انکوباتورها و توسعه کارآفرینی در ایران

در سیر تكاملی طبیعی جوامع، دانشگاهها و صنایع از رشد قابل توجهی برخوردار شده اند به‌نحوی كه امروزه به جرئت می‌توان گفت بخش اعظم سرمایه‌های جوامع اعم از نیروی انسانی و منابع مالی در این دو بخش متمركز شده است. با پیشرفت روزافزون علوم و صنایع فاصله این دو نهاد پایه‌ای جوامع نیز روز به روز بیشتر می شود. كاهش فاصله علم و صنعت از یك سو و كاستن از هزینه‌های تحقیقات مربوط به تجاری‌سازی از سوی دیگر، جوامع بشری را در دهه اخیر به سوی استفاده از ابزارهای جدیدی به نام انكوباتورها سوق داده است. در این مقاله سعی بر آن است تا با بیان مفاهیم انكوباتورها، سیر تكاملی آنها، كاركردها و انواع آن به بررسی نقش فزاینده آنها در نظام آموزشی ایران، عملكردشان در تجاری­سازی یافته های تحقیقاتی با فرایند از آزمایشگاه تا بازار، كمك به فارغ‌التحصیلان دانشگاهی برای ورود به بازار كار و رفع معضل اشتغال بپردازیم.
●مقدمه
یكی از مكانیسم‌هایی كه برای بیش از دو دهه به‌منظور پرورش سازمانهای كوچك و كمك به رشد كارآفرینی در كشورهای توسعه‌یافته و اخیراً در حال توسعه به كار گرفته شده، پیاده‌سازی انكوباتورها است. كسب و كارهای جدید از شركتهای نوپایی آغاز می‌شوند كه خدمات و كالاهای جدیدی را به بازار رقابتی عرضه می‌كنند و با نام بنگاههای كوچك و متوسط شناخته می‌شوند. امروزه نقش بنگاههای كوچك و متوسط در رشد و توسعه كشورها در سراسر جهان شناخته شده است و در نتایج مطالعات، تحقیقات و گزارشهای رسانه‌های گوناگون بر آن تأكید می‌شود. از طرف دیگر، كارآفرینی و حمایت از كارآفرینان، مبحثی است كه در ارتباط تنگاتنگ با بنگاههای كوچك و متوسط مطرح می‌شود. ارتباط كارآفرینی با بنگاههای كوچك و متوسط، مسائل دیگری مانند توسعه و اشتغال‌زایی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، بنگاههای كوچك و متوسط در سلامت اقتصادی هر كشوری نقش حیاتی ایفا كرده و حمایت از آنها از اهمیت بسیاری برخوردار است[۸].
●انكوباتور چیست؟
انكوباتور از نظر لغوی، نام دستگاهی است كه گرمای لازم را برای تبدیل تخم به جوجه فرآهم آورده و نوزادانی را كه زودتر از موعد مقرر به دنیا آمده‌اند، به رشد لازم می‌رساند. حال در اینجا این پرسش مطرح می‌شود كه با توجه به این تعریف، انكوباتور چه ارتباطی با تجارت و كسب و كار می‌تواند داشته باشد؟ به طور معمول وقتی پرسیده می‌شود كه یك انكوباتور تجاری‌ صنعتی چیست؟، باید گفت اتفاقی كه برای بچه‌ها یا تخم‌مرغها در یك دستگاه انكوباتور می‌افتد، در یك انكوباتور تجاری برای ایده‌ها و فكرهای كارآفرینانه رخ می‌دهد. یك انكوباتور یا مركز رشد مجموعه‌ای متشكل از یك یا چند ساختمان است كه واحدهای تحقیقاتی نوپا نظیر هسته‌های تحقیقاتی دانشگاهی، شركتهای تحقیقاتی خصوصی و مراكز تحقیق و توسعه صنایع و سازمانهای اجرایی به‌صورت موقت در آن مستقر و از خدمات پشتیبانی دایر شده در این مركز، بهره‌مند می‌شوند. هر انكوباتور متشكل از چند واحد تجاری كوچك (عمدتاً بین ۱۰ تا ۵۰ واحد) است كه این واحدها:
▪به طور معمول از یك فضای مشترك استفاده می‌كنند؛
▪ خدمات و امكانات ارائه شده با اجاره بهای اندك و قابل تغییر در اختیار كارآفرینان قرار می‌گیرند؛
▪ سرویس مشاوره‌ای و آموزشی كامل و در محل به صورت رایگان و با هزینه بسیار اندك در اختیار آنهاست؛
▪فضای كلی انكوباتورها بر تحقیق، نوآوری و افزایش قدرت رقابت در صنایع تكیه دارد؛
▪ انكوباتورها مشوق شكل‌گیری و تجاری‌كردن ایده‌های خلاق و نوآور هستند؛
▪ بخشهای دولتی (دانشگاهی و صنعتی) و خصوصی در ساماندهی و مدیریت انكوباتورها حضور دارند[۱۰].
