تلاش برای حفظ قدرت

نشست سران هشت کشور صنعتی موسوم به گروه ۸ (G۸) از ۷ تا ۹ جولای ۲۰۰۸ در شهر تویاکو (Toyako) در جزیره هوکایدوی ژاپن برگزار می شود. پیش از نشست سران، نشستها و دیدارهای زیر در ژاپن برگزار شده بود که عبارتند از: نشست وزرای خارجه (۲۷-۲۶ ژوئن، کیوتو)، دیدار وزرای مالیه (۱۴-۱۳ ژوئن، اوزاکا)، دیدار وزرای دادگستری و کشور (۱۳-۱۱ ژوئن، توکیو)، دیدار وزرای انرژی (۸-۷ ژوئن، آموری)، دیدار وزرای محیط زیست (۲۶-۲۴ می در کوبه)، دیدار وزرای کار (۱۳-۱۱ آوریل، نیگاتا)، دیدار وزرای توسعه (اوایل آوریل، توکیو)، دیدار در سطح وزیران در مورد تغییرات آب و هوایی، انرژی تمیز و توسعه پایدار (۱۶-۱۴ مارس، چیبا)، کنفرانس بین المللی توکیو در مورد آفریقا (۳۰-۲۸ می، یوکوهاما). در نشست تویاکو، دیمیتری مدودیف رئیس جمهور روسیه، گوردون براون نخست وزیر بریتانیا و سیلویو برلوسکونی نخست وزیر ایتالیا، برای اولین بار در این نشست شرکت می کنند.
موضوعاتی که در دستور کار نشست سران گروه ۸ در توباکو قرار دارند و مورد بحث و مذاکره قرار می گیرند، عبارتند از; نتایج منفی تغییرات آب وهوا، مشکلات و چالشهای اقتصاد جهانی شامل مسائل مربوط به افزایش قیمت نفت، عدم ثبات در سیستم های مالی در سطح جهان، مشکلات بازار جهانی غذا. بحث تشویق کشورهای در حال توسعه به استفاده از فناوریهای نوین هسته ای -که در کاهش روند گرمای کره زمین و آلودگیهای زیست محیطی بسیار موثر است - با همکاری کشورهای صنعتی از محورهای اصلی اجلاس اعلام شده است. در این نشست، سران گروه ۸ برآنند تا مبالغی خاص را برای برنامه های ویژه ای که قرار است به منظور توسعه آفریقا مطرح شود، اختصاص دهند. همچنین مساله برنامه هسته ای ایران، کره شمالی و انتخابات ریاست جمهوری زیمبابوه نیز مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
مذاکرات وزرای امور خارجه هشت کشور صنعتی در کیوتو در ۲۷-۲۶ ژوئن به منظور آمادگی برای نشست سران این کشورها برگزار شد. در نشست وزرای خارجه گروه ۸، مشکلات موجود جهانی همچون بحران غذایی، آب وهوایی بحث و تبادل نظر شد. چگونگی کمک به بازسازی افغانستان و همچنین تبادل نظر درباره برنامه اتمی کره شمالی، دو موضوع محوری در نخستین روز نشست وزرای خارجه گروه ۸ بودند. وزرای خارجه گروه ۸ در رابطه با برنامه هسته ای کره شمالی نیز ضمن استقبال از اقدام این کشور در ارائه گزارش برنامه هسته ایش، خواهان تسریع مذاکرات شش جانبه برای حل پرونده هسته ای کره شمالی و همکاری کامل این کشور برای تصدیق گزارش فعالیتهای هسته ای خود شدند. اقدام کره شمالی در انتشار جزئیات برنامه هسته ای خود، با واکنش مثبت آمریکا و گروه ۸ روبرو شد. وزرای خارجه گروه ۸ در پایان جلسه روز اول نشست اعلام کردند که قصد دارند کمکهای خود به افغانستان را تقویت کنند. حمایت از افغانستان در زمینه های توسعه اجتماعی و اقتصادی، بویژه در مناطق مرزی میان پاکستان و افغانستان که به عنوان پشت جبهه جنگجویان طالبان به شمار می آید، از مواردی بودند که نمایندگان هشت کشور صنعتی بر سر آن به توافق رسیدند. در همین راستا، حاضران با تصویب ۱۵۲ پروژه به ارزش مالی ۴ میلیارد دلار که برنامه ریزی و پیاده کردن آن به عهده گروه ۸ خواهد بود موافقت کردند. ۸ کشور صنعتی در مقابل از کابل خواستند تا مصمم تر از گذشته با فساد مالی و قاچاق مواد مخدر مبارزه کند. درخواست دیگر این کشورها از افغانستان سازماندهی و برگزاری شفاف و عادلانه انتخابات آتی بود.
