چهارشنبه, ۱۲ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 1 May, 2024
مجله ویستا


چگونه‌ بهره‌ هوشی‌ فرزندمان‌ را افزایش‌ دهیم‌ ؟


چگونه‌ بهره‌ هوشی‌ فرزندمان‌ را افزایش‌ دهیم‌ ؟
لابد شما هم‌ به‌ عنوان‌ پدر و مادر بچه‌های‌ ۵ تا ۹ ساله‌ می‌اندیشید كه‌ در جهت‌ كمك‌ به‌ پیشرفت‌ و رشد فكری‌ فرزندانتان‌ كوشش‌ بسزایی‌ كرده‌اید. از دوران‌ كودكی‌ برایشان‌ كتاب‌ خوانده‌اید ،اسباب‌بازیهای‌ آموزشی‌ خریده‌اید و در حال‌ حاضر پیشرفت‌ تحصیلی‌ آنان‌ چشمگیر است‌ ولیكن‌ آیا دیگر نیازی‌ به‌ شما ندارند؟
مطابق‌ نظر پاره‌یی‌ از دانشمندان‌، كودكان‌ شما بدون‌ این‌ همه‌ كوششهای‌ مشتاقانه‌ هم‌ قادرند در راه‌ موفقیت‌ گام‌ نهند. مثلا دیوید سی‌راو، استاد دانشگاه‌ آریزونا در اثر خویش‌ تحت‌ عنوان‌ «محدودیت‌های‌ تاثیر خانواده‌» آورده‌ است‌ كه‌ شیوه‌های‌ رفتاری‌ پدر و مادر در هوش‌ كودك‌ تاثیری‌ ندارد. چارلز مورای‌ و ریچارد هرنستین‌ در كتاب‌ «بل‌كیورو» ادعا می‌كنند كه‌ اصولا هوش‌ بشر،ژنتیكی‌ بوده‌ و برحسب‌ نژاد متغیر است‌. به‌ دنبال‌ اختلاف‌ نظری‌ كه‌ اثر یادشده‌ پدید آورد،نشریه‌ وال‌استریت‌ بیانیه‌یی‌ به‌ امضای‌ ۵۲ پژوهشگر چاپ‌ كرد حاكی‌ از اینكه‌ :«به‌ موجب‌ بررسی‌های‌ به‌عمل‌ آمده‌ علم‌ وراثت‌ در مقیاس‌ با اثرات‌ محیط‌ بر ایجاد تفاوتهای‌ هوشبهر(۱) نقش‌ حساس‌تری‌ دارد.» بتازگی‌ انجمن‌ روانشناسان‌ امریكا، گروه‌ ضربتی‌ را برگزید تا در مورد اثرات‌ توارث‌ و محیط‌ بر هوش‌ آدمی به‌ آزمایشهایی‌ دست‌ زنند. این‌ گروه‌ اذعان‌ می‌دارند كه‌ ژن‌ و محیط‌ (كه‌ شامل‌ تندرستی‌،تغذیه‌ و همچنین‌ تربیت‌ بچه‌ است‌) نقش‌ بسزایی‌ در هوش‌ كودكان‌ برعهده‌ دارند. هرچند ژن‌ها نقش‌ اصلی‌ را در این‌ میان‌ بازی‌ می‌كنند ،با این‌ حال‌ هنوز امكان‌ زیادی‌ برای‌ پدر و مادر هست‌ تا بر پیامد كار تاثیر بگذارند.