باتوجه به تعریف كارآفرینی كه عبارت است از «انجام هر فعالیتی كه به آفرینش كار و ایجاد ارزش افزوده در سرمایه یا تولید و عرضه هر گونه كالا یا خدمات جدید منجر شود.» شركتهای كارآفرین نیز خدمت جدیدی اعم از كالا، خدمات یا محصول را عرضه می كنند. این شركتها زمانی از این طریق در بازار ایجاد اشتغال و ارزش افزوده می­كنند، كه هیچ یك از شركتهای موجود چنین ارزشی را ایجاد نكرده باشند.
اما آیا سازمان كارآفرین در بدو ورود خود به بازار رقابتی توانایی پایداری و نیز معرفی محصول خود را دارد؟ مراكز رشد یا انكوباتورها ابزاری مناسب برای جذب كارآفرینان محسوب می‌شوند. این مراكز دارای ساختاری منعطف بوده كه خدمات موردنیاز كسب و كارهای كوچك را در یك فضای پویا در طول سالهای ابتدایی حیات آنها تأمین می‌كنند و با در اختیار قرار دادن امكانات و خدمات مورد نیاز، هزینه‌های اولیه برای ایجاد یك حرفه را كاهش داده و با ارائه مشاوره‌های مدیریتی و حقوقی ضعف شركتها را جبران می‌كنند. به عبارت دیگر، هدف اصلی مراكز رشد كمك به ایجاد شركتها و مؤسسات توسط افراد نوآور و كارآفرین است به نحوی كه بتوانند با ریسك كمتر به موفقیت دست‌یافته و در بازار آزاد و بین المللی به رقابت بپردازند[۵],[۷].
●شكل گیری انكوباتورها
مروری بر روند شكل‌گیری مراكز رشد تجاری در كشورهای مختلف در طول زمان نشان‌دهنده تغییراتی قابل ملاحظه با گذر زمان در مراكز رشد است. با این حال مفهوم رشد صنعتی سابقه‌ای ۳۰ ساله دارد كه نقطه آغاز آن انگلستان است[۱],[۷].
در دهه ۱۹۷۰ كه آن را می‌توان دوران شكل‌گیری مراكز رشد نامید، مراكزی مانند آژانس‌ها، انجمنها، شهركهای صنعتی و كارگاههای آموزشی، از توسعه شركتها حمایت می‌كردند. با گذشت زمان مراكز رشد همراه با پیشرفتها و اصلاحات پی‌درپی در اروپا گسترش یافت و در دهه ۸۰ با پیدایش مراكز تجاری و پارك‌های علمی، آنها نیز به جمع مجموعه مراكز حمایت‌كننده پیوستند. باتوجه به كاركرد این مراكز در اواخر دهه ۸۰، رفته رفته ایده مراكز رشد شكل گرفت. در حال حاضر نزدیك به ۴۰۰ مركز در آمریكای شمالی در حال فعالیت بوده كه ۶۵ درصد آنها عمری كمتر از پنج سال دارند. در سال۱۹۸۰ اولین انكوباتور در كانادا تأسیس گردید و در حال حاضر ۲۵ مركز رشد در كانادا در حال فعالیت هستند.
