نگاه به تاریخ در فضای انتزاعی

برای بررسی و تحقیق پیرامون هر موضوعی شناخت شرایط زمانی و مكانی آن مسئله شرط اول و لازم این بررسی است، مع الاسف بیشتر داوری ها در مسائل اجتماعی و تاریخی در جامعه ما خاصه در میان عامه فارغ از شرایط اجتماعی دوره ای صورت می گیرد كه آن واقعه در آن برهه به وقوع پیوسته و شاید این بی دقتی یا بگوییم اشتباه تحقیقاتی بزرگترین لطمه را به پیكر تحقیقات و مطالعات جامعه شناختی ما وارد كرده و حاصل این داوری مع الفارق ما را از شناخت آفات اجتماعی و چهره واقعی رجال سیاسی و پیشوایان جامعه آن گونه كه بودند محروم می سازد و نه تنها گذشته چراغ راه حال و آینده ما نشده كه همچنان به كجراهه رفته و از طریق مستقیم حق دور شده ایم. همان طور كه پس از گذشت یك قرن از جنبش مشروطه كه نخستین نهضت ملی ایران پس از ظهور دموكراسی در غرب به حساب می آید هنوز در اول راهیم. اگر دموكراسی را یك فرهنگ و تربیت اجتماعی بدانیم باید اذعان كنیم كه با دموكراسی و جامعه مدنی و لوازم مترتب بر آن یعنی آزادی، عدالت، حزب و قانون بیگانه ایم. هنگامی كه ندای مشروطه خواهی از جانب روشنفكران و علمای آگاه و دردمند و دلسوز جامعه برخاست مردم از نظر آگاهی به مسائل اجتماعی به دلیل اكثریت بی سواد، نبودن روزنامه و رسانه و عقب ماندگی های ناشی از حكومت های بی لیاقت، دست نشانده و خودكامه در سطح نازلی قرار داشتند. جامعه ایران در آن دوره را می توان به سه طبقه تقسیم كرد:
۱- به جز معدودی از آنها كه مردانی صالح و خداترس و با مسائل اجتماعی و مردم آشنا بودند بقیه در پی منصب و مقام و استفاده مادی از مردم بوده و اكثراً برای حفظ موقعیت خود در راستای منافع حكومت وقت حركت می كردند. آن تعداد صالح نادر هم نه منصب داشتند نه قدرت اجرایی و تنها مرجع رسیدگی به شرعیات و مرافعات مردم بودند. با این توصیف حكومت مرافعات و كارهای خود را با آن دسته از روحانیان ارجاع می داد كه وابسته به حكومت بودند.
۲- حكومت و عوامل آن كه تحت نظر سلطان مطلق العنان اداره می شد و هیچ كس را حق چون و چرایی نبود.
۳- مردم كه اكثراً بی سواد و نسبت به حقوق خود جاهل و چشم بسته مطیع حكومت بودند.درست در زمانی كه در كشور ما مردم در چنین شرایط به سر می بردند در جهان غرب مردم با موازین و لوازم دموكراسی از قبیل مجلس، روزنامه، شورا، حزب و قانون آشنا بودند.

اسماعیل روحانی

منبع : روزنامه شرق