زیرساخت‌های مخابراتی و اطلاعاتی مناطق ESCWA

اهمیت بخش مخابرات در دهه گذشته مورد تاکید فراوانی قرار گرفته است به طوری که در کنفرانس توسعه جهانی مخابرات در "مارس ۱۹۹۸" از بخش مخابرات به عنوان یکی از مهم‌ترین و بهترین بخش‌ها در قرن جدید نام برده شده است. و نیروی تکنولوژیکی ارتباطات در پروسه دمکراسی به عنوان یک قدرت بزرگ برای تنازع جهانی جهت دستیابی به آرامش و توسعه یافتگی مورد تاکید قرار گرفته است. یکی از چالش‌های کشورهای در حال توسعه، یکسان نبودن اطلاعات در دسترس، برای تمام اقتصادها است.
اهمیت بخشیدن به نقش فناوری اطلاعات ۲(IT) در علم اقتصاد در انجمن اقتصادی و اجتماعی سال ۲۰۰۰ باعث تمایز این انجمن از سایر بخش‌ها شده است. بیشترین چالش‌ها بر روی IT در آوریل ۲۰۰۰ در سطح منطقه‌ای شروع شده است. گفتگوهای منطقه‌ای موجب شده فعالیت انجمن‌های اقتصادی و اجتماعی در سطح دنیا شدیدتر شود. این گفتگوها نهادها را برای تهیه گزارش‌های جامع براساس قوانین اتحادیه بین‌الملل برای انتقال دهنده‌های تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات و نقش سیاست‌های تشویقی مرتبط، تشویق‌ می‌کند.
مخابرات یکی از بهترین حمایت‌کننده‌ها و ایجادکننده‌های کارآیی است. با رشد انتظارات از کالاهای الکترونیکی در آینده، نقش IT برای حمایت از تجارت سایر خدمات شدیدا تحت تاثیر قرار می‌گیرد.علی‌رغم این واقعیت که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، پیشرفت سریعی در خدمات مخابرات صورت گرفته، اکثریت عمده مردم دنیا به راحتی به تلفن دسترسی ندارند.
از بیش از ۶۰۰ میلیون خط تلفن دایر در سطح دنیا در سال ۲۰۰۰ تنها ۲۰درصد به کشورهای در حال توسعه تعلق دارد در حالی که این کشورها ۸۵ درصد از جمعیت دنیا را دارند. در سال ۱۹۹۶، متوسط ضریب نفوذ تلفن بین ۷ درصد (کامبوج) و ۹۹ درصد (موناکو) بوده که براساس آن متوسط ضریب نفوذ در سطح دنیا ۳/۱۳ درصد می‌شود که، به نظر می‌رسد یک متوسط گمراه کننده و نادرست است.
کشورهای توسعه یافته با ۱۵ درصد جمیعت دنیا، دارای سهم ۸۱ درصدی در تلفن موبایل، ۹۱ درصد در فاکس و ۹۷ درصد در شبکه اینترنتی می‌باشند.
با توجه به اضافه شدن خدمات جدید دیتا، تصویر و چندرسانه‌ای به زیرساخت‌های جهانی، ضریب نفوذ، گویای چگونگی بخش مخابرات نیست و برای اندازه‌گیری، وضعیت تلفن موبایل، کاربران اینترنت و کامپیوترهای شخصی و در کل برای ارزیابی مخابرات، نیاز به معیارهای مشخصی در سطح منطقه‌ای، ملی و جهانی وجود دارد. نکته قابل توجه این است که، این معیارها برای کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه دارای اختلاف زیادی است.
در سال ۱۹۹۴، حدود ۳ میلیون نفر، که بیشتر آنها در ایالات متحده بودند، کاربران اینترنت بودند. تا پایان سال ۱۹۹۹، حدود ۲۰۰ میلیون نفر در سراسر دنیا از شبکه اینترنت استفاده می‌کردند.
کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که، ممکن است تا سال ۲۰۰۵ حدود یک میلیارد نفر به شبکه جهانی اینترنت بپیوندند.