●خدمات انكوباتورها
هریك از انواع مختلف انكوباتورها اهدافی را به صورت مشترك دنبال می كنند. هدف اصلی همه انكوباتورها افزایش شانس موفقیت مؤسسات كارآفرین نوپاست. از جمله حمایتهای مهم انكوباتورها، ایجاد ساختمانها و ارائه خدماتی است كه در جهت برآورده كردن نیازها تنظیم گشته‏اند.مراكز رشد در عمل بستر توسعه بنگاههای كوچك و متوسط از طریق كارآفرینان كه مهمترین ابزار توسعه فناوری و اقتصادی در بسیاری از كشورهای در حال توسعه به حساب می‏آید را فراهم می‏كنند. زمانی كه شركت در انكوباتور سپری می‏كند، كارفرمایان مدیریت مورد نیاز، مهارتها و فنون تجاری را خلق كرده و آنها را گسترش می‌دهند. بررسی تجربه كشورهایی از قبیل چین، كره جنوبی و مالزی نشان داده است كه پارك­های علمی و مراكز رشد در ایجاد واحدهای كوچك و متوسط اقتصادی و نهایتا توسعه اقتصادی این كشورها بسیار موثر بوده‏اند[۱]. یك انكوباتور با قراردادن تجربه، مهارت و سرمایه در دسترس شركتهای كارآفرین، آنها را در وضعیت بهتری قرار داده و از شكستی كه ۸۰ درصد شركتهای كوچك را در پنج سال اول فعالیتشان تهدید می­كند، جلوگیری به عمل می‌آورد[۲].●طبقه‌بندی انكوباتورها
انكوباتورها را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی كرد.
-۱ انكوباتورهای صنعتی: این گروه از انكوباتورها توسط نهادهای دولتی و مؤسسات غیرانتفاعی حمایت می­شوند و هدف آنها ایجاد كار از طریق حمایت از كارفرمایان است. این انكوباتورها اغلب در ساختمانهای بازسازی شده، كارخانه­های متروكه، انبارها، مدارس، ساختمان اداره­ها و سایر فضاهایی كه مورد استفاده قرار نمی­گیرند، راه­اندازی می­شوند.
-۲ انكوباتورهای دانشگاهی: این نوع انكوباتورها به‌منظور تجاری­كردن دانش فنی، فناوری و مالكیت معنوی ایجاد شده و از طریق فعالیتهای پژوهشی دانشگاهها به وجود آمده‌اند انكوباتورهای دانشگاهی تسهیلاتی همچون آزمایشگاهها، كتابخانه­ها و همچنین تخصص و مشاوره دانشجویان و اعضای هیئت علمی را به شركتهای نوپای عضو خود ارائه می­كنند. بعضی از این انكوباتورها به طور مستقیم به­وسیله دانشگاهها حمایت می­شوند، اما اغلب دارای شركایی از دیگر سرمایه­گذاران و نقش­آفرینان در این زمینه هستند[۱۲].
-۳ انكوباتورهای مجازی: انكوباتورهای مجازی فاقد جا یا مكان خاصی هستند و خدمات و تسهیلات دیگری غیر از فضای كاری را به شركتهای عضو خود عرضه می­كنند. عمده­ترین قسمت این گروه را انكوباتورهای اینترنتی تشكیل می­دهند. این گروه موسوم به شتاب­دهنده­های تجاری دارای ویژگیهای خاص خود هستند. از جمله اینكه دوره­ فراوری تجاری آنها كوتاه­تر، نتایج كار آنها به­سادگی قابل سنجش و اندازه­گیری نیست[۸].
-۴ انكوباتورهای بین­المللی: به طور معمول این طبقه از انكوباتورها دارای مجموعه كاملی از سرویس­های پشتیبانی برای پیشرفت فعالیتهای تجاری هستند و تمركز آنها بیشتر بر روی صادرات است. این انكوباتورها با دانشگاهها، مراكز تحقیقاتی، سرمایه­گذاران داخلی و بین­المللی در ارتباطند. یكی از ویژگیهای منحصر به فرد این گروه، ایجاد شبكه­ای از انكوباتورها در محدوده مربوط به خود است. این شبكه­ها توان و ظرفیت انكوباتورهای بین­المللی را از طریق به اشتراك گذاردن منابع و اطلاعات به مقدار قابل توجهی افزایش می­دهند[۹],[۷].