وزرای خارجه گروه ۸ در مراسم پیش از شروع جلسه خود اعلام کردند که ایران به تمامی ابهامات و سوالات مطرح شده از سوی آژانس انرژی اتمی پاسخ داده است. همچنین وزرای امور خارجه حاضر در این اجلاس طی گفت وگویی مطبوعاتی اعلام کردند، این یک خواست آمرانه است که از سوی برخی کشورهای ۱+۵ در مورد مساله هسته ای ایران مطرح شده است ولی این مساله باید با معیارهای سازنده «گفت و گو» حل شود. همچنین در جریان جلسه کاری خود به این نکته اشاره کردند، ایران با شیوه ای کاملا مسوولانه و سازنده در منطقه عمل کرده است و این کشور در برقراری صلح در خاورمیانه به خصوص در کشورهای عراق و افغانستان روند مثبتی را طی کرده است.در بیانیه پایان نشست دو روزه وزرای خارجه گروه ۸، از تهران خواسته شده است با آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری کرده و از خواست شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر توقف برنامه غنی سازی اورانیوم پیروی کند.
کشورهای گروه ۸ همچنین از حکومت تهران می خواهند به نحوی سازنده تر و مسوولانه تر بویژه در ارتباط با روند گفت وگوهای صلح در منطقه خاورمیانه و برقراری ثبات در عراق و افغانستان عمل کند. وزیر امور خارجه ژاپن، ماساهیکو کومورا گفت، حاضران در نشست بر سر سیاست دوسویه «گفت وگو و فشار»، به منظور وادار کردن تهران برای توقف فعالیتهای غنی سازی اورانیوم، هم عقیده اند.
گروه ۸ (G۸) از هشت کشور قدرتمند صنعتی جهان تشکیل شده است که عبارتند از:آمریکا، کانادا، ژاپن، انگلیس، آلمان، فرانسه، ایتالیا و روسیه. اهداف کلی گروه ۸، مذاکره و گفت وگو و تصمیم گیری در مورد مسائل جهانی همچون تجارت، اقتصاد و سیاست درسطح جهانی می باشد. گروه ۸ با شعار «ما دور هم جمع شده ایم، زیرا باورها و مسوولیتهای واحدی داریم ... رشد اقتصادی و ثبات اقتصادی ما به پیشرفت و شکوفایی سراسر جهان صنعتی و کشورهای در حال توسعه کمک خواهدکرد... ما مصمم هستیم همکاری مان را ... با تمام سازمانهای بین المللی گسترش دهیم»، کار خود را آغاز کردند.
در پایان جنگ سرد در سال۱۹۸۹ بعد از سقوط اتحاد شوروی سابق، دولت روسیه خواستار پیوستن به این گروه شد که پس از سپری شدن ۹ سال در سال ۱۹۹۸به عنوان عضو پذیرفته شد و گروه مذکور پس از پیوستن روسیه به آن به گروه ۸ تغییر نام داد.اولین نشست این گروه تحت عنوان «کنفرانس اقتصاد جهانی» در کاخ رامبوئیه در پاریس در سال ۱۹۷۵ به دعوت رییس جمهور وقت فرانسه برگزارگردید که در کنفرانس مذکور سران کشورهای آمریکا، ژاپن، انگلیس، آلمان و ایتالیا شرکت کرده بودند.