استفاده از شبکه‌های کامپیوتری و ارتباطی برای تجارت از دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ آغاز شده است. در دهه ۸۰، سازمان بزرگی برای تبادل داده‌های الکترونیکی ۳(EDI) به طور خصوصی شروع به فعالیت کرد. این فعالیت به سرعت در تجارت الکترونیکی مورد توجه قرار گرفت و این در شرایطی است که اینترنت به عنوان یک "آلترناتیو" مناسب برای معاملات تجاری محسوب می‌شود.
تا سال ۲۰۰۱، اینترنت بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار برای بازرگانان ارزش تجاری ایجاد کرده است. منطقه ESCWA در طبقه‌بندی خدمات پائین‌تر از متوسط دنیا قرار دارد. این منطقه از دولت‌های خلیج‌فارس و غیر خلیج تشکیل شده است. در کشورهای عربی و حاشیه خلیج‌فارس اصلاحاتی صورت گرفته است که باعث شده متوسط ضریب نفوذ تلفن آنها بالاتر از کشورهای غیر خلیج باشد.
به استثناء چند کشور در منطقه ESCWA ، حرکت به سمت خصوصی‌سازی و قانون‌زدایی خدمات اولیه آغاز شده است. کشورهای منطقه به خصوصی‌سازی خدمات موبایل و خدمات اینترنت ۴(ISP) مبادرت کرده‌اند اما، همچنان در بسیاری از کشورهای منطقه ESCWA امتیاز انحصاری دولت برای خدمات مخابرات وجود دارد. برخلاف انتظارات، بیشترین پیشرفت‌ها در خدمات مخابرات در مناطق حاشیه خلیج‌فارس صورت گرفته که در این طبقه‌بندی لحاظ نشده‌اند.علی‌رغم تلاش مسئولین در منطقه ESCWA برای کاهش تعرفه‌ها و حذف هزینه‌های تبعیض‌آمیز برای تجار و کاربران داخلی، هنوز هزینه‌های بیشتر خدمات در این مناطق بالا است.
اما با توجه به توافقات مخابراتی WTO کشورها باید برای کاهش تعرفه‌ها (سریع‌تر از روند فعلی) به طور جدی برنامه‌ریزی کنند.
آخرین برآوردها از دسترسی به اینترنت در مناطق دنیا نشان می‌دهد که؛ سهم کشورهای عربی در دسترسی به اینترنت ۵ درصد از کل دنیاست در حالی که جمعیت این کشورها ۴ درصد از کل جمعیت دنیاست.
با این وجود، رشد خدمات موبایل در منطقه ESCWA بیان‌گر پیشرفت‌های صورت گرفته طی سال‌های ۶۹-۱۹۹۹ در این مناطق است هر چند این رشد مثل سایر کشورها و اقتصادهای مشابه نبوده است.
براساس این جدول، کشور مصر ۱۱۵ درصد رشد مرکب سالانه در کاربران اینترنت و ۲۸۷ درصد رشد در مشترکین موبایل داشته است (در سال ۱۹۹۹) با این وجود نسبت به متوسط جهانی از تراکم جمعیت کمتری برخوردار بوده است. دولت عربستان، در سال ۱۹۹۸ با صدور مجوز استفاده عموم از اینترنت، برآورد کرده بود. تعداد کاربران به ۱۴۰ هزار نفر برسد اما با توجه به تعرفه‌های بالا و محدودیت دسترسی، تعداد کاربران در ۱۹۹۹ به ۱۰۰ هزار نفر هم نرسیده بود. بخش مخابرات این کشور نیز پیش‌بینی کرده بود تا پایان سال ۲۰۰۳ تعداد مشترکین موبایل به ۳ میلیون نفر برسد.