●فراوری تجاری
فراوری تجاری را از دیدگاههای متفاوتی می­توان تعریف كرد. انجمن ملی فرآوری تجاری آمریكا (NBIA) ، این تعریف را ارائه می­دهد: «فرآوری تجاری روندی است كه تولد و رشد شركتهای جدید را از طریق تأمین كارآفرینان با ابزارهایی تسریع می كند كه برای موفقیت در سرمایه­گذاری خود به آن احتیاج دارند. فراوری تجاری صرفه­جویی اقتصادی، تجاری­سازی فناوریهای نو و اشتغال­زایی را در پی دارد و مولد ثروت و سرمایه است.»
به بیان دیگر، فرآوری تجاری، محصول یك انكوباتور است كه بین منابع و اهداف از طریق انكوباتورها ارتباط برقرار می‏كند. شاخصه اصلی یك انكوباتور، ارائه خدمات تخصصی و مشاوره­ای تجاری در محل انكوباتور است. بدون این ویژگی انكوباتورها تفاوتی با فضاهای­كاری مدیریت­شده كه از مدتها پیش­در اروپا و آمریكا وجود داشته­اند نخواهند داشت. به این ترتیب، ویژگی اصلی یك انكوباتور كه شاید رمز موفقیت آن نیز باشد، «در محل» بودن خدمات مشاوره­ای آن است[۶].
●چرخه حیات سازمانها
وقتی یك كسب و كار شرایط لازم برای قرارگیری در ساختار یك انكوباتور را كسب كرد، قراردادی میان تیم كارآفرین و انكوباتور بسته خواهد شد. در این قرارداد نحوه پرداخت اجاره در طول دوره فرآوری تجاری و تعهدات خروج از آن پس از اتمام دوره بطور كامل مشخص می­گردد. شیوه پرداخت اجاره برای فضای كاری و سایر خدمات انكوباتور به گونه­ای است كه تیم كارآفرین بتواند با پیشرفت كار خود آن را افزایش دهد. دوره­های افزایش اجاره معمولاً شش ماه به شش ماه تعیین می­شوند. نرخ اجاره در شش ماه اول بطور معمول ۲۰درصد نرخ بازار خواهد بود كه این مقدار بسته به میزان امكانات مالی انكوباتور و شرایط مالی منطقه تغییر می­كند. افزایش اجاره به شكلی است كه بعد از اتمام دوره­ی تعیین شده­ فراوری تجاری، نرخ اجاره از عرف معمول بازار منطقه بیشتر خواهد شد[۷]. مقدار افزایش اجاره در یك دوره سه ساله معمولاً هر شش ماه ۲۰ درصد می­باشد و باتوجه به تعداد شغلهای ایجاد شده، كارآفرین می­تواند از تخفیف­های تعیین شده نیز استفاده نماید. به این ترتیب بعد از پایان دوره فراوری تجاری تیم خود به خود از سیستم خارج خواهد شد. البته گفتنی است كه روش­های دیگری نیز برای بازپرداخت هزینه­ها توسط تیم­های كارآفرین وجود دارد.
●تاثیر انكوباتورها بر تجاری­سازی ایده­ها
بسیاری از انواع انكوباتورها به­خصوص انكوباتورهای فناوری تحت نظارت یا متعلق به دانشگاه­ها و مراكز آكادمیك هستند. ارتباط انكوباتورها با دانشگاه­ها از سه جنبه قابل بررسی است:
-۱ تجاری سازی یافته های تحقیقاتی با فرایند از آزمایشگاه تا بازار: بسیاری از یافته­های علمی- پژوهشی در دانشگاه­ها، قابلیت پیاده­سازی در صنعت و ورود به بازار را دارند، ولی با وجود بوروكراسی انعطاف­ناپذیر موجود برای پیاده­سازی یك طرح تجاری- تحقیقاتی در مراكز علمی یا دولتی اغلب كارآفرینان و محققان از انجام و پیاده­سازی طرح و ایده خود دلسرد گشته و در نتیجه جذب فعالیتهای حاشیه­ای می‏گردند. انكوباتورها و خصوصا انكوباتورهای فناوری كه در ارتباط مستقیم با مراكز آكادمیك هستند، خلاء روند تجاری­سازی نوآوریهای فناورانه را پر كرده و زمینه راه­اندازی شركتهایی را به وجود می­آورند كه مالكان آنها در بسیاری اوقات محققان و دانشگاهیان هستند. به این فرایند تجاری­سازی یافته­های پژوهشی به اصطلاح «از آزمایشگاه تا بازار» گفته می­شود[۱۲].