نشست آنها بیشتر روی بحران نفتی آن سالها می چرخید. این دیدارها سالانه بصورت منظم تکرار می شد و تاکنون ادامه دارد، در هر سال یکی از اعضای این گروه سمت میزبان این اجلاس را که همیشه در ماه می و یا ژوئن برگزار می شود را بر عهده می گیرد. در سال ۲۰۰۶ روسیه برای اولین بار ریاست گروه ۸ را بر عهده گرفت و اجلاس سالانه گروه ۸ در سن پترزبورگ برگزار شد. این ۸ کشور عضو تقریبا دو سوم در آمدهای ناخالص ملی دنیا را به خود اختصاص داده اند ، و ۶۳ درصد اقتصاد جهان در دست همین ۸ کشور قدرتمند است.
گروه ۸ بخاطر به کرسی نشاندن عقایدشان، ایجاد و رهبری کردن اقتصاد نئولیبرال در سطح جهانی دارای نقش فعال هستند. این گروه متشکل از غنی ترین و قدرتمندترین رهبران کشورهای جهان است و بزرگترین سهامداران عمده اقتصاد جهانی نیزبه شمار می روند. نهاد مذکور با ساخت و بافت روسای حکومتها و وزرا، با مشاوران دایمی خود و با جلب بسیار گسترده متخصصان و مبلغان گوناگون در بخش اقتصادی توانسته اند که روابط خود را با نهادهای بین المللی ایجاد کرده و بصورت دایمی به تمام رسانه های گروهی دسترسی داشته باشند.
در آغاز، هدف از تشکیل این گروه فراهم آوردن امکانات برای رهبری جهان بود تا به اتفاق هم بر مخالفین غلبه کنند. با فروپاشی نظام اتحاد شوروی سابق، بحران اقتصاد جهانی، تفکر لیبرال و ویژه جنگ آمریکا علیه تروریسم بار دیگر باعث ایجاد تضادها گردیده و اوضاع جهان را به تشنج کشانیدند.
● پیشینه تشکیل گروه ۸
گروه ۸ که قبل از پیوستن روسیه گروه ۷ خوانده می شد ، یک مجمع بین المللی از حکومتهای کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، روسیه، انگلیس و ایالات متحده می باشد. این کشورها هم اکنون روی هم رفته ۶۵ درصد اقتصاد جهانی را نمایندگی می کنند. به عبارت دیگرکشورهای عضو گروه ۸، ۱۴ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهند در حالی که نزدیک به دوسوم تولید ناخالص داخلی جهان را از آن خود کرده اند.
هرساله کشورهای عضو گروه ۸ ریاست دوره ای گروه را برعهده می گیرند. رئیس گروه ۸ دستور کار سالانه گروه را تنظیم می کند و میزبان نشست سران آن سال گروه است. ریاست گروه ۸ در سال ۲۰۰۸ با ژاپن است که میزبانی و سازماندهی سی و چهارمین نشست سران گروه ۸ را در تویاکو از ۹-۷ جولای ۲۰۰۸ را برعهده دارد.
اندیشه مجمع دموکراسی های صنعتی عمده بدنبال بحران نفتی سال ۱۹۷۳ و پس از آن رکود جهانی و فروپاشی سیستم برتون وودز بوجود آمد. در سال ۱۹۷۴ ایالات متحده «گروه کتابخانه»، یک اجتماع غیر رسمی از مقامات ارشد مالی از کشورهای ایالات متحده، انگلیس، آلمان غربی و ژاپن را ایجاد کرد. والری ژیسکاردستن رئیس جمهور وقت فرانسه، رهبران حکومت های آلمان غربی، ایتالیا، ژاپن، انگلیس و ایالات متحده را به نشست سران این کشورها در کاخ رامبوئیه در پاریس در سال ۱۹۷۵ دعوت کرد. رهبران این شش کشور توافق کردند که هر ساله یک دیدار سازماندهی شده تحت عنوان ریاست دوره ای که گروه شش را تشکیل می داد در ماه می یا ژوئن هر سال برگزار کنند. هدف ازاین نشست ها در آغاز شور و مشورت درباره مسا ئل روز راهبردهای اقتصادی جهان درمیان جمعی کوچک بود در سال ۱۹۷۶ کانادا در دوره ریاست جمهوری جرالد فورد به این گروه پیوست و این گروه با عنوان گروه ۷ شناخته می شد.
