شان نزول سوره ال عمران

۱) الم.
۲) اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ.
الف‏، لام‏، میم‏.
خداست كه هیچ معبودِ [بحقی‏] جز او نیست و زنده [پاینده‏] است‏.
□□□
شصت نفر از مسیحیان نجران برای تحقیق دربارهٔ اسلام و محاجّه با رسول خدا وارد مدینه شدند. چهارده نفر از آنها از اشراف و بزرگان نجران بودند. امیر و رئیس آنها «عاقب» نام داشت و مشاور او ایهم نامیده می‌شد و نفر سوم «ابوحارثه» نام داشت كه مردی عالم و دانشمند بود و پادشاهان روم به دستور او بنای كلیسا می‌نمودند و او تمام كتب مسیحیان را از حفظ داشت. این گروه با لباس‌های فاخر و زیبا و پرزرق و برقی وارد مسجد پیامبر شدند. پیامبر نماز عصر را با مسلمانان خوانده بود و آنها هم طبق رسوم خودشان مشغول خواندن نماز شدند. پس از آن با حضرت به گفتگو پرداختند. پیامبر آنها را به دین اسلام دعوت نمود. ولی آنها اجابت ننمودند و گفتند: مذهب ما حق است و ما از حق تجاوز نمی‌كنیم. پیامبر فرمود: شما چگونه بر آئین حق هستید در حالی كه برای خداوند فرزند قائلید، عیسی را پسر خدا می‌دانید و صلیب را پرستش می‌كنید؟ عاقب و ایهم پرسیدند: اگر عیسی پسر خدا نیست پس پسر كیست؟ پیامبر فرمود: آیا شما قبول دارید كه هر پسری به پدر خود شبیه است؟ گفتند: بله. فرمود: آیا این‌طور نیست كه خداوند به هر چیزی احاطه دارد و روزی موجودات با اوست؟ گفتند: آری. فرمود: آیا عیسی چنین بود؟ گفتند: نه. فرمود: آیا می‌دانید كه خداوند دانا است و هیچ چیزی در آسمان و زمین بر او پوشیده نیست، آیا عیسی غیر از آنچه خدا به او یاد داده بود چیزی می‌دانست؟ گفتند: خیر. فرمود: آیا عیسی را مادرش مانند سایر كودكان در رحم خود حمل نكرد و بعد او را به دنیا آورد و عیسی پس از تولد همچون كودكان دیگر غذا می‌خورد؟ گفتند: بله. فرمود: پس او چگونه پسر خداست در حالی كه هیچ شباهتی به پدرش ندارد؟ در اینجا همهٔ آنها ساكت شدند و سپس حدود ۸۰ آیه از سورهٔ آل عمران نازل شد.
● آیه ۱۲ سوره آل عمران
۱۲) قُلْ لِلَّذِینَ كَفَرُوا سَتُغْلَبُونَ وَ تُحْشَرُونَ إِلی جَهَنَّمَ وَ بِئْسَ الْمِهادُ.
به كسانی كه كفر ورزیدند بگو: «به زودی مغلوب خواهید شد و [سپس در روز رستاخیز] در دوزخ محشور می‏شوید، و چه بد بستری است‏».
□□□
پس از پیروزی مسلمانان در جنگ بدر یهودیان گفتند: آن پیامبری كه ما توصیف او را در كتاب خود تورات خوانده‌ایم كه در جنگ شكست نمی‌خورد همین پیامبر است. ولی در جنگ احد كه به شكست پیامبر و شكست مسلمانان انجامید گفتند: به خداوند سوگند این آن پیامبری نیست كه در تورات به آن بشارت داده شده و بر كینه و عدوات و دشمنی خود با رسول خدا و مسلمانان افزودند و پیمانی را كه با پیامبر بسته بودند قبل از پایان مدت نقض كردند. پس از آن تعدادی از آنان به مكه رفتند و با مشركان برای مبارزه با مسلمانان همدست شدند و سپس به مدینه برگشتند. به دنبال این واقعه آیهٔ فوق نازل شد و خداوند به وعدهٔ خود وفا نمود، یهود بنی‌قریظه كشته و بنی‌نضیر تبعید شدند و قلعهٔ خبیر به دست امیرالمؤمنین گشوده شد و حقیقت دین اسلام و صدق ادعای پیامبر به آنان ثابت شد.
● آیه ۱۳ سوره آل عمران
۱۳) قَدْ كانَ لَكُمْ آیَهٌٔ فِی فِئَتَیْنِ الْتَقَتا فِئَهٌٔ تُقاتِلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ أُخْری كافِرَهٌٔ یَرَوْنَهُمْ مِثْلَیْهِمْ رَأْیَ الْعَیْنِ وَ اللَّهُ یُؤَیِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یَشاءُ إِنَّ فِی ذلِكَ لَعِبْرَهًٔ لِأُولِی الْأَبْصارِ.
قطعاً در برخورد میان دو گروه‏، برای شما نشانه‏ای [و درس عبرتی‏] بود. گروهی در راه خدا می‏جنگیدند، و دیگر [گروه‏] كافر بودند كه آنان [= مؤمنان‏] را به چشم‏، دو برابر خود می‏دیدند؛ و خدا هر كه را بخواهد به یاری خود تأیید می‏كند، یقیناً در این [ماجرا] برای صاحبان بینش عبرتی است‏.
□□□
این آیه دربارهٔ چگونگی جنگ بدر نازل شده و اینكه خداوند چگونه جمعیت مسلمانان را در نظر كفار بیش از دو برابر جلوه دارد. در جنگ بدر تعداد مسلمانان ۳۱۳ نفر بود. فرماندهی مهاجران با علی و فرماندهی انصار با سعدبن عباده بود. ابتدا لشكر اسلام به نظر مشركان حقیر و قلیل آمد و سبقت به قتال نمودند ولی بعداً به قدرت الهی چنان مرعوب شدند كه آنها را دو برابر تعداد خودشان می‌دیدند. سرانجام سپاه اسلام با پیروزی كامل به مدینه بازگشت و خداوند آنها را بر كفار غلبه داد.