-۲ كمك به فارغ­التحصیلان دانشگاهی برای ورود به بازار كار: به دلیل جایگاه و نقش ویژه كارآفرینان در روند توسعه و رشد اقتصادی، بسیاری از دولتها و كشورهای توسعه‏یافته و در حال توسعه تلاش می­كنند با بهره­برداری امكانات و دستاوردهای تحقیقاتی، شمار بیشتری از افراد جامعه كه دارای ویژگیهای كارآفرینی و خلاقیت هستند را به آموزش در جهت كارآفرینی و فعالیتهای كارآفرینانه تشویق كنند. كارآفرینان با مهارتی كه در تشخیص فرصتها و موقعیتها و ایجاد حركت در جهت توسعه این موقعیتها دارند، پیشگامان حقیقی تغییر در اقتصاد و تحولات اجتماعی محسوب می­شوند. از طرفی آموزش و پرورش آكادمیك امروزی از مرز فارغ­التحصیل شدن فراتر می­رود. با این دید دانشگاه امر حمایت و پرورش دانشجویان را حتی پس از فارغ­التحصیلی دنبال می­كند و فارغ­التحصیلان را باتوجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی به بازاركار هدایت می‏كنند[۳]. انكوباتورهای وابسته به دانشگاه­ها، ابزارهای رسیدن به این هدف محسوب می­شوند. به این ترتیب دانشگاه­ها به وسیله ابزاری به نام انكوباتور، فارغ­التحصیلانی كه شرایط تعیین شده را دارا باشند، تحت پوشش قرار می­دهند تا در محیطی با ریسك كمتر به بازار رقابتی بپیوندند.
-۳ رفع معضل اشتغال: مسئله ایجاد فرصتهای شغلی و اشتغال­زایی در دستور كار همه كشورها، سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن قرار دارد و به یك مسئله جهانی تبدیل شده است. سازمان ملل طی اعلامیه­ای اعلام كرده است بیش از یك میلیارد نفر در دهه آینده وارد سنین كار خواهند شد. همچنین سازمان بین­المللی كار، بانك جهانی را متولی ایجاد فرصتهای شغلی جدید در جهان معرفی كرده است. در ایران طی ۱۰ سال آینده بیش از ۱۰ میلیون نفر وارد بازار كار خواهند شد. پس چه باید كرد تا معضل بیكاری به بحران بیكاری تبدیل نشود؟
باتوجه به روند رو به رشد و همه جانبه بیكاری در سالهای اخیر، ضرورت رویارویی با این معضل از طریق ایجاد فرصتهای شغلی جدید، در رأس برنامه­های دولت قرار گرفته و مورد توجه بالاترین مقامات اجرایی كشور است. اما آنچه مسلم است و باید بیش از هر اقدام اقتصادی- اجتماعی دیگری مورد توجه جدی مسئولان و كارگزاران اداره امور كشور قرار گیرد، اقدام در پذیرش، چگونگی یافتن و اعمال روشهای كارا برای ایجاد فرصتهای شغلی جدید و تغییر جهت­گیری دانشگاه­ها به سوی عملی كردن علم و نتایج تحقیقات است .
همان طوركه گفته شد یكی از خروجیهای انكوباتورها ایجاد فرصتهای شغلی است كه از این منظر برای كشور ما بسیار حائز اهمیت است. سیاستهای تصمیم­گیری اخیر دولت، انكوباتورها و مراكز رشد را به­عنوان راهبردی برای مواجهه با مسئله اشتغال مطرح كرده است[۱۱].