اتحادیه اروپایی توسط رئیس کمیسیون اروپایی و رهبر کشوری که ریاست شورای اتحادیه اروپایی را برعهده دارد نمایندگی می شود و در تمامی دیدارها که اولین بار توسط انگلیس در سال ۱۹۷۷ دعوت شد شرکت کرده است. جنگ سرد با فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱ پایان یافت و روسیه دولت جانشین شد. با آغاز اجلاس سران در ناپل ایتالیا در سال ۱۹۹۴ مقامات روسیه دیدارهای جداگانه ای با رهبران گروه ۷ پس از نشست اصلی سران انجام دادند. از آن به بعد این گروه، گروه ۸ یا گروه ۱+۷ شناخته می شود. این امر تا اندازه ای نشانه قدردانی کلینتون از رئیس جمهور روسیه بوریس یلتسین بود که با عزم راسخ اصلاحات اقتصادی در روسیه را دنبال می کرد و در برابر گسترش ناتو به سمت شرق بی طرف باقی مانده بود. این تصمیم بدون مخالف نمی باشد در ۱۸ فوریه ۲۰۰۵ سناتور «جو لیبرمن و جان مک کین» خواهان تعلیق عضویت روسیه در گروه ۸ بودند آنهم تا زمانی که اصلاحات دموکراتیک و آزادی های سیاسی در روسیه توسط رئیس جمهور این کشور تضمین شود. پذیرش روسیه در این گروه به صورت تدریجی انجام شد و ۹ سال بعد در سال ۱۹۹۸ این کشور به عضویت رسمی گروه در آمد. در سال ۲۰۰۶ روسیه برای اولین بار ریاست گروه ۸ را بر عهده گرفت و اجلاس سالانه گروه ۸ در سن پترزبورگ برگزار شد. گروه هشت یک عضو دیگر هم دارد و در حقیقت می توان حتی از گروه ۹ هم سخن گفت. چرا که از سال ۱۹۸۱ رئیس کمیسیون اروپا هم در این اجلاس شرکت می کند. از سوی دیگر گروه ۷ بدون روسیه کماکان به موازات گروه ۸ وجود دارد. زیرا مسکو هنوز به همه نهادهای زیر نظر گروه ۸ راه ندارد، از جمله رایزنی های اقتصادی که گاهی بدون شرکت روسیه انجام می گیرند.
● چشم انداز گروه ۸
در سالهای آغازین نشست سران گروه ۸، گفت وگوها درباره مسائل مالی و موضوعات مربوط به سیاست ارزی، محور اصلی مذاکرات و دیدارها را تشکیل می دادند. در دهه ۱۹۸۰ مسائل سیاست امنیتی بیشتر در کانون توجه قرار گرفتند. از سوی دیگرمسائل مبرم روز مانند حمله اتحاد شوروی سابق به افغانستان یا فاجعه چرنوبیل احساس نیاز به همکاری را تشدید کردند. روح رامبوئیه- گفت وگوهای غیر رسمی در جمعی کوچک- در سایه سازما ندهی نشست های بزرگ به فراموشی سپرده شد. هماهنگ کردن موضوعات گوناگون رفته رفته پیچیده تر شد. امروزه نه تنها سران کشورها با یکدیگر دیدار می کنند بلکه وزرای کشورهای عضو گروه ۸ هم پیرامون مسائل گوناگون به بحث و گفت و گو می نشینند. اقتصاد دیگر موضوع اصلی مذاکرات نیست، بلکه در کنار آن به موضوعات دیگر مانند تغییرات جوی یا تروریسم بین المللی هم پرداخته می شود.
یکی از انتقاداتی که در سالهای اخیر نسبت به گروه ۸ مطرح بوده عدم عضویت کشورهای مهم و تازه قدرت یافته، مانند چین و هند و برزیل و اسپانیا در این گروه است. گروه ۸ که از سال ۱۹۷۷ نشست های سالانه برگزار می کند تنها آمریکا، کانادا، انگلستان، ایتالیا، آلمان، فرانسه و روسیه را در برمی گیرد.