● آیه ۲۳ سوره آل عمران
۲۳) أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ أُوتُوا نَصِیباً مِنَ الْكِتابِ یُدْعَوْنَ إِلی كِتابِ اللَّهِ لِیَحْكُمَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ یَتَوَلَّی فَرِیقٌ مِنْهُمْ وَ هُمْ مُعْرِضُونَ.
آیا داستان كسانی را كه بهره‏ای از كتاب [تورات‏] یافته‏اند ندانسته‏ای كه چون به سوی كتاب خدا فرا خوانده می‏شوند تا میانشان حكم كند، آنگه گروهی از آنان به حال اعراض‏، روی برمی‏تابند؟
□□□
زن و مردی از اهل خبیر مرتكب زنا شدند و حكم تورات آن بود كه باید سنگسار شوند ولی چون آنها از طبقه اشراف بودند از اجرای این دستور دربارهٔ آنها سرباز زدند و نزد پیامبر آمدند به امید آنكه حكمی فرماید كه آسان‌تر باشد. پیامبر نیز همان حكم را برای آنها تعیین كرد. بعضی از بزرگان یهود به پیامبر اعتراض كردند و گفتند این قضاوت از عدالت به دور است و منكر چنین مجازاتی در تورات شدند. حضرت فرمود تورات را حاضر كردند و «ابن صوریا» را كه دانشمندان یهود و اعلم به تورات بود آوردند. پیامبر دستور داد قسمتی از تورات را تلاوت كند و او چون به آیه رجم رسید دست روی آن گذاشت و تلاوت نكرد. عبدالله‌بن سلام كه از دانشمندان یهود بود و اسلام اختیار كرده بود در آنجا حضور داشت، او فوراً متوجه شد و برخاست و دست ابن صوریا را برداشت و آن آیه را تلاوت نمود. در تورات نوشته كه مرد زن‌دار و زن شوهر دار اگر مرتكب زنا شوند و ثابت شود باید آن دو را رجم نمود. سپس به حكم پیامبر آن دو را سنگسار كردند. در این هنگام جمعی از یهودیان خشمناك شدند و این آیه دربارهٔ آنان نازل گردید.
● آیه ۲۶ سوره آل عمران
۲۶) قُلِ اللَّهُمَّ مالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِی الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِیَدِكَ الْخَیْرُ إِنَّكَ عَلی كُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ.
بگو: «بار خدایا، تویی كه فرمانفرمایی‏؛ هر آن كس را كه خواهی‏، فرمانروایی بخشی‏؛ و از هر كه خواهی‏، فرمانروایی را باز ستانی‏؛ و هر كه را خواهی‏، عزت بخشی‏؛ و هر كه را خواهی‏، خوار گردانی‏؛ همه خوبیها به دست توست‏، و تو بر هر چیز توانایی‏».
□□□
در زمان جنگ خندق وقتی مسلمانان مشغول حفر گودال در اطراف مدینه بودند ناگهان به سنگ بزرگ و سختی برخوردند كه از حركت دادن و یا شكستن آن درماندند، این جریان را به عرض پیامبر رساندند. پیامبر وارد خندق شد و كلنگی برگرفت و محكم بر روی سنگ فرود آورد. از برخورد كلنگ با سنگ جرقه‌ای جستن كرد و پیامبر تكبیر گفت و مسلمانان هم با او تكبیر گفتند. پیامبر برای بار دوم كلنگ را بر سر سنگ فرود آورد و دوباره جرقه‌ای ظاهر شد و پیامبر تكبیر گفت و مسلمانان هم تكبیر گفتند و بار سوم هم همین اتفاق افتاد. سلمان از پیامبر علت این كار را پرسید و پیامبر فرمود: در میان برقی كه اول بار ظاهر شد كاخ‌های حیره و مداین را دیدم و بار دوم كاخ‌های روم و بار سوم كاخ‌های صنعا و یمن را دیدم و هر سه بار برادرم جبرئیل به من مژده داد كه آنها در زیر پرچم اسلام و در اختیار مسلمانان قرار خواهد گرفت و من در آن حال تكبیر پیروزی گفتم. مسلمانان واقعی از این بشارت بسیار خوشحال شدند ولی منافقان با ناراحتی و استهزاء گفتند: چه خیال باطل و چه وعدهٔ محالی. در حالی كه اینجا از ترس جان خود مشغول حفر خندق هستند آرزوی فتح كشورهای بزرگ را در سر می‌پرورانند. در این زمان بود كه این آیات نازل شد.
● آیات ۳۱ و ۳۲ سوره آل عمران
۳۱) قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ.
۳۲) قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْكافِرِینَ.
بگو: «اگر خدا را دوست دارید، از من پیروی كنید تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشاید، و خداوند آمرزنده مهربان است‏».
بگو: «خدا و پیامبر [او] را اطاعت كنید.» پس اگر رویگردان شدند، قطعاً خداوند كافران را دوست ندارد.
□□□
برای این آیات دو شأن نزول آمده است یكی اینكه: كسانی بودند كه در ظاهر ادعای دوستی و محبت خداوند داشتند ولی عمل به دستورات الهی در آنها كمتر دیده می‌شد. دیگر اینكه: گروهی از نصارای نجران خدمت پیامبر رسیدند و اظهار داشتند كه ما عبادت مسیح می‌كنیم برای محبت به خدا.
● آیه ۶۹ سوره آل عمران
۶۹) وَدَّتْ طائِفَهٌٔ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ لَوْ یُضِلُّونَكُمْ وَ ما یُضِلُّونَ إِلاَّ أَنْفُسَهُمْ وَ ما یَشْعُرُونَ.