عراق در سال ۱۹۸۰ یکی از بهترین شبکه‌های مخابرات را داشته اما در سال ۱۹۹۹ از تمامی کشورهای منطقه عقب مانده است. در سال ۱۹۹۹، کمتر از ۳۵۰ هزار خط تلفن در این کشور در شرایط مناسبی قرار داشت که ضریب نفوذ کمتر از یک را نشان می‌داد در آن زمان برآورد شده بود این کشور به ۱۴۰ هزار خط تلفن دیگر احتیاج دارد و هزینه مورد نیاز برای رشد قابل قبول بخش مخابرات این کشور ۲ میلیارد دلار است.
بخش مخابرات منطقه ESCWA باید با یک حرکت رو به جلو سریع به سمت تامین نیازهای جهانی، دسترسی‌های بدون محدودیت برای عموم استفاده کنندگان گام بردارد. این اقدامات عموما در ابعاد کوچک و متوسط بسیار پراهمیت هستند و منافع زیادی از استفاده از اینترنت و تجارت اینترنتی حاصل می‌شود و در صورت حمایت‌های دولت تجار نیز اعتمادشان به تجارت اینترنتی افزایش خواهد یافت.
مسئولین بخش‌های مخابراتی در منطقه دارای یک سری موضوعات مشترک و قابل بحث هستند. و برای ارزیابی و مقایسه ساختارهای مخابراتی‌شان با دیگر کشورهای منطقه و دنیا، نیازمند به روزکردن اطلاعات خود هستند. بخش بزرگی از اطلاعات توسط (ITU) تامین می‌شود اما با این وجود باید در سطح ملی نیز مشابه سطوح منطقه‌ای پایگاهی برای اطلاعات ترتیب داده شود تا تصمیم‌گیران برای طراحی توسعه بخش مخابرات بتوانند از آن استفاده کنند.
در منطقه ESCWA به بخش فناوری اطلاعات توجه خاصی نشده است. برآوردهای غیررسمی نشان می‌دهد که تراکم کامپیوترهای شخصی در اکثر کشورهای منطقه پائین‌تر از متوسط جهانی است و چند کشور منطقه که دارای تراکم کامپیوتر شخصی بالایی هستند دارای جمعیت خارجی زیادی هستند.
علی‌رغم اهمیت توسعه نرم‌افزاری برای کشورهای در حال توسعه، هیچ یک از کشورهای منطقه نتوانسته‌اند موفقیتی در حد مناطق یا ملل توسعه یافته در صنعت نرم‌افزار به دست آورند.
برای برنامه‌ریزی در سطح منطقه موضوعات زیر مورد توجه قرار گرفته است که در تمامی کشورها برای طراحی یک برنامه توسعه‌ای در بخش مخابرات می‌توان از آن استفاده کرد؛
- نیاز به توسعه شاخص‌های ICT برای کمک به تصمیم‌گیران منطقه در ارزیابی اطلاعات ملی و منطقه‌ای و در ساختار ارتباطی
- اهداف و روش‌های تهیه صنعت نرم‌افزاری در منطقه به عنوان راهی برای سهیم‌ بودن در منطقه و رقابت جهانی
- موضوع کپی‌رایت نرم‌افزاری، که به طور خاصی مورد توجه کشورهای در حال توسعه با سطوح درآمدی کم و متوسط کم قرار گرفته است.
- ماهیت فراگیر فرهنگ جدید اینترنت و تاثیر آن بر فرهنگ مناطق
- حق دسترسی به اطلاعات در حقوق بشر و ارتباط مستقیم با دولت‌های دمکراتیک
- استفاده از ICT برای از بین بردن موانع و کاستی‌های اجتماعی و اقتصادی همچون فقر، بی‌سوادی، بیماری و عدم تساوی‌های اجتماعی و جنسی
-‌ توسعه کاربردها با اثرات فزاینده همچون کاربردهای آموزشی از راه دور، پزشکی تلفنی و کاربردهای تجاری الکترونیکی در ابعاد اقتصادی کوچک و متوسط.

۱. Economic and Social Commission for Western Asia
۲. Information technology
۳. Eiectronic data interchange
۴. Internet Service Provider
مهناز رنجبر

منبع : ماهنامه دنیای مخابرات و ارتباطات