رشد انفجاری‌
قانع‌كننده‌ترین‌ دلیل‌ درباره‌ اهمیت‌ نفوذ بزرگسال‌ در هوش‌ خردسال‌،از مطالعه‌ پیرامون‌ كودكان‌ در معرض‌ خطر ناشی‌ می‌شود. رامی‌ و فرانسیس‌ كمبل‌ ،دو تن‌ از استادان‌ دانشگاه‌ كارولینای‌ شمالی‌ روی‌ كودكانی‌ كه‌ در خانه‌های‌ فقیر زاده‌ شده‌اند،مطالعه‌ كردند. این‌ قبیل‌ كودكان‌ از چهارماهگی‌ مورد بررسی‌ قرار داشتند. در اثنای‌ مطالعه‌،گروهی‌ از این‌ اطفال‌،روز را در مركزی‌ گذراندند كه‌ در آن‌ مربیان‌ برای‌ برانگیختن‌ كودكان‌ از بازیها و نغمه‌ها یاری‌ می‌جستند. دسته‌ دیگر چنین‌ برنامه‌یی‌ نداشتند،اما در دوران‌ طفولیت‌ از تغذیه‌ كافی‌ برخوردار بودند . ضریب‌ هوشی‌ كودكان‌ وابسته‌ به‌ نخستین‌ گروه‌ در طی‌ سالهای‌ پیش‌دبستانی‌ افزایشی‌ ۱۰ تا ۲۰درصد را نشان‌ می‌داد. چنین‌ كودكانی‌ از لحاظ‌ تحصیلی‌ ،وضع‌ بهتری‌ داشتند و در ۱۵سالگی‌ نمرات‌ ممتازی‌ را در ریاضی‌ به‌دست‌ آوردند. این‌ پیشرفت‌ها را چگونه‌ می‌توان‌ توجیه‌ كرد؟رامی‌ و سایر كارشناسان‌ بر این‌ باورند كه‌ تجربیات‌ اولیه‌ دوران‌ طفولیت‌ باعث‌ پرورش‌ رشد مغز می‌شوند . هنگامی‌ كه‌ كودك‌ به‌دنیا می‌آید ،دارای‌ میلیاردها یاخته‌ (سلول‌) مغزی‌ موسوم‌ به‌ یاخته‌های‌ عصبی‌ است‌. پیش‌ از تولد،برخی‌ از آنها به‌ دیگر یاخته‌ها متصل‌اند تا اصول‌ زندگی‌ همچون‌ ضربان‌ قلب‌ و تنفس‌ را منظم‌ سازند. مابقی‌ منتظرند كه‌ به‌ هم‌ متصل‌ شوند تا به‌ وی‌ ،اعم‌ از مرد و زن‌،در تعبیر و یا واكنش‌ در برابر دنیای‌ هستی‌ كمك‌ كنند.
موقعیت‌های‌ فراوان‌
یك‌ دانشمند عصب‌شناس‌ به‌ اسم‌ هاری‌چوگان‌،با استفاده‌ از پویش‌ (اسكن‌)(۲) «پی‌،ایی‌،تی‌» (كه‌ مقدار گلوكز مغز را ترسیم‌ می‌كند) به‌ این‌ نتیجه‌ رسیده‌ است‌ كه‌ مغز كودكان‌ ۳ الی‌ ۱۰ ساله‌ دو برابر بزرگسالان‌ نیرو مصرف‌ می‌كند و شرح‌ می‌دهد كه‌ این‌ مساله‌ بدین‌ سبب‌ است‌ كه‌ یاخته‌ های‌ مغز در سنین‌ نخست‌ زندگی‌،اتصالات‌ فزون‌تری‌ را صورت‌ می‌دهند و این‌ اتصلات‌ باعث‌ می‌شوند كه‌ مهارتهای‌ جدید ،راحت‌تر و آسان‌تر فراگرفته‌ شوند. مثلا فرایند یادگیری‌ زبان‌ بیگانه‌ را در نظر بگیرید . بچه‌های‌ كودكستانی‌ یك‌ زبان‌ خارجی‌ را راحت‌تر از بچه‌های‌ ۹ ساله‌ و اینان‌ راحت‌تر از دانش‌آموزان‌ یا بزرگسالان‌ یاد می‌گیرند. شما می‌توانید در خانه‌ هوش‌ بچه‌ خود را افزایش‌ دهید دكتر رامی‌ می‌گوید: «لازم‌ نیست‌ كه‌ شما به‌ كودكانتان‌ به‌ شكل‌ رسمی‌ آموزش‌ دهید، تنها چیزی‌ كه‌ ضروری‌ است‌ به‌وجود آوردن‌ فضای‌ محرك‌ جهت‌ فراگیری‌ است‌.» پیشنهادهای‌ زیر كه‌ به‌ وسیله‌ كارشناسان‌ ارایه‌ شده‌ است‌،می‌تواند در افزایش‌ هوش‌ كودكانتان‌ در دوران‌ اولیه‌ زندگی‌ آنان‌ موثر واقع‌ شود.