گروهی از اهل كتاب آرزو می‏كنند كاش شما را گمراه می‏كردند، در صورتی كه جز خودشان [كسی‏] را گمراه نمی‏كنند و نمی‏فهمند.
□□□
طایفه‌ای از اهل كتاب كه یهودی بودند می‌خواستند به لطایف الحیل حذیفه و عمار و معاذ را كه از مسلمانان سرشناس و مبارز به آئین خود درآوردند و با وسوسه‌های شیطانی از اسلام باز دارند. در این جا این آیه نازل شد و به همهٔ مسلمانان هشدار داد.
● آیه ۷۲ سوره آل عمران
۷۲) وَ قالَتْ طائِفَهٌٔ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ آمِنُوا بِالَّذِی أُنْزِلَ عَلَی الَّذِینَ آمَنُوا وَجْهَ النَّهارِ وَ اكْفُرُوا آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ.
و جماعتی از اهل كتاب گفتند: «در آغاز روز به آنچه بر مؤمنان نازل شد، ایمان بیاورید، و در پایان [روز] انكار كنید؛ شاید آنان [از اسلام‏] برگردند».
□□□
۱۲ نفر از مسلمانان یهود نقشه‌ای برای متزلزل ساختن ایمان مسلمانان طرح نمودند و با یكدیگر همدست شدند كه اول روز به حسب ظاهر خدمت پیامبر برسند و ایمان بیاورند ولی در آخر روز كافر شوند و وقتی از آنان سؤال شد كه چرا چنین كردید بگویند ما صفات محمد را از نزدیك مشاهده كردیم و وقتی به كتب دینی خود مراجعه كردیم متوجه شدیم صفات و روش او با آنچه در تورات است تطبیق نمی‌كند و لذا برگشتیم. این موضوع سبب می‌شود كه در ایمان مسلمانان تزلزل ایجاد شود و آیه فوق به این دلیل نازل شد.
● آیه ۷۵ سوره آل عمران
۷۵) وَ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِقِنْطارٍ یُؤَدِّهِ إِلَیْكَ وَ مِنْهُمْ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِدِینارٍ لا یُؤَدِّهِ إِلَیْكَ إِلاَّ ما دُمْتَ عَلَیْهِ قائِماً ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا لَیْسَ عَلَیْنا فِی الْأُمِّیِّینَ سَبِیلٌ وَ یَقُولُونَ عَلَی اللَّهِ الْكَذِبَ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ.
و از اهل كتاب‏، كسی است كه اگر او را بر مال فراوانی امین شمری‏، آن را به تو برگرداند؛ و از آنان كسی است كه اگر او را بر دیناری امین شمری‏، آن را به تو نمی‏پردازد، مگر آنكه دایماً بر [سر] وی به پا ایستی‏.این بدان سبب است كه آنان [به پندار خود] گفتند: «در مورد كسانی كه كتاب آسمانی ندارند، بر زیان ما راهی نیست‏.» و بر خدا دروغ می‏بندند با اینكه خودشان [هم‏] می‏دانند.
□□□
این آیه درباره دو نفر از یهودیان نازل شد. یكی از آنان امانت‌دار و درست‌كردار بود و دیگری پست و خیانتكار. اولی «عبدالله‌ بن سلام» بود كه یكی از ثروتمندان مقدار زیادی طلا نزد او به امانت گذاشت و او همهٔ آن را به موقع به صاحبش برگرداند و به این خاطر خداوند در این آیه او را می‌ستاید و دیگری «فنحاص‌بن عازورا» بود كه شخصی یك دینار به وی امانت داد و او در آن خیانت كرد و به این خاطر خداوند او را در این آیه سرزنش می‌كند.
● آیه ۷۷ سوره آل عمران
۷۷) إِنَّ الَّذِینَ یَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَیْمانِهِمْ ثَمَناً قَلِیلاً أُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِی الْآخِرَهِٔ وَ لا یُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَهِٔ وَ لا یُزَكِّیهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ.
كسانی كه پیمان خدا و سوگندهای خود را به بهای ناچیزی می‏فروشند، آنان را در آخرت بهره‏ای نیست‏؛ و خدا روز قیامت با آنان سخن نمی‏گوید، و به ایشان نمی‏نگرد، و پاكشان نمی‏گرداند، و عذابی دردناك خواهند داشت‏.
□□□
جمعی از احبار یهود مانند «كعب‌بن اشرف و ابی‌بن رافع و حیّ‌بن اخطب» كه موقعیت اجتماعی خویش را در خطر می‌دیدند كوشش كردند نشانه‌هایی را كه در تورات درباره آخرین پیامبر وجود داشت و شخصاً نگارش كرده بودند تحریف كنند و سوگند یاد كنند كه جمله‌های تحریف شده، از جانب خداست. به همین جهت این آیه نازل شد و به آنان هشدار داد. و بعضی گفته‌اند كه این آیه در مورد «اشعث‌بن قیس» است كه می‌خواست زمین شخصی را به دروغ تصاحب كند و زمانی كه قصد داشت برای اثبات ادعای خود سوگند یاد كند این آیه نازل شد. در این هنگام اشعث ترسید و زمین را به صاحبش برگرداند.● آیه ۷۹ و ۸۰ سوره آل عمران
۷۹) ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُؤْتِیَهُ اللَّهُ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ وَ النُّبُوَّهَٔ ثُمَّ یَقُولَ لِلنَّاسِ كُونُوا عِباداً لِی مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لكِنْ كُونُوا رَبَّانِیِّینَ بِما كُنْتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتابَ وَ بِما كُنْتُمْ تَدْرُسُونَ.
۸۰) وَ لا یَأْمُرَكُمْ أَنْ تَتَّخِذُوا الْمَلائِكَهَٔ وَ النَّبِیِّینَ أَرْباباً أَ یَأْمُرُكُمْ بِالْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ.
