مطالبه نفقه گذشته فرزند

● بر اساس قانون مدنی اقارب از جمله فرزند نسبت به آتیه حق نفقه دارند اما . . .
((اگر زن و شوهر در دادگاه و به هنگام رسیدگی به درخواست طلاق توافقی ، پیرامون پرداخت نفقه آینده فرزندان مشترك با یكدیگر توافق نموده باشند و نگهداری فرزندان بدون رعایت اولویت در مقابل دریافت نفقه ماهانه به مادر تفویض شده باشد، و پدر پس از جدایی با همسرش از پرداخت نفقه فرزندان امتناع كند تكلیف دادگاه با درخواست نفقه ایام گذشته فرزندان چه خواهد بود؟ آیا قانوناً الزام پدر به پرداخت نفقه گذشته ممكن خواهد بود یا خیر؟))
الف ) نظر اكثریت :
▪ روابط بین پدر و فرزند را میتوان در سه مبحث مورد بررسی قرارداد :
۱ ) امر حضانت، یا اولویت در نگهداری فرزند
۲ ) ولایت قهری بر فرزند
۳ ) الزام به انفاِ با رعایت قاعده الاقرب فالاقرب موضوع مواد ۱۱۹۹،۱۱۸۱،۱۱۸۰و ۱۱۶۹ قانون مدنی . و اما حضانت اقتداری است كه قانون به ابوین داده است كه برابر مواد ۱۱۶۸ و ۱۱۷۸ قانون فوِ هم حق و هم تكلیف ابوین است. این حضانت حق انحصاری والدین است ، مگر در راه اعمال آن موانعی از قبیل جنون، كفر و خطر آسیب به فرزند ( موضوع ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی ) حادث گردد، در پی تكلیف پیش گفته نتایجی نهفته است از جمله اینكه حضانت قابل اسقاط نیست.
در ثانی حتی با بستن قرارداد خصوصی نیز نمیتوان آن را ساقط نمود بلكه به مستفاد از ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی میتوان مكلف را به انجام مورد تكلیف الزام نمود. طبق نظر حضرت امام خمینی (ره) احوط عدم سقوط حق حضانت است ، لذا در فرض سؤال پدر هر زمان بخواهد میتواند از توافق انجام شده عدول و متقاضی دریافت حضانت فرزندش گردد. با مطالب پیش گفته باید به شرائط انفاق كننده و انفاق شونده عنایت شود و آن گاه كه شرائط الزام در پرداخت نفقه فراهم شد نحوه پرداخت و لزوم انفاق به فرزندان را مورد توجه قرار داد . از طرفی چنان كه میدانیم نفقه اولاد نیز از جمله نفقه اقارب است كه از باب احسان و رفع حاجت به فرزند داده میشود و عوض ندارد به نحوی كه در نظر مشهور فقها، ترك آن فقط گناه است، كسی كه نفقه اقارب را عهده دار است در صورت عدم پرداخت مدیون محسوب نمیگردد یا به عبارتی از این حیث دینی بر ذمه وی مستقر نخواهد گشت ، مؤید این نظر قسمت اخیر ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی است .
پس اصل بر این است كه نفقه گذشته اقارب قابل مطالبه نیست لذا در جایی كه طرفین برخلاف تعاریف صدرالذكر در حضانت فرزند خود حتی در نزد حاكم و به هنگام طلاق توافقی سازش كنند و پدر تعهد پرداخت نفقه آینده فرزندان را كه دراختیار مادر قرار گرفته اند، نموده باشد، در صورت عدم اجراء و انجام این تعهد نمیتوان پدر را به پرداخت نفقه ( صرفاً به همین عنوان )مربوط به ایام گذشته فرزندان، ملزم ساخت ولی در فرضی كه مادر با تسلیم دادخواست، نفقه فرزندان را مطالبه میكند، اگر چه تا انشای حكم مدتی طولانی بگذرد متقاضی از تاریخ تسلیم دادخواست تا صدور حكم مستحق دریافت نفقه شناخته میشود چرا كه در این صورت بحث نفقه گذشته مورد نخواهد داشت ، آنچه در حق وی پرداخت خواهد شد و در واقع نفقه حال فرزند محسوب خواهد شد.
ب ) نظر اقلیت :
▪ نظراول :
در فرض اخیر تاریخ تقاضای مادر در واقع همان تاریخ تنظیم صورتجلسه سازش در محكمه است كه مبنای توافق طرفین قرار گرفته است فلذا مادر را از همان تاریخ مستحق دریافت نفقه تمام دورانی میدانند كه تا آن زمان پدر از ادامه نگهداری فرزندان توسط مادر منصرف نگردیده باشد.
▪ نظردوم :
چون قرارداد خصوصی پدر ومادر مخالفتی با موازین شرعی و قانونی ندارد و از طرفی هزینه های مربوط ، حسب امر پدر توسط مادر پرداخت شده است الزام به اجرای تعهد موضوع توافق با رعایت مواد ۱۰ و ۳۳۶ قانون مدنی حسب مورد ضرورت خواهد داشت .
▪ نشست (۱) جزایی :
گرچه تفویض امر حضانت اطفال بنابه مصالحی یابر حسب توافق زوجین در مقام وقوع طلاق تكلیف پدر را در زمینه پرداخت نفقه اطفال نفی نمیكند لكن درهر حال وفق ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی اقارب من جمله اولاد فقط نسبت به آتیه میتوانند مطالبه نفقه نمایند امّا اگر در توافق فیمابین زوجین با تفویض امر حضانت به مادر ، پدر پرداخت نفقه را تعهّد كرده باشد در چنین صورتی براساس تعهد پدر مطالبه نفقه گذشته اطفال بلامانع خواهد بود.

منبع : سایر منابع