گروه ۸ امروزه دربر گیرنده قویترین کشورهای اقتصادی جهان نیست. هرچند که ۸ کشور عضو تقریبا دو سوم در آمدهای ناخالص ملی دنیا را به خود اختصاص می دهند، ولی مثلا بدون چین، که چهارمین در آمد ناخالص ملی را دارد، این اجلاس کامل نیست. همچنین اسپانیا (که بر اساس در آمد ناخالص ملی جلوتر از کانادا و روسیه قرار دارد) بر شرکت در این اجلاس اصرار می کند. آنگلا مرکل بر این باور است که نباید گروه ۸ به گروه ۱۳ تبدیل شود اما نیکلا سارکوزی عکس این دیدگاه را دارد. با این همه، باید اذعان کرد که بدون همکاری کشورهای یادشده پیشرفت در مسائلی همچون بهبودی آب و هوای زمین، دستیابی به توافق در مورد قوانین تجارت جهانی و حفاظت از حقوق معنوی ناممکن خواهد بود. در همین راستا در اجلاس سال گذشته سران گروه ۸ در هایلینگدام آلمان، برای اولین بار برزیل، چین، هندوستان، مکزیک و آفریقای جنوبی نیز به عنوان مهمان به اجلاس گروه ۸ دعوت شدند. اجلاس امسال گروه ۸ قرار است بر تمایل خود به ادغام بهتر کشورهای مهم و قدرتمندی همچون چین، هند، برزیل، مکزیک و آفریقای جنوبی در تصمیم گیری ها و مسوولیت های بین المللی تاکید بارزتری کند. در این راستا پروسه ای به جریان افتاده است. اما با این وجود گروه ۸ مخالف گسترش اعضای خود و تبدیل آن به گروه ۱۳ است. با توجه به درگیریهای خشونت بار در آستانه برگزاری اجلاس رهبران گروه ۸ در ژاپن, فعلا به دشواری می توان بدون مقدمه انتقادهایی را علیه این اجلاس مطرح کرد.
در دهه ۱۹۷۰، زمانی که کشورهای بزرگ صنعتی توافق کردند دیدارهای منظمی با یکدیگر داشته باشند، مساله صرفا به یک دیدار داوطلبانه محدود می شد. دیدارهای شخصی، تبادل آزادنه افکار بدون اجبارهای ناشی از تنظیم پروتکل های دیپلماتیک و به دور از دوربین ها و میکروفون های رسانه های همه جا حاضر، شاخص اصلی دیدارهای یادشده بود. اما هم اکنون دوره گپ و گفت وگو در پای شومینه به سر آمده است. اینک اجلاس رهبران گروه ۸ دارای دستور کار رسمی است و آنها قصد حل مشکلات جهان را دارند و ضعف اصلی گروه ۸ هم دقیقا همین جاست; آنها می خواهند مشکلاتی را حل کنند که اغلب خود به وجود آورنده آنها بوده اند یا دست کم در ایجادشان سهم داشته اند. نمونه اش، مشکلات آفریقا. نمونه دیگرش، تخریب جو زمین. این فهرست را به راحتی می توان ادامه داد. قدرتهای استعماری سابق و کشورهای فاقد سابقه استعماری که با آفریقا صرفا به عنوان یک منبع مواد خام رفتار می کنند اکنون می خواهند در اجلاس گروه ۸، همچون اجلاس سابق این گروه، برنامه های کمک به «قاره سیاه» را گسترش دهند. و درهمین اجلاس، بزرگترین تخریب کنندگان محیط زیست می خواهند فکری به حال جو زمین بکنند ، ولی وقتی که قول و قرارها کمتر جنبه عملی پیدا می کنند آن وقت پوچی و توخالی بودن آنها اثرات خود را نشان می دهد. آنهایی که در اجلاس گروه ۸ برنامه های بزرگ سرهم می کنند، ظاهرا در پی سرپوش گذاشتن بر تقصیرات خود هستند و همچون جمعی از نخبگان رفتار می کنند که انگار برای جهانیان حرفی برای گفتن دارند. اما جهان نسبت به اولین اجلاس های گروه ۸ تغییرات زیادی کرده است. اکنون دیگر مدتهاست که چین و هند در زمره قدرت های بزرگ اقتصادی جهان قرار گرفته اند، ولی در اجلاس گروه ۸ صرفا به عنوان میهمان حضور دارند. گویی چیزی که روزی درست بوده است همیشه درست خواهد بود. ترکیب شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز به همین گونه، نمونه ای از تلاش برای حفظ قدرت و رفتار ناشی از تفرعن است. حصار بدترکیبی که در تویاکو به دور محل اجلاس گروه ۸ کشیده اند نیز چنین درک و احساسی را در بیننده القا می کند، هر چند که برپاکنندگان آن چنین منظوری نداشته اند. گام بعدی می تواند این باشد که موضوعات اجلاس گروه ۸، در چارچوب سازمان ملل مورد بحث و بررسی قرار گیرد. این موضوعات هم طبعا مسائل جهانی خواهند بود که به همه مربوط می شوند و همگان هم باید آنرا مورد بحث و بررسی قرار دهند، و نه در جمعی که عده ای در اتاق اصلی و در کنار شومینه نشسته اند و بقیه پشت در اتاق. با این حال گروه ۸ قصد دارد که یک مجمع غیر رسمی باشد و در نتیجه فاقد یک ساختار اداری همانند دیگر سازمانهای بین المللی همچون سازمان ملل متحد یا بانک جهانی است. گروه ۸ هیچ دبیر خانه دایمی یا دفاتری برای اعضایش نمی باشد. گروه ۸ دارای فاقد سازمان مدیریتی است و قطعنامه های این اجلاس الزام آور نیست. در مورد آینده گروه ۸ دو امکان وجود دارد: یا کشورهای تازه ای به عضویت این گروه پذیرفته می شوند و عملکردها سازماندهی می شوند که در این صورت برای آن وجود دستگاهی مدیریتی الزامی است یا باید تلاش کرد که فضای غیر رسمی کنفرانس یعنی گفت وگوهای غیر رسمی در کنار شومینه، دوباره از نو، زنده شود. امروزه، در واقع گروه ۸ امروزه تبدیل به باشگاهی از کشورهای صنعتی و قدرت های اقتصادی شده است که در مورد دستور کار موضوعات جهانی تصمیم گیری می کند. بی شک توانایی این باشگاه و گروه در مدیریت موضوعات جهانی می تواند تاثیر و پیامدهای حیاتی و بسیار مهم برای کره زمین داشته باشد.
در بحبوحه بحران جهانی مواد غذایی و انرژی، دیدار سران گروه ۸ در روزهای ۹-۷ جولای در تویاکو با دستور کار وحشتناکی روبروست. دولت فوکودا نخست وزیر ژاپن قصد دارد که توجه ها را به تعهدی بلند پروازانه در مبارزه با تغییرات جوی، خصوصا اجرایی کردن دستیابی به هدف الزام آور کاهش پنجاه درصدی گاز کربن تا سال ۲۰۵۰، معطوف کند. دستور کار توکیو از پشتیبانی قوی اتحادیه اروپا یی برخوردار است. ولی مقامات ژاپنی در مورد همکاری ایالات متحده خوشبین نیستند. پیش از دیدار سران، مقامات کاخ سفید، خصوصا جیمز کانتون رئیس شورای کیفیت محیط زیستی کاخ سفید مخالفت با هر کاهش الزامآور در گروه هشت را ابراز کرده اند. با استدلال به اینکه چنین موافقتی که فاقد در بر گیری الزامآور قدرت های صنعتی در حال ظهورمانند چین و هند باشد بی اثر و بیهوده است، حکومت ایالات متحده تمرکز توجهات را به دیدار اقتصادهای عمده که بنیانگذار آن ایالات متحده بوده و شامل چین، برزیل و هند می شود و همزمان با دیدار ژاپن در جریان است اختصاص داده است.

نویسنده : نادعلی بای

منبع : روزنامه مردم سالاری