هیچ بشری را نسزد كه خدا به او كتاب و حكم و پیامبری بدهد؛ سپس او به مردم بگوید: «به جای خدا، بندگان من باشید.» بلكه [باید بگوید:] «به سبب آنكه كتاب [آسمانی‏] تعلیم می‏دادید و از آن رو كه درس می‏خواندید، علمای دین باشید.»
و [نیز] شما را فرمان نخواهد داد كه فرشتگان و پیامبران را به خدایی بگیرید.آیا پس از آنكه سر به فرمان [خدا] نهاده‏اید [باز] شما را به كفر وامی‏دارد؟
□□□
دربارهٔ این آیات دو شأن نزول ذكر كرده‌اند. یكی اینكه دو نفر از یهودیان به نامهای «ابورافع قرظی و سید نجرانی» خدمت پیامبر رسیدند و عرض كردند: آیا اراده داری ما تو را عبادت كنیم و مقام خدایی برای تو قایل شویم؟ پیامبر فرمود: معاذالله كه غیر خدا معبود شود و من اجازه دهم كسی غیر از خدای یگانه مورد پرستش قرار گیرد و من هرگز برای چنین امری مبعوث نشده‌ام و مأمور نیستم. و دیگر اینكه شخصی نزد پیامبر اسلام آمد و اظهار داشت ما به تو مانند دیگران سلام می‌كنیم و به نظر ما چنین احترامی كافی نیست از تو تقاضا داریم به ما اجازه دهی تو را سجده كنیم. پیامبر فرمود: سجده برای غیر خدا جایز نیست. شما فقط به پیامبر خود احترام بگذارید و از او پیروی نمایید.
● آیات ۸۶ و ۸۹ سوره آل عمران
۸۶) كَیْفَ یَهْدِی اللَّهُ قَوْماً كَفَرُوا بَعْدَ إِیمانِهِمْ وَ شَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَ جاءَهُمُ الْبَیِّناتُ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ.
۸۷) أُولئِكَ جَزاؤُهُمْ أَنَّ عَلَیْهِمْ لَعْنَهَٔ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَهِٔ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ.
۸۸) خالِدِینَ فِیها لا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ یُنْظَرُونَ.
۸۹) إِلاَّ الَّذِینَ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ.
چگونه خداوند، قومی را كه بعد از ایمانشان كافر شدند، هدایت می‏كند؟ با آنكه شهادت دادند كه این رسول‏، بر حق است و برایشان دلایل روشن آمد، و خداوند قوم بیدادگر را هدایت نمی‏كند.
آنان‏، سزایشان این است كه لعنت خدا و فرشتگان و مردم‏، همگی برایشان است‏.
در آن [لعنت‏] جاودانه بمانند؛ نه عذاب از ایشان كاسته گردد و نه مهلت یابند.
مگر كسانی كه پس از آن توبه كردند و درستگاری [پیشه‏] نمودند، كه خداوند آمرزنده مهربان است‏.
□□□
مردی از انصار به نام «حارث‌بن سوید‌بن صامت» شخصی به نام «محذّربن زیاد بلوی» را به مكر كشت و از ترس مجازات به مكه فرار كرد و مرتد شد و به مشركین مكه پیوست. ولی بعد از كار خود سخت پشیمان شد و یك نفر از اقوام خویش را به مدینه نزد پیامبر فرستاد تا از ایشان سؤال كند كه راه بازگشتی برای او هست یا نه؟ در این زمان آیات فوق نازل شد و خداوند توبه او را با شرایط خاصی پذیرفت. آن شخص این آیات را نوشت و نزد او برد. حارث گفت: من می‌دانم كه تو راست می‌گویی و پیامبر از تو راستگوتر و خداوند راستگوترین است و به خدمت پیامبر رسید و مجدداً اسلام آورد و عاقبت به خیر شد.
● آیه ۹۰ سوره آل عمران
۹۰) إِنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا بَعْدَ إِیمانِهِمْ ثُمَّ ازْدادُوا كُفْراً لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الضَّالُّونَ.
كسانی كه پس از ایمان خود كافر شدند، سپس بر كفر [خود] افزودند، هرگز توبه آنان پذیرفته نخواهد شد، و آنان خود گمراهانند.
□□□
همانطور كه در آیات قبل اشاره شد حارث‌بن سوید و یازده نفر از یارانش بنابه دلایلی مرتد شدند. حارث پشیمان شدو به اسلام برگشت اما یاران او گفتند: ما در مكه می‌مانیم و به راه خود بر ضد پیامبر ادامه می‌دهیم و انتظار شكست او را داریم؛ اگر مقصود ما حاصل شد چه بهتر در غیر این صورت توبه می‌كنیم و محمد نیز توبهٔ ما را خواهد پذیرفت.
● آیه ۱۰۰ سوره آل عمران
۱۰۰) یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تُطِیعُوا فَرِیقاً مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْكِتابَ یَرُدُّوكُمْ بَعْدَ إِیمانِكُمْ كافِرِینَ.
ای كسانی كه ایمان آورده‏اید، اگر از فرقه‏ای از اهل كتاب فرمان برید، شما را پس از ایمانتان به حال كفر برمی‏گردانند.
