انتخابات هشتم و چالش‌های پیش رو

کارگزاران نظام جمهوری اسلا‌می، یکی از شاخصه‌های مهم وجود مشارکت سیاسی و آزادی در این نظام را برگزاری قریب به ۳۰ انتخابات در طول سه دهه از عمر آن می‌دانند. براساس قانون اساسی، نظام سیاسی ایران در حوزه اجرایی و قانونگذاری و رهبری براساس آرای مستقیم و غیرمستقیم مردم بنا گردیده است.
پارلمان قدرتمند و انتخابات آزاد پارلمانی معیاری برای سنجش دموکراسی در کشورها می‌باشد. تاسیس دارالشورا از اولین خواسته‌های مشروطه‌خواهان ایرانی از آغازین روزهای مبارزه بوده است. دارالشورا یا مجلس در ایران سرگذشت غریبی دارد. گاهی توسط مستبدین و دیکتاتورها به توپ بسته شده، در برخی مواقع منحل گردیده و گاهی با دخالت‌های غیرقانونی و فراقانونی تبدیل به محفلی کاملا‌ تشریفاتی و ثناگو شده و معدود نمایندگان آزادیخواه و مستقل و خردمند آن همچون مدرس‌ها که دغدغه آزادی و منافع ملی داشته‌اند، حبس گردیده و به تبعید رفته و نهایتا جان خویش را بر سر آرمان خود از دست داده‌اند. تفکر و تعمق پیرامون سرگذشت این نهاد درس و عبرت‌های فراوان دارد. شکل‌گیری مجلس در سه مقطع تاریخی قاجار، پهلوی و جمهوری اسلا‌می دارای برخی ویژگی‌های مشترک می‌باشد که به مواردی اشاره می‌شود.
۱) پارلمان در غرب زاییده ساختار سیاسی حزبی می‌باشد. به تعبیر دیگر در پس هر کرسی پارلمان حزبی مشخص با اهدافی تبیین شده ایفای نقش می‌نماید. نظام پارلمانی حزبی دارای دو کارکرد بسیار ارزشمند است. این ساختار از طرفی به قدرتمندشدن احزاب در برابر دولت کمک می‌کند و از طرف دیگر به شکل‌گیری پارلمانی توانمند، بانفوذ و تاثیرگذار می‌انجامد. برآیند این دو کارکرد نهادینه‌شدن دموکراسی و مردم‌سالا‌ری در کشور ما است.
۲) خلا‌ ناشی از ویژگی اول در نظام پارلمانی ایران در طول تاریخ معاصر سبب دخالت بی‌حد و حصر دولت‌ها در تمامی مراحل شکل‌گیری پارلمان اعم از تعیین کاندیداها و کمک به ایشان، دستکاری آرا و تغییر نتیجه انتخابا‌ت، تهدید و تطمیع نمایندگان، کم‌توجهی و بی‌توجهی و نهایتا سعی در تشریفاتی نمودن آن داشته‌اند. نماینده‌ای که فاقد پشتوانه‌های قوی حزبی و مصونیت‌های پارلمانی مقبول جهانی باشد، بی‌تردید قادر به ایفای نقش نمایندگی موکلین خود نیست و برای حفظ و استمرار دوره نمایندگی به ناچار تملق‌گوی دولت حاکم خواهد بود.
نظام جمهوری اسلا‌می بر پایه تفکیک قوا و شعار استقلا‌ل، آزادی، جمهوری اسلا‌می پس از یکصد سال مبارزه با استبداد و دیکتاتوری استقرار یافت. براساس اصل تفکیک قوا تا به امروز هفت دوره چهارساله مجلس شورای اسلا‌می با رأی مستقیم مردم تشکیل گردیده است. در بررسی این هفت دوره نکات مثبت و منفی بسیار بااهمیت و قابل توجهی پیرامون چگونگی شکل‌گیری انتخابات، قوانین انتخاباتی، فضاسازی‌های سیاسی برای انتخابات، نظارت‌های قانونی و فراقانونی و سلیقه‌ای توسط نهادهای قدرتمند انتصابی، حضور نظامیان و نهادهای امنیتی و انتظامی و همچنین عملکرد این دوره‌ها و نقش مجلس در تصمیم‌گیری‌ها و اداره کشور وجود دارد که در این مقال قصد طرح آن نیست. در این نوشتار که در چند قسمت ارائه می‌گردد، مجلس هشتم و چالش‌های پیش‌رو منظور است که تا حد امکان بدان پرداخته می‌شود. جمهوری اسلا‌می در آستانه انتخابات هشتمین دوره پارلمان ضمن برخورداری از فرصت‌های مناسب با چالش‌ها و تهدیدهای داخلی و خارجی مهمی دست به گریبان است که به مواردی اشاره می‌شود. تحولا‌ت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در جامعه ایران سبب شکل‌گیری طبقه اجتماعی متوسطی گردیده که هر روز بر تعداد آن افزوده می‌شود. این طبقه خواهان افزایش آزادی‌های مدنی، عدم دخالت دولت در زندگی شخصی و اجتماعی خود و مشارکت در قدرت سیاسی و اداره کشور می‌باشد.
جنبش‌های اجتماعی بانوان، جوانان، کارگران و... از نمونه‌های قابل ذکر است. رشد شگفت‌انگیز رسانه‌های ارتباط جمعی، از قبیل ماهواره، اینترنت، گسترش سفرهای خارجی ایرانیان و... باعث افزایش تقاضا برای زندگی بهتر، آرامش، رفاه و آزادی‌های فردی و گروهی گردیده است. تحولا‌ت سیاسی، اقتصادی جهانی و منطقه‌ای بالا‌خص پس از ۱۱ سپتامبر و موضوع مبارزه با تروریسم، جنگ متحدین با طالبان و استقرار دولت جدید در افغانستان، سرنگونی دولت بعث عراق و اعدام دیکتاتور آن کشور و پروژه دموکراتیزه‌کردن خاورمیانه از مهمترین چالش‌های پیش‌رو در منطقه می‌باشد. بحران هسته‌ای از مهمترین بحران‌های سیاست خارجی ایران بوده که تاثیرات داخلی و خارجی فراوان در ابعاد گوناگون دارد. حکومت در ایران پس از انقلا‌ب توسط دو جناح سیاسی مصطلح چپ و راست که هر کدام در درون خود گرایش‌ها و سلا‌ئق متعددی دارند، شکل گرفته است. جناح اصولگرا در مقطع کنونی با استفاده از کلیه امکانات در اختیار نهادهای نظامی و امنیتی، شورای نگهبان انتصابی و به شیوه‌های فراقانونی... با تمهیدات فوق و برای ایجاد آرامش و رفاه برای اولین بار توانسته جناح رقیب را منزوی کرده و حاکمیت کاملا‌ یکدستی را به وجود آورده است. برای اولین بار است که حاکمیت یکپارچه و اقتدارطلب که نشان داده رأی مردم را تشریفاتی می‌داند، مجری و ناظر انتخابات گردیده است.

حسن رنجبر

منبع : روزنامه اعتماد ملی