حال با مطالعه موردی دانشگاه توونته- هلند نقش انكوباتورها در توسعه كارآفرینی و اشتغال زایی را بررسی دقیق‌تری می­كنیم، «توونته» با نیم میلیون جمعیت در شرقی­ترین قسمت هلند و در نزدیكی مركز آلمان واقع شده است. در دهه ۶۰و۷۰، حدود چهار هزار شغل در این منطقه از بین رفت. از آنجایی كه این منطقه دارای اقتصاد تك­قطبی مبتنی بر صنعت نساجی بود، این حادثه تأثیر مخرب چشمگیری در اقتصاد منطقه گذاشت. باتوجه به ركود اقتصادی منطقه­ای دانشگاه تصمیم گرفت ضمن همكاری با شركتهای مختلف فعالیت خود را بر روی بنگاههای كوچك و متوسط متمركز كند.در سال ۱۹۸۵، پروژه­ای با هدف ایجاد ۱۵ شركت جدید در سال، با پشتیبانی دانشگاه آغاز به كار كرد. این پروژه كه به TOP موسوم بود، به فارغ­التحصیلان دانشگاه «توونته» یا دانشگاه­های دیگر و نیز افرادی كه شغل خود را در صنعت از دست داده بودند كمك كرد تا كسب و كار جدیدی را راه­اندازی كنند. این افراد قادر بودند در صورت تمایل به فعالیت در آزمایشگاه­ها و كارگاه­ها و استفاده از امكانات آنها، به­منظور كار بر روی ایده­ها، خدمات، بسته­های نرم‏افزاری و هرآنچه كه مایل به تجاری­كردن آن بودند، بپردازند. زمانی­كه آنها صاحب یك شركت مبتنی بر تحقیقات تجاری بودند، به وسیله مشاورانی كه اعتبار خود را از دانشگاه­ها یا بیرون از آن كسب كرده بودند به بازار معرفی می‏شدند.
نتیجه این كار تا كنون ایجاد ۱۸۰ شركت جدید با نرخ بقای قابل توجه ۸۰ درصد بوده است. به علاوه ۱۵۰۰ شغل به طور مستقیم و ۵۰۰ شغل به طور غیرمستقیم به وجود آمده است. ورود افراد به دانشگاه­ها و كارگاه­ها و آزمایشگاه­های آن كه تمایل به راه­اندازی شركتهای جدید داشتند اوضاع سرمایه­گذاران داخلی را در منطقه «توونته» بهبود بخشید. این روش در زمینه انتقال دانش فنی و فناوری به بازار كار، به بهترین شكل نتیجه داد و رشد شركتهایی كه بدین­گونه تأسیس شده­اند منافع مالی بسیاری را به­صورت متقابل عاید این دانشگاه ساخته است.
●راهكارهای حمایتی دولت از انكوباتورها
كارآفرینی به ­عنوان عامل اصلی خلق كسب و كار جدید توسط افراد یا تیم­های كوچك محسوب شده و فرایندی هدفمند و خلاق برای سودآوری از طریق ایجاد یك شركت یا سازمان مستقل و رقابت سازمانهای فعلی به شمار می‏آید. بنابراین، كارآفرین فردی است كه منافع لازم برای شروع یا رشد كسب و كاری را بسیج كرده و تلاش او به ایجاد و اداره یك سازمان اقتصادی كوچك یا متوسط منجر می­شود. این سازمان جدید سطح رقابت را در بین همنوعان خود بالا برده و شركتهای موجود را به مبارزه می­طلبد. به این ترتیب كارآفرینان را باید سرچشمه تولد و بقای بنگاههای كوچك و متوسط دانست. صنایع كوچك و متوسط، در بیشتر ساختارهای اقتصاد جهانی، به ویژه ساختارهای كشورهای پیشرفته و صنعتی جهان از اهمیت بالایی برخوردار است. در كشورهای در حال توسعه بیش از ۹۰ درصد سازمانها و واحدهای صنعتی در طبقه صنایع كوچك و متوسط قرار دارند، به گونه­ای كه حدود ۷۵ درصد از تولید ناخالص داخلی آنها توسط بنگاههای كوچك و متوسط شكل می‏گیرد و این در حالی است كه در سایر نقاط جهان این سهم ۵۰ درصد است. به طوركلی، واحدهای كوچك و متوسط نقش مهمی را در اقتصاد و زندگی اجتماعی جوامع امروزی، به­ویژه كشورهای در حال توسعه ایفا كرده و تأثیر فراوانی در ایجاد كار در بخشهای غیركشاورزی، صادرات، بازرگانی داشته و ارزش افزوده بسیاری را به همراه دارند. این بخش علاوه بر ایجاد مشاغل جدید، سهم بسزایی در توسعه و رشد مهارتهای فنی، حرفه­ای و همچنین ایجاد دوره­های كارشناسی و آموزشی برای تربیت نیروی كار غیرمتخصص عهده­دار است. دامنه این فعالیت تنها به ایجاد اشتغال ختم نشده و دیگر بخشهای اقتصادی مانند كشاورزی، تولید، صنعت و همچنین بخشهای خدماتی از قبیل تجارت، توریسم، حمل و نقل، صادرات و... را پوشش می­دهد. فعال­ترین سازمانهای كوچك و متوسط در كشور تایوان با ۵۶ درصد از كل صادرات این كشور، چین با ۴۰ تا ۶۰ درصد و كره جنوبی با ۴۰ درصد هستند[۴].