□□□
گفته شده این آیه درباره دو قبیلهٔ اوس و خزرج نازل شده است. روزی جمعی از برزگان این دو قبیله نشسته بودند و با یكدیگر صحبت می‌كردند، در این هنگام «شاس ‌بن قیس» یهودی بر آنها عبور نمود و به واسطهٔ عنادی كه با اسلام داشت در غضب شد كه چگونه ما‌بین این دو قبیله كه همیشه نزاع بود این چنین صلح و صفا برقرار شده و چگونه اسلام به تألیف قلوب آنها پرداخته است. لذا جوانی از یهود را مأمور نمود كه به میان آنها برود و حوادث جنگ «بغاث» را به یاد آنان آورد. او آمد در كنار آنها نشست و صحبت روز ظفر یافتن اوس بر خزرج را نمود و اشعاری كه در آن روز ظفر یافتن اوس بر خزرج را نمود و اشعاری كه در آن روز گفته بودند را خواند. این سخنان مؤثر واقع شد و و طرفین با یكدیگر به صحبت‌های خشونت‌آمیز پرداختند تا آنكه هر دسته اسلحهٔ خود را برداشته و آمادهٔ جنگ شدند. خبر به پیامبر رسید و با اصحاب آمدند. حضرت به آنان فرمود: آیا به جاهلیت رجوع نمودید با آنكه من در میان شما هستم و خداوند شما را به اسلام، گرامی فرمود و رسوم جاهلیت را برداشت و ما‌بین شما تألیف نمود. بعد از این سخنان پشیمان شدند و فهمیدند كه این از وساوس شیطان و حیله دشمنان بوده و اسلحه را كنار گذاشته دست در گردن یكدیگر انداختند و گریستند و استغفار نمودند.
● آیات ۱۱۱ تا ۱۱۴ سوره آل عمران
۱۱۱) لَنْ یَضُرُّوكُمْ إِلاَّ أَذیً وَ إِنْ یُقاتِلُوكُمْ یُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا یُنْصَرُونَ.
۱۱۲) ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّهُٔ أَیْنَ ما ثُقِفُوا إِلاَّ بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَ حَبْلٍ مِنَ النَّاسِ وَ باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الْمَسْكَنَهُٔ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانُوا یَكْفُرُونَ بِآیاتِ اللَّهِ وَ یَقْتُلُونَ الْأَنْبِیاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ ذلِكَ بِما عَصَوْا وَ كانُوا یَعْتَدُونَ.
۱۱۳) لَیْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّهٌٔ قائِمَهٌٔ یَتْلُونَ آیاتِ اللَّهِ آناءَ اللَّیْلِ وَ هُمْ یَسْجُدُونَ.
۱۱۴) یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَ أُولئِكَ مِنَ الصَّالِحِینَ.
جز آزاری [اندك‏] هرگز به شما زیانی نخواهند رسانید؛ و اگر با شما بجنگند، به شما پشت نمایند، سپس یاری نیابند.
هر كجا یافته شوند، به خواری دچار شده‏اند- مگر آنكه به پناه امان خدا و زینهار مردم [روند]- و به خشمی از خدا گرفتار آمدند، و [مُهر] بینوایی بر آنان زده شد. این بدان سبب بود كه به آیات خدا كفر می‏ورزیدند و پیامبران را بناحق می‏كشتند. [و نیز] این [عقوبت‏] به سزای آن بود كه نافرمانی كردند و از اندازه درمی‏گذرانیدند.
[ولی همه آنان‏] یكسان نیستند.از میان اهل كتاب‏، گروهی درستكردارند كه آیات الهی را در دل شب می‏خوانند و سر به سجده می‏نهند.
به خدا و روز قیامت ایمان دارند؛ و به كار پسندیده فرمان می‏دهند و از كار ناپسند باز می‏دارند؛ و در كارهای نیك شتاب می‏كنند، و آنان از شایستگانند.
□□□
زمانی كه «عبدالله‌ بن سلام»، كه از دانشمندان یهود بود و گروهی دیگر اسلام آوردند دوستانشان نزد آنان آمدند و شروع به ملامت و نكوهش آنها نمودند كه چرا آئین گذشتگان خود را ترك گفته و به اسلام ایمان آورده اند و در صدد برآمدند آنها را به شرارت متهم كنند تا در نظر دیگر یهودیان خوار و زبون جلوه كنند و دیگران از آنها پیروی نكنند، به همین خاطر همه جا پخش كردند كه فقط جمعی از اشرار مسلمان شده‌اند. پس این آیات نازل شد و از مسلمانان پشتیبانی كرد و ذلت و بیچارگی یهودیان را بیان كرد.
● آیات ۱۱۸ تا ۱۲۰ سوره آل عمران
۱۱۸) یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَهًٔ مِنْ دُونِكُمْ لا یَأْلُونَكُمْ خَبالاً وَدُّوا ما عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْواهِهِمْ وَ ما تُخْفِی صُدُورُهُمْ أَكْبَرُ قَدْ بَیَّنَّا لَكُمُ الْآیاتِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْقِلُونَ.
۱۱۹) ها أَنْتُمْ أُولاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَ لا یُحِبُّونَكُمْ وَ تُؤْمِنُونَ بِالْكِتابِ كُلِّهِ وَ إِذا لَقُوكُمْ قالُوا آمَنَّا وَ إِذا خَلَوْا عَضُّوا عَلَیْكُمُ الْأَنامِلَ مِنَ الْغَیْظِ قُلْ مُوتُوا بِغَیْظِكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ.
۱۲۰) إِنْ تَمْسَسْكُمْ حَسَنَهٌٔ تَسُؤْهُمْ وَ إِنْ تُصِبْكُمْ سَیِّئَهٌٔ یَفْرَحُوا بِها وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا لا یَضُرُّكُمْ كَیْدُهُمْ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ بِما یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ.
ای كسانی كه ایمان آورده‏اید، از غیر خودتان‏، [دوست و] همراز مگیرید. [آنان‏] از هیچ نابكاری در حق شما كوتاهی نمی‏ورزند. آرزو دارند كه در رنج بیفتید. دشمنی از لحن و سخنشان آشكار است‏؛ و آنچه سینه ‏هایشان نهان می‏دارد، بزرگتر است‏.در حقیقت‏، ما نشانه‏ ها[ی دشمنی آنان‏] را برای شما بیان كردیم‏، اگر تعقل كنید.
