سرزمین عجایب

رقابت های مقدماتی یورو ۲۰۰۸ تمام اتفاقات این هفته فوتبال اروپا را تحت تأثیر قرار داد. خیلی ها به چمن مصنوعی استادیوم «لوژینکی» فکر می کردند، عده ای اسپانیای بدون رائول را مورد انتقاد قرار می دادند، گروهی از عدم اقتدار ایتالیا، قهرمان جهان می گفتند و برخی ها هم به دنبال شگفتی سازها بودند اما جام ملت های اروپا یا همان «یورو» ورای این دغدغه های مقطعی، با خاطرات دور یک قاره تب زده و مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تنیده در یک دوره رقابت فوتبالی صرف، به یاد آورده می شود.
● پیروزی در جنگ سرد
اولین دوره رقابت های جام ملت های اروپا در سال ۱۹۶۰ برگزار شد. توپ گرد در برخی از نقاط قاره سبز ناشناخته بود اما حداقل بازیکنان شوروی سابق خیلی خوب می دانستند چگونه به کمک این ابزار بزرگ مقابل دشمن فرضی که خود ساخته بودند، بجنگند و پیروز شوند. آنها با چنین محرک قدرتمندی بزرگان اروپای غربی را به زانو درآوردند و اولین قهرمان جام ملت های اروپا نام گرفتند.
آنچه در حاشیه رخ داد، جالب تر از متن به نظر می رسید. رسانه گروهی شوروی سابق این اتفاق خوش یمن را نشانه آغاز قدرتنمایی مقابل غربی های سرمایه دار می دانستند. به هرحال قهرمانی شوروی سابق یک اتفاق ساده نبود. چه اینکه سال های بعد و در هر رویارویی با تیم های نیم کره دیگر اروپا، برتری روانی «نخستین قهرمانی اروپا» با تأکید بر زبان آورده می شد. نمی توان با اطمینان گفت نیت مؤسس جام ملت های اروپا سیاسی نبوده و بر این اساس هم کاپیتان شوروی سابق هنگام بالای سر بردن جام قهرمانی به غوغای «پول سالاری» او و سایر غربی ها می خندید. اصطلاح کمونیست های قدرتمند از آن زمان وارد فرهنگ لغات بچه های کوچه و خیابان فرانسه، ایتالیا و... شد؛ بدون اینکه آنها بدانند در پس شکست کشورهایشان چه بازی تبلیغاتی بزرگی را باخته اند.
● به سوی خورشید
فرانسیسکو فرانکو، دیکتاتور بزرگ اسپانیا برای تبلیغ عقاید خود راه های مختلف را آزمود اما پس از مدتی متوجه شد تنها از طریق فوتبال می تواند ناگفته ها را بر زبان بیاورد. او به هر ترتیب قول میزبانی یورو ۶۴ را از سران یوفا گرفت و آماده حضور در ورزشگاه های مختلف شد.
رسوخ مسائل سیاسی در دل فوتبال گریزناپذیر بود، با این حال قضاوت جهت دار داوران برای رسیدن اسپانیا به اهداف غیر فوتبالی عجیب و غیرقابل هضم به نظر می رسید. نشستن فرانکو روی سکوهای به معنای کسب یک پیروزی ترجیحاً پر گل برای ماتادورها تلقی می شد. ناداوری، گل های صحیح حریف که نادیده گرفته می شدند و هزاران اتفاق درون میدان یک روی سکه را می نمایاند و روی دیگر در رختکن و هنگام بالا رفتن انگشت اشاره دیکتاتور به رخ کشیده می شد؛ «اگر نبرید، امنیت جانی خود و خانواده تان را به خطر انداخته اید. بروید و پیروز شوید. به هر قیمتی.»
در چنین فضایی، اسپانیا تا فینال حریف نداشت و در بازی نهایی نیز سوت پایان قبل از شروع زده شد! سرود رژیم فرانکو به نام «به سوی خورشید» در و دیوار استادیوم مادرید را می لرزاند و در این شرایط رقیب حتی اگر می خواست هم نمی توانست با سرنوشت محتوم خود بجنگد! فرانکو با ژست خاصی، جام را به کاپیتان مادریدی تیم خود داد. او، بعدها طی یک نطق آتشین این قهرمانی را به اسپانیا متمدن تبریک گفت و از اروپایی ها خواست دیگر اهالی «کاستیل» را گرسنه خطاب نکنند. جمله «اسپانیای متمدن» آنقدر دروغ بزرگی بود که مورد پذیرش همگان قرار بگیرد.
چه اینکه می گویند «دروغ هر چه بزرگتر باشد، باور پذیرتر خواهد بود.» نه! فوتبال و فرهنگ اسپانیا هرگز رنگ تمدن را به خود ندیده بود. در پایتخت و شهرهای دوستدار فرانکو، فوتبال مورد ستایش قرار می گرفت. دولت برای رئال مادرید هزاران هزار پزو خرج می کرد؛ همانطور که برای کشتن مخالفان خود در باسک و کاتالونیا سرمایه گذاری وسیعی انجام داده بود.
● ایتالیا و قهرمانی نوبرانه
سومین دوره جام ملت های اروپا در سال ۱۹۶۸ نیز زیر سایه بلند سیاست برگزار شد. ایتالیا که ۳۰ سال قبل از این تاریخ با حمایت ال دوچه (لقب موسولینی، دیکتاتور وقت به معنای پیشوا) دومین قهرمانی پیاپی در جام ژول ریمه را کسب کرده بود، در اندیشه یک قهرمانی دیگر بود. اتفاق مورد نظر به لطف مسائل حاشیه ای شکل گرفت. حزب حاکم سرزمین چکمه ای خود را تافته جدا بافته اروپا می نامید و بر همین اساس قصد داشت قدرتش را به سراسر اروپا دیکته کند.