سازمانهای كوچك و متوسط فناوری در رونق اقتصادی، توسعه فناوری و كارآفرینی نقش بسیار مؤثری دارند. توسعه این سازمانها در گرو ایجاد زیرساختهای لازم برای كاهش خطرپذیری آنها در دوران رشد فعالیت خود است. یكی از مهمترین این زیرساختها، انكوباتورهاست. انكوباتور یا مركز رشد فناوری برای كارآفرینان و واحدهای كوچك و متوسطی كه با تكیه بر علم و فناوری دارای ایده­های محوری قابل تجاری شدن هستند، برای مدت چند سال اطلاعات و مشاوره­های ضروری و نیز خدمات و تجهیزات مناسب را برای رشد و ارتقای آنها ارائه داده و آنها را برای حضور مستقل و مؤثر در صحنه فناوری كشور آماده می­كند.
در بسیاری از كشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته برنامه­هایی كه بنگاههای كوچك و متوسط را پشتیبانی می‏كنند، جزو زیرمجموعه­های اصلی برنامه ملی توسعه اقتصادی و اجتماعی هستند. این برنامه­ها دامنه وسیعی از مكانیسم­ها، مساعدتهای تكنیكی و پاداشهای مالیاتی را در برمی­گیرند.
سرمایه­گذاری مستقیم، آموزش، حمایت نوآوران و كارآفرینان و فرآوری تجاری مكانیسم­هایی برای پرورش سازمانهای كوچك است. تغییر دیدگاه فارغ­التحصیلان، درباره فناوری و تحقیقات، استقبال از حضور بخش خصوصی در اقتصاد، تجربه مثبت و موفق انكوباتورها در رشد اقتصاد محلی و كارآفرینی همگی شرایط لازم برای راه‏اندازی ساختاریافته مكانیسم كارآفرینی در كشور را فراهم كرده است. طی دو دهه اخیر مدارك و شواهد بسیاری مبنی بر تأثیر قابل توجه انكوباتورها در موفقیت و رشد كارآفرینان در زمینه پیشرفت كسب و كار جدید آنها قابل بررسی است. انكوباتورها در بسیاری از كشورهای در حال توسعه وجود دارند و در كشور ما نیز اخیراً توجه خاصی به این امر شده و بودجه قابل توجهی به آن اختصاص یافته است. برای مثال سازمان همیاری اشتغال فارغ­التحصیلان جهاد دانشگاهی در راستای سیاستهای كلان خود در محورهای پژوهش، آموزش، مطالعات و برنامه­ریزی و اطلاع­رسانی شغلی اقدامات ارزشمندی را به انجام رسانیده است. موضوع ایجاد مراكز رشد به­عنوان یك رویكرد اساسی در امر كارآفرینی و ایجاد اشتغال و شكل­گیری كسب و كارهای كوچك و متوسط از اهداف اجرایی این سازمان بوده است. این سازمان برای همیاری در اشتغال فارغ­التحصیلان طرح تأسیس مركز رشد فناوری اطلاعات را در نیمه دوم سال ۱۳۸۱ به سازمان مدیریت و برنامه­ریزی كشور ارائه كرد كه پس از ارزیابی و تصویب طرح و به‌دنبال دریافت موافقت اصولی، اقدامات لازم جهت راه­اندازی مركز رشد و تدوین فرایند جذب شركتها به ­عمل آمد. همچنین بودجه خاصی برای راه­اندازی انكوباتورها در دانشگاه­های مهم كشور پیش­بینی شده است.