هان‏، شما كسانی هستید كه آنان را دوست دارید، و [حال آنكه‏] آنان شما را دوست ندارند، و شما به همه كتابها[ی خدا] ایمان دارید؛ و چون با شما برخورد كنند می‏گویند: «ایمان آوردیم‏.» و چون [با هم‏] خلوت كنند، از شدت خشم بر شما، سر انگشتان خود را می‏گزند. بگو: «به خشم خود بمیرید» كه خداوند به راز درون سینه‏ها داناست‏.
اگر به شما خوشی رسد آنان را بدحال می‏كند؛ و اگر به شما گزندی رسد بدان شاد می‏شوند؛ و اگر صبر كنید و پرهیزگاری نمایید، نیرنگشان هیچ زیانی به شما نمی‏رساند؛ یقیناً خداوند به آنچه می‏كنند احاطه دارد.
□□□
بعضی از مسلمانان به واسطه قرابت یا همسایگی یا عهد مودتی كه با كفار داشتند با آنها مراوده و دوستی داشتند. آنها مكار و حیله‌گر بودند و مسلمین ساده و بی‌نفاق و از روی صمیمیتی كه با آنان داشتند بعضی از اسرار را به آنها می‌‌گفتند. به همین خاطر خداوند به پیامبر خود وحی فرمود كه به مسلمانان بگوید از كفار بپرهیزند و آنها را محرم اسرار خود قرار ندهند. اینها مشقت و سختی شما را در دنیا و آخرت دوست دارند و با اینكه ظاهراً می‌خواهند با شما دوستی كنند ولی عداوت از سخنان آنان آشكار است و بغض و كینهٔ باطنی آنها و آنچه در دل دارند زیادتر است از آنچه اظهار می‌كنند.● آیه ۱۴۴ سوره آل عمران
۱۴۴) وَ ما مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِكُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللَّهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللَّهُ الشَّاكِرِینَ.
و محمد، جز فرستاده‏ای كه پیش از او [هم‏] پیامبرانی [آمده و] گذشتند، نیست‏. آیا اگر او بمیرد یا كشته شود، از عقیده خود برمی‏گردید؟ و هر كس از عقیده خود بازگردد، هرگز هیچ زیانی به خدا نمی‏رساند، و به زودی خداوند سپاسگزاران را پاداش می‏دهد.
□□□
این آیه دربارهٔ یكی از حوادث جنگ احد نازل شده و آن این است كه در بحبوحهٔ جنگ یكی از كفار با سنگی پیشانی و دندان پیامبر را شكست و لب حضرت شكافت و خون صورت ایشان را پوشانید و دشمن از همه طرف به پیامبر حمله می‌كرد تا ایشان را به قتل برساند و یكی از پرچمداران اسلام به نام «مصعب‌بن عمیر» حملات آنان را دفع می‌كرد تا اینكه كشته شد و دشمنان فكر كردند پیامبر است كه كشته شده، به همین خاطر یكی با صدای بلند فریاد زد محمد را كشتم، محمد را كشتم. این خبر به همان اندازه كه باعث تقویت روحیهٔ مشركان شد موجب تضعیف روحیهٔ مسلمانان شد و در میان آنان تزلزل ایجاد كرد به همین خاطر از همه طرف شروع به فرار نمودند و بعضی از آنها به فكر افتادند كه توسط عبدالله‌ بن ابی سفیان امان بگیرند و بعضی گفتند اگر محمد پیامبر بود كشته نمی‌شد. و این دو دسته گر‌چه ظاهراً مسلمان بودند ولی سست عقیده و منافق بودند، ولی بعضی مثل علی و ابودجانه و تعدادی دیگر، مردم را به مقاومت دعوت می‌كردند و می‌گفتند، اگر پیامبر كشته شده خدای او كه كشته نشده، بعد از پیامبر زندگی به چه درد می‌خورد؛ بروید بكشید بخاطر آن چیزی كه محمد به خاطرش كشته شد و جنگ كردند تا كشته شدند. بعد از این جریان و روشن شدن این اشتباه آیه فوق نازل شد.
● آیه ۱۶۵ سوره آل عمران
۱۶۵) أَ وَ لَمَّا أَصابَتْكُمْ مُصِیبَهٌٔ قَدْ أَصَبْتُمْ مِثْلَیْها قُلْتُمْ أَنَّی هذا قُلْ هُوَ مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلی كُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ.
آیا چون به شما [در نبرد اُحد] مصیبتی رسید- [با آنكه در نبرد بدر] دو برابرش را [به دشمنان خود] رساندید- گفتید: «این [مصیبت‏] از كجا [به ما رسید]؟» بگو: «آن از خود شما [و ناشی از بی‏انضباطی خودتان‏] است‏.» آری‏! خدا به هر چیزی تواناست‏.
□□□
روایت شده كه مسلمانان در جنگ بدر هفتاد نفر از كفار را كشتند و هفتاد نفر را اسیر نمودند و قرار بود اسرا هم كشته شوند ولی بعضی از اصحاب گفتند: خوب است از آنها فدیه بگیریم و آنها را رها كنیم. در این هنگام جبرئیل نازل شد و عرض كرد:خداوند گرفتن فدا و رها نمودن آنها را به شرط آنكه مسلمین حاضر شوند كه در سال بعد به همان عددی كه از آنها فدا گرفتند، شهید شوند جایز فرمود و پیامبر به اصحاب ابلاغ فرمود آنها قبول كردند و گفتند: فعلاً فدیه را می‌گیریم و قوت پیدا می‌كنیم بعد هم شهید می‌شویم و به بهشت می‌رویم و چون در جنگ احد به عدد همان هفتاد نفر فدیه ای گرفته بودند شهید شدند گقتند: از چه رو این مصیبت به خاطرآن شرط بوده كه قبول نموده بودند.
● آیه ۱۷۲ سوره آل عمران
۱۷۲) الَّذِینَ اسْتَجابُوا لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ ما أَصابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَ اتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِیمٌ.