به‌ چشمهای‌ كودك‌تان‌ خیره‌ شوید
زمانی‌ كه‌ شما نوزاد شش‌هفته‌ یی‌ خود را درست‌ در برابرتان‌ بگیرید و به‌ دیدگانش‌ بنگرید،كانون‌ چشمهایش‌ حدود هفت‌ اینچ‌ است‌. این‌ مسیر نگاه‌ شما سبب‌ اتصالات‌ یاخته‌ های‌ مغزی‌ می‌شود و این‌ اتصالات‌ خود باعث‌ الگوی‌ شناسایی‌ است‌ و با تكرار اینگونه‌ نگاهها،این‌ اتصالات‌ تقویت‌ می‌شوند و به‌ كودك‌تان‌ یاری‌ می‌رساند كه‌ جهان‌ را به‌ شناخته‌ ها و ناشناخته‌ ها، تفاوتها و شباهتها طبقه‌بندی‌ كند و این‌ مساله‌،مهارت‌ مهمی‌ در فراگیری‌ به‌شمار می‌رود.
با كودك تان‌ گفت‌وگو كنید
امی‌لئونارد از زمانی‌ كه‌ دخترش‌ لیزی‌ چشم‌ به‌ جهان‌ گشود،بطور مداوم‌ و یكنواخت‌ با وی‌ صحبت‌ كرد. وی‌ می‌گوید:«لیزی‌ در سه‌سالگی‌ به‌ اندازه‌ یك‌ بند (پاراگراف‌) حرف‌ می‌زد و اكنون‌ كه‌ حدودا ۵ سال‌ دارد می‌تواند كتابهای‌ ساده‌ را بخواند.» دانشمندان‌ بر این‌ باورند: «برخورداری‌ زودهنگام‌ از زبان‌ و گفتار خیلی‌ مهم‌ است‌ زیرا زبان‌ عامل‌ مهم‌ و موثری ‌ در اعمال‌ فكری‌ و ذهنی‌ شمرده‌ می‌شود.»
دانشمندان‌ پی‌ برده‌اند كه‌ صحبت‌ پدر و مادر با كودكان‌شان‌ در طی‌ دو سال‌ اول‌ زندگی‌ تاثیر چشمگیری‌ در شمار كلماتی‌ كه‌ كودكان‌ می‌آموزند، دارد. جانلن‌ هرتلوچر، استاد روانشناسی‌ دانشگاه‌ شیكاگو می‌گوید: «دستور زبان‌ ابتدایی‌ بسیار مهم‌ است‌ چون‌ زبان‌ از لحاظ‌ موفقیت‌ در كاربست‌ فرد، حایز اهمیت‌ است‌.» درك‌ زبان‌ آن‌ است‌ كه‌ بتوان‌ واژه‌ها را راحت‌ و درست‌ بیان‌ داشت‌. هرتلوچر و همتایانش‌ در یك‌ آزمایش‌ به‌ این‌ نتیجه‌ رسیده‌اند والدینی‌ كه‌ از همان‌ ابتدا با كودكان‌شان‌ شروع‌ به‌ گفت‌وگو می‌كنند، باعث‌ خواهند شد تا آنها كلمه‌های‌ بیشتری‌ را فراگیرند.
