از ”هیدالگو“ تا ”دومه‌نش“ با گذر از دوران ژاکه

● نگاهی به مربیان تیم ملی فوتبال فرانسه در ۳ دهه گذشته
نزول بی‌سابقه فرانسه پس از جام جهانی ۱۹۵۸ سوئد، دست‌اندرکاران فوتبال این کشور را به چاره‌اندیشی وادار کرد. در این رهگذر و در سال‌های آخر دهه ۶۰ میلادی، سکان رهبری تیم ملی در اختیار ”رینوس میشل“ اتریشی، یکی از نظریه‌پردازها و مربی‌های نام‌آور اروپا قرار گرفت و در کنار او مربی دیگری به‌نام میشل هیدالگو نیز پرورش یافت که تأثیر این ۲ در فوتبال فرانسه، انکارناپذیر بود. تیم ملی فوتبال فرانسه پس از ناکامی در جام جهانی ۲۰۰۲ و همچنین جام ملت‌های اروپا ۲۰۰۴ اینک با تیمی برآمده از باتجربه‌ها - بزرگانی چون زیدان، نورام، ماکلله و بارنز - که سابقه حضور در ترکیب قهرمان جام جهانی ۱۹۹۸ و جام ملت‌های اروپا ۲۰۰۰ را یدک می‌کشند و ستاره‌هائی مانند آبزی، ویه‌را و ترزگه در کنار جوان‌هائی از جمله مالودا، آبیدال، کوپه، گالاس، سیلوستره و ریبری که در تیم‌های بزرگ اروپائی بازیکن ثابت به حساب می‌آیند، همراه با مربی کم و بیش ویژه‌ای به‌نام ریموند دومه‌نش، در پی آن استکه روزگار درخشان گذشته را تکرار کند. سخن از دومه‌نش پیش آمد گفتنی است او را مردی درون‌گرا، اهل مطالعه، دوستدار هنر به‌ویژه تئاتر می‌شناسند. دومه‌نش چه در دوران بازنگری و چه هنگامی‌که در تیم‌های ملی پایه فرانسه، جوانان و امید به‌عنوان مربی کار می‌کرد و کارنامه خوبی هم از خود برجای نهاده است، از روابط عمومی خوبی با رسانه‌ها برخوردار نبود؛ در واقع او از آن دست مربیانی است که نمی‌خواهد یا نمی‌تواند در دل خبرنگاران جای خاصی باز کند! و به همین خاطر هم از جلسات مطبوعاتی او و یا هنگامی‌که در برنامه‌های رادیو و تلویزیون ورزشی حضور می‌یابد، چیز دندان‌گیری عاید خبرنگاران نمی‌شود. در همین رهگذر چندی قبل که می‌خواست با اعلام قبلی، اسامی ملی‌پوشان فرانسوی را برای جام جهانی ۲۰۰۶ اعلام کند و با وجود اینکه از نظر رسانه‌های فرانسوی، یک رویداد مهم ارزیابی شده بود، دومه‌نش خیلی کوتاه و مختصر و بدون اینکه به ذکر نام بازیکنان بپردازد، در چند کلام دروازه‌بان‌های موردنظر خود را و به‌عبارت دیگر ترجیح دادن بارنز به کوپه را اعلام کرد و بعد باز هم کوتاه و مفید از همگان درخواست کرد که اگر در مورد انتخابش حرف و نظر دیگری دارند، زمان، زمان مناسبی نیست و به‌جای انتقاد از اینکه چرا فلان بازیکن غایب است و دیگری حضور دارد، رفتار و سخن از