كسانی كه [در نبرد اُحد] پس از آنكه زخم برداشته بودند، دعوت خدا و پیامبر [او] را اجابت كردند، برای كسانی از آنان كه نیكی و پرهیزگاری كردند پاداشی بزرگ است‏.
□□□
بعد از جنگ احد وقتی پیامبر وارد مدینه شد به دستور جبرئیل از جانب خداوند به مهاجر و انصار خطاب فرمود كه هر‌كس مجروح شده باید با من از مدینه بیرون بیاید و هركس سلامت است در مدینه بماند و اصحاب با زحمت بسیار و با درد شدیدی كه داشتند با پیامبر رفتند تا به محلی به نام «حمراءُالاسد» رسیدند. و لشكر قریش وقتی به سرزمین «روحاء» رسیدند تصمیم به بازگشت به مدینه و غارت آنجا نمودند. ناگاه مردی را دیدند كه از مدینه می‌آمد از او سؤال نمودند كه از پیامبر و اصحابش چه خبر داری؟ او جواب داد: آنها را در حمراءُالاسد دیدم كه جداً در طلب شما بودند. پس قریش تصمیم گرفتند كه عقب‌نشینی كنند و به مكه بازگردند. و به شخصی كه عازم مدینه بود گفتند كه به حمراءُ الاسد برود و به پیامبر بگوید كه قریش لشكری جمع‌آوری كرده و عازم حمله بر مسلمانان شده، او هم قبول نمود و خود را به پیامبر رساند و این خبر را به حضرت عرض كرد. ولی مسلمانان هرچه انتظار كشیدند از آنان خبری نشد؛ پس جبرئیل نازل شد و عرض كرد: خداوند قریش را مرعوب نمود و به محل خود بازگشتند و پیامبر با اصحاب به مدینه مراجعت فرمود و این آیه نازل شد.
● آیه ۱۸۱ سوره آل عمران
۱۸۱) لَقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّذِینَ قالُوا إِنَّ اللَّهَ فَقِیرٌ وَ نَحْنُ أَغْنِیاءُ سَنَكْتُبُ ما قالُوا وَ قَتْلَهُمُ الْأَنْبِیاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَ نَقُولُ ذُوقُوا عَذابَ الْحَرِیقِ.
مسلماً خداوند، سخن كسانی را كه گفتند: «خدا نیازمند است و ما توانگریم»، شنید. به زودی آنچه را گفتند، و بناحق كشتنِ آنان پیامبران را، خواهیم نوشت و خواهیم گفت‏: «بچشید عذاب سوزان را».
□□□
این آیه دربارهٔ یهود است. زمانی كه پیامبر نامه‌ای به آنان نوشت و ایشان را دعوت به خواندن نماز و پرداختن زكات و دادن وام نیكو به خداوند نمود یكی از علمای یهود به نام «فنحاص» وقتی نامه را خواند با لحن تمسخر‌آمیزی گفت: اگر این سخنان راست باشد پس معلوم می‌شود خداوند فقیر است و ما اغنیاء. چون اگر فقیر نبود از ما طلب وام نمی‌كرد و بر خدا به غنی بودن فخر نمودند. پس این آیه نازل شد.
● آیه ۱۸۳ سورهٔ آل عمران
۱۸۳) الَّذِینَ قالُوا إِنَّ اللَّهَ عَهِدَ إِلَیْنا أَلاَّ نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّی یَأْتِیَنا بِقُرْبانٍ تَأْكُلُهُ النَّارُ قُلْ قَدْ جاءَكُمْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِی بِالْبَیِّناتِ وَ بِالَّذِی قُلْتُمْ فَلِمَ قَتَلْتُمُوهُمْ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِینَ.
همانان كه گفتند: «خدا با ما پیمان بسته كه به هیچ پیامبری ایمان نیاوریم تا برای ما قربانیی بیاورد كه آتش [آسمانی‏] آن را [به نشانه قبول‏] بسوزاند.» بگو: «قطعاً پیش از من‏، پیامبرانی بودند كه دلایل آشكار را با آنچه گفتید، برای شما آوردند. اگر راست می گویید، پس چرا آنان را كشتید؟»
□□□
یكی از یاوه‌سرایی‌های یهود این بود كه خدمت پیامبر آمدند و گفتند: خداوند در تورات به ما امر و وصیت فرموده است كه ایمان نیاوریم به كسی كه مدّعی نبوت باشد مگر آنكه معجزهٔ مخصوص به انبیاء بنی‌اسرائیل را داشته باشد و آن معجزه آن است كه وقتی مردم پیشكشی‌های خود را برای تقرب به خداوند نزد او حاضر نمودند دعا كند و آتش از آسمان بیاید و قربانی كسی را كه قبول شده است بسوزاند. اگر چنین معجزه‌ای بنمایید ما ایمان می‌آوریم و چون این مطلب از مفتریات آنها بود و این معجزه با معجزات دیگر پیامبر فرقی نداشت معلوم بود كه غرض آنها دشمنی و لجاجت است، لذا خداوند به وسیلهٔ این آیه به آنها جواب داد فرمود: اگر راست می‌گویید چرا پیامبرانی كه پیش از من آمدند و این معجزه را نمودند مانند حضرت زكریا و فرزندش حضرت یحیی را كشتید.
● آیه ۱۸۶ سوره آل‌عمران
۱۸۶) لَتُبْلَوُنَّ فِی أَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِینَ أَشْرَكُوا أَذیً كَثِیراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ.
قطعاً در مالها و جانهایتان آزموده خواهید شد، و از كسانی كه پیش از شما به آنان كتاب داده شده و [نیز] از كسانی كه به شرك گراییده‏اند، [سخنان دل‏]آزار بسیاری خواهید شنید، و[لی‏] اگر صبر كنید و پرهیزگاری نمایید، این [ایستادگی‏] حاكی از عزم استوار [شما] در كارهاست‏.