ناداوری ها مانند دوره قبلی آشکار به نظر نمی رسید اما چند سال بعد خبر رسید به عده ای از بازیکنان رقیب ایتالیا گفته می شد اگر گل بزنند، دیگر خانواده خود را نخواهند دید! لاجوردی ها قهرمان شدند تا هیچ خونی ریخته نشود. همه راضی بودند. اهداف سیاسی در چمن سبز عملی شد، رقبای نگون بخت آبرومندانه دست های خود را بالا بردند و البته زنده ماندند و... یورو ۶۸ فواید زیادی داشت.
آن ۱۲ گل یکی از چند خاطره ماندگار صرفاً فوتبال تاریخ جام ملت های اروپا در جریان رقابت های مقدماتی یورو ۸۴ شکل گرفت. اسپانیا که این بار سایه فرانکو و البته داوران خریداری شده از سوی او را بالای سر خود نمی دید، برای صعود به مرحله اصلی هم دچار مشکل شد. چاره کار پیروزی با اختلاف ۱۱ گل بود. رقیب ضعیفی مانند مالت می توانست با اندکی تساهل جشنواره گل اسپانیا را به معرض دید عموم بگذارد،۲. ،۳ ۴ .. ماتادورها دروازه حریف را به توپ بسته بودند. هنگامی که گل نهم زده شد رؤیای دور از دسترس صعود به مرز واقعیت رسید اما یکی از مهاجمان مالت، مدافعان احساساتی اسپانیا را که ظاهراً از همان لحظه به باران پاریس (محل برگزاری رقابت های یورو ۸۴) می اندیشیدند، تنبیه کرد. بله! مالت گل زد.حذف اسپانیا قطعی به نظر می رسید اما ماتادورها مانند شخصیت اول کتاب «آخرین روزهای یک محکوم» خود را به در و دیوار می کوبیدند... سرانجام قفل ورود به یورو ۸۴ شکست و کشور مدیترانه ای اروپا راهی بزرگترین تورنمنت ملی قاره سبز شد.
اسپانیا ۱۲ - مالت یک. این نتیجه تاریخی، بزرگترین یادگار رقابت های مقدماتی تمام ادوار یورو باقی ماند. اسپانیا تا فینال پیش رفت، باز هم به شکلی استثنایی. آنها در آخرین بازی مقدماتی باید با اختلاف ۲ گل بر رقیب قدرتمند خود پیروز می شدند. قرمزها یک گل زدند، حمله کردند و حمله کردند اما از لرزیدن تور دروازه حریف خبری نبود تا اینکه سرانجام یک ناجی از راه رسید و در فاصله ۲ ثانیه مانده به پایان وقت تلف شده (بله! فقط ۲ ثانیه) صعود شاگردان «بوتراگئنو» را رقم زد.
● میهمان ناخوانده
همه می دانند یوگسلاوی به دلیل جنگ داخلی و مصائب مربوط به فروپاشی بلوک شرق از حضور در یورو ۹۲ محروم شد؛ با این حال عده زیادی نمی دانند دانمارک در چه شرایطی جایگزین آنها شد. «ادواردو گالئانو» نویسنده کتاب «فوتبال در آفتاب و سایه» این موضع را توصیف کرد: «وایکینگ ها به سنت دیرینه مردان کشور خود مشغول خوشگذرانی در تعطیلات بودند که نماینده یوفا با آنها تماس گرفت و اظهار داشت باید طی چند روز آینده آماده انجام اولین بازی خود در یورو ۹۲ شوند! دانمارکی ها فقط چند ساعت فرصتداشتند چربی های ناشی از پرخوری در تعطیلات را آب کنند.
نتیجه؟ دانمارک به هر ترتیب ممکن آماده بازی در سوئد شد و از گروه خود هم بالا آمد! بازی نیمه نهایی مقابل هلند که برکمپ را جایگزین فان باستن مصدوم کرده بود، بسیار دراماتیک شد. در رالی گل رقبا، تیم اسکاندیناوی چهارچوب شناس تر بود. قرمز و سفید ها راهی فینال شدند. اینجا دیگر آلمان حضور داشت... نه! ماجرا، در کتاب گالئانو به زیباترین شکل ممکن توصیف شده است، «همه می گفتند آلمان سختکوش که دستان بازیکنانش بوی گوشت قصابی رامی دهد، دانمارکی های سرخوش را مغلوب خواهد کرد.» دانمارک به پیروزی و در نهایت جام رسید. چقدر عجیب!
قهرمانی یونان در یورو ۲۰۰۴ و شکست تلخ ایتالیا در ۲۰ ثانیه پایانی بازی نهایی یورو ۲۰۰۰ هم در تاریخ جام ملت ها باقی ماند اما آنچه در سطور بالا خواندید به مراتب عجیب تر بود؛ عجیب تر از واکنش دوستداران فوتبال سرزمین چکمه ای که به تصور قطعی شدن برتری تیم کشورشان در فینال یورو ۲۰۰۰ راهی خیابان ها شدند اما ۵ دقیقه بعد اشک ریزان و ساکت به منازل خود بازگشتند.

منبع : روزنامه ابرار ورزشی