●●نتیجه گیری
همزمان با شروع قرن بیست و یكم، دستیابی به موفقیت و بقا برای سازمانهای بزرگ مشكل­تر می شود. این واقعیت ناشی از ظهور عصر تجاری جدید است كه تغییر، یكی از خصایص اصلی آن است. این موقعیت جدید ضرورت بازنگری اساسی در اولویتهای تجارت، دیدگاه­های استراتژیك و مدل­های كسب و كاری كه تا به­حال به كار گرفته شده­اند را ضروری می­سازد. در جهان امروز كه تأكید سازمانها بر قابلیت سازگاری با تغییر در محیط تجاری است، یك روش مؤثر كه برای ایجاد ساختارهای سازمانی منعطف قبل از ورود به بازار رقابتی می­توان ارائه داد، بهره­گیری از انكوباتورهای تجاری است. انكوباتورها با افزایش قدرت رقابت­پذیری صنایع كوچك و متوسط مبتنی بر دانش كه معمولاً با ایده­ای نو راه­اندازی می شوند، عامل مهمی در توسعه ساختار اقتصادی كشورها در سطح ملی به حساب می­آیند و باید با توجه به شرایط ترسیم شده در این مقاله توجه ویژه­ای به انكوباتورها برای رشد اقتصادی و مقابله با عامل مخرب بیكاری در ایران به عمل آید.
منابع
۱ - كشمیری، مهدی و محمد جعفر صدیق “ساختارمند كردن نظام انكوباتوری، ضرورت توسعه انكوباتورها در ایران" www.istt.ir
۲ - اصغری، كیوان و مصطفی كریمیان اقبال “تحلیل روش‏های حمایت مالی از كارآفرینان و موسسات نوپا" www.istt.ir
۳ - محمد علی شفیعا "كارآفرینی با پیوند دانشگاه و صنعت" اولین كنگره ملی مهندسی صنایع و بهروری ۱۳۷۱
۴ - سید جلال موسوی بازرگانی “تعیین ضوابط طراحی برنامه‏های آموزش و پرورش كارآفرینان در ایران بر اساس مطالعه تطبیقی برنامه‏های مشابه جهانی" پایان نامه كارشناسی ارشد، سازمان مدیریت صنعتی ۱۳۷۸
۵ - احمد پور دارایانی، محمود و محمد مقیمی “نقش كارافرینی در بهبود دانش صاحبان كسب و كار كوچك" مجله تدبیر، شماره ۱۱۳، ۱۳۸۰
[۶] County.F, “What is a Business Incubator”, Economic Development Consultants of Jordan, August۲۰۰۰, www.nbia.com
[۷] Aernoundt.R, “Incubators: tool for Entrepreneurship”, Institute of Management Consultants of Jordan.
[۸] County.F, “What services does a Business Incubator Provide”, Economic Development Consultants of Jordan, July۲۰۰۰
[۹]Florida.R “The Rise of creative class” Proceeding of the XIX Conference on Science and Technology Parks, Quebec City, Canada, ۲۰۰۲
[۱۰] Lalkaka.R,”Best Practices in Business Incubation” paper presented to Belgian International Conference on Business Centers, Brussels, November۲۰۰۱
[۱۱] Eghbal.M.K, et.al” The Challenge of Supporting Private Enterprises through Incubation Programs in Isfahan Science Parks Association”Kyoto, Japan.
[۱۲] Bischoff.J,”An Overview of Successful International Technology Business Incubator Programmes”, paper presented to the first International Workshop on Technology Business Incubators in India, January۲۰۰۱

! سهیلا ابراهیمی: دانشجوی دكترای دانشگاه تربیت مدرس
! ! موسی زمان زاده دربان: دانشجوی كارشناسی دانشگاه علم و صنعت ایران
! ! ! بابك ابراهیمی: دانشجوی كارشناسی دانشگاه علم و صنعت ایران

منبع:ماهنامه تدبیر ، شماره ۱۶۶
نویسنده:سهیلا ابراهیمی و موسی زمان‏زاده دربان

منبع : خبرگزاری فارس