کاظمی

منبع : روزنامه قدس