□□□
وقتی مسلمانان از مكه به مدینه هجرت نمودند اموال و دارایی آنها در مكه به تصرف مشركان در آمد و خودشان هم در مدینه مورد اذیت و آزار یهودیان این شهر قرار گرفتند. یكی از یهودیان به نام «كعب‌بن اشرف» كه شاعری هجوگو و بدزبان بود همیشه پیامبر و اصحاب ایشان را با اشعار خود مورد توهین و آزار قرار می‌داد تا اینكه پیامبر فرمان قتل او را صادر كرد و به دست مسلمانان كشته شد. این آیه به این موضوع اشاره دارد و مسلمانان را امر به پایداری و مقاومت می‌نماید.
● آیه ۱۸۸ سوره آل‌عمران
۱۸۸) لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ یَفْرَحُونَ بِما أَتَوْا وَ یُحِبُّونَ أَنْ یُحْمَدُوا بِما لَمْ یَفْعَلُوا فَلا تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفازَهٍٔ مِنَ الْعَذابِ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ.
البته گمان مبر كسانی كه بدانچه كرده‏اند شادمانی می‏كنند و دوست دارند به آنچه نكرده‏اند مورد ستایش قرار گیرند، قطعاً گمان مبر كه برای آنان نجاتی از عذاب است‏، [كه‏] عذابی دردناك خواهند داشت‏.
□□□
بعضی می‌گویند این آیه در مورد یهودیانی است كه وقتی آیات تورات را تحریف می‌كردند و اوصاف پیامبر را تغییر می‌دادند و كتمان می‌كردند از این عمل خودشان بسیار خوشحال و خوشنود می‌شدند كه مردم را فریب دادند و در عین حال می‌خواستند كه مردم آنها را دوست خود بدانند. و بعضی می‌گویند این ‌آیه در مورد منافقانی است كه به انواع بهانه‌ها از شركت در میدان جنگ و جهاد سرباز می‌زدند و وقتی مسلمانان از جنگ باز می‌گشتند می‌گفتند: اگر ما فلان عذر را نداشتیم حتماً شما را یاری می‌كردیم و در دل از این عمل خود خوشحال بودند. پس این آیه نازل شد كه گمان مبر آنها برای كفر و ریا و خلف عهد و كتمان حق و دروغ و ترك عبادت از عذاب الهی در امان هستند.
● آیه ۱۹۶ و ۱۹۷ سوره آل‌عمران
۱۹۶) لا یَغُرَّنَّكَ تَقَلُّبُ الَّذِینَ كَفَرُوا فِی الْبِلادِ.
۱۹۷) مَتاعٌ قَلِیلٌ ثُمَّ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمِهادُ.
مبادا رفت و آمد [و جنب و جوش‏] كافران در شهرها تو را دستخوش فریب كند.
[این‏] كالای ناچیز [و برخورداری اندكی‏] است‏؛ سپس جایگاهشان دوزخ است‏، و چه بد قرارگاهی است‏.
□□□
پس از ورود پیامبر به مدینه و ملحق شدن تدریجی مهاجرین به آن حضرت، مسلمانان به تنگی معشیت مبتلا شدند. چون از ترس كفار جرأت مسافرت برای كسب و تجارت نداشتند و در محاصرهٔ شدید اقتصادی قرار داشتند و وسایل زراعت و كشاورزی هم برای آنان مهیا نبود، ولی كفار در كمال رفاه قرار داشتند و در ناز و نعمت به سر می‌بردند و این موضوع به طبع مسلمانان گران آمد و بعضی از آنها می‌گفتند: دشمنان خدا در نعمت و آسایش به سر می‌بردند و ما در گرسنگی و فقر. پس این آیات نازل شد و خداوند خطاب به آنان فرمود:مسلمانان خیال نكنند كفار نزد خدا محبوب‌تر از آنانند و بدانند كه دنیا قابل دوستان خدا نیست و خداوند نعمت دایم برای دوستان خود تهیه نموده و دشمنان خداوند در دوزخ جای دارند.
● آیه ۱۹۹ سوره آل‌عمران
۱۹۹) وَ إِنَّ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ لَمَنْ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْكُمْ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْهِمْ خاشِعِینَ لِلَّهِ لا یَشْتَرُونَ بِآیاتِ اللَّهِ ثَمَناً قَلِیلاً أُولئِكَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ إِنَّ اللَّهَ سَرِیعُ الْحِسابِ.
و البته از میان اهل كتاب كسانی هستند كه به خدا و بدانچه به سوی شما نازل شده و به آنچه به سوی خودشان فرود آمده ایمان دارند، در حالی كه در برابر خدا خاشعند، و آیات خدا را به بهای ناچیزی نمی‏فروشند. اینانند كه نزد پروردگارشان پاداش خود را خواهند داشت‏. آری‏! خدا زودشمار است‏.
□□□
وقتی نجاشی پادشاه حبشه وفات نمود، پیامبر به الهام الهی از این قضیه باخبر شد و به مسلمانان فرمود: یكی از برادران شما در خارج از این سرزمین وفات یافته و از آنان خواست كه برای نماز بر او حاضر شوند و در بقیع، خداوند حجاب‌ها را از پیش چشم پیامبر برداشت و جنازهٔ او را مشاهده فرمود و بر او نماز گزارد و برای او طلب آمرزش كرد. بعضی از منافقان گفتند: محمد بر كسی كه از ترسایان حبشه است نماز می‌گزارد با آنكه او را هرگز ندیده است. پس این آیه نازل شد. و بعضی گفته‌اند این آیه دربارهٔ مؤمنین اهل كتاب مانند عبدالله سلام كه از علماء‌ بزرگ یهود بود و تعداد قابل ملاحظه‌ای از یهودیان و مسیحیان است كه اسلام آوردند.

منبع : به سوی نور