كودك‌تان‌ را با موسیقی‌ آشنا سازید
در یكی‌ از خانواده‌های‌ شهر نیویورك‌، آهنگ‌ «چرخ‌های‌ اتوبوس‌ می‌چرخند و می‌چرخند» آهنگ‌ مورد علاقه‌ خواب‌ سه‌ كودك‌ و دو بزرگسال‌ است‌. مادر این‌ خانواده‌ (لیندا) از همان‌ ابتدا كه‌ نخستین‌ فرزندش‌ سارا متولد شد، برای‌ بچه‌هایش‌ می‌خواند تا آنها را با موسیقی‌ آشنا سازد. حتی‌ اگر شما خواننده‌ خوبی‌ نیستید، لالایی‌ خواندنتان‌ به‌ رشد فكری‌ كودك‌تان‌ كمك‌ می‌كند. به‌ نظر دانشمندان‌، موسیقی‌ درك‌ دنیوی‌ فضایی‌ را در كودكان‌ افزایش‌ می‌دهد و این‌ ادراك‌ در فراگیری‌ علوم‌ و ریاضیات‌ عامل‌ مهمی‌ است‌ چون‌ ریاضیات‌ و موسیقی‌ ریشه‌ عصبی‌ مشتركی‌ دارند. كنجكاوی‌ كودك‌تان‌ را تحریك‌ كنید كودك‌، هوش‌ خویش‌ را تقویت‌ می‌كند و با اخذ تجربه‌های‌ جدید از راه‌ لمس‌ كردن‌، دنیا را می‌آموزد. كرایك‌ رامی‌ می‌گوید: «كودك‌، هوش‌ خویش‌ را تقویت‌ می‌كند و با جست‌ و جو و كسب‌ تجربه‌های‌ جدید، دنیای‌ پیرامونش‌ را بهتر می‌شناسد.» وی‌ می‌افزاید: «كاشفان‌ خردسال‌ حتی‌ زمانی‌ كه‌ در گهواره‌ دراز كشیده‌اند، نگاه‌ خیره‌ خود را به‌ اشیای‌ گوناگون‌ می‌دوزند. آنان‌ كنجكاوی‌ نامحدودی‌ دارند و در جست‌وجوی‌ دنیای‌ جدید با لمس‌ كردن‌، چشیدن‌، جابه‌ جا كردن‌ و قاپیدن‌ ارضا می‌ شوند. در واقع‌ شما برای‌ تحریك‌ این‌ كنجكاوی‌ می‌توانید به‌ اتفاق‌ آنان‌ به‌ جست‌وجو بپردازید. اسباب‌ بازی‌ را بردارید و به‌ آن‌ بنگرید. سپس‌ به‌ دست‌ كودك‌تان‌ بسپارید تا امتحانش‌ كند. از اینكه‌ با او سینه‌ خیز كف‌ اتاق‌ راه‌ بروید، بیمی‌ به‌ خود راه‌ ندهید.
اشیا را نامگذاری‌ كنید
لیندا مالیستی‌ به‌ وسیله‌ اسباب‌ بازیها به‌ پسر سه‌ ساله‌اش‌ مایكل‌ یاری‌ كرد كه‌ رنگها را تشخیص‌ دهد. به‌ این‌ ترتیب‌ كه‌ به‌ پسرش‌ می‌گفت‌: «دو سرباز قرمز را نشانم‌ بده‌ و الان‌ سرباز سبز را نشان‌ بده‌.»كرایك‌ رامی‌ می‌گوید: «كودكان‌ فرق‌ بین‌ سبز و سرخ‌ را تشخیص‌ می‌دهند. آنها نمی‌توانند اسم‌ رنگ‌ را بر زبان‌ آورند لكن‌ حتی‌ در یك‌ سالگی‌ خوب‌ می‌دانند كه‌ رنگ‌ها با هم‌ تفاوت‌ دارند.» این‌ وظیفه‌ پدرو مادر است‌ كه‌ برای‌ تقویت‌ درك‌ و فهم‌ فرزندان‌شان‌ اشیایی‌ را كه‌ از حیث‌ رنگ‌، اندازه‌ و شكل‌ با هم‌ متفاوت‌اند، نامگذاری‌ كنند. بایستید و هورا بكشید موقعی‌ كه‌ كودك‌ یك‌ ساله‌ شما خودش‌ از لیوان‌ چیزی‌ می‌نوشد، شما می‌توانید وی‌ را با واژه‌ «آفرین‌» ترغیب‌ كنید. تحسین‌ كردن‌ به‌ پیشرفت‌ كودكان‌، نه‌ فقط‌ سبب‌ خشنودی‌شان‌ می‌شود بلكه‌ ارتباط‌ میان‌ قشر جلویی‌ مغز و مخچه‌ میانی‌ را كه‌ محل‌ درك‌ احساسات‌ است‌، تقویت‌ می‌كند. در سنین‌ ۱۰ الی‌ ۱۸ ماهگی‌، مغز این‌ ارتباطات‌ را به‌ انجام‌ می‌رساند.


همچنین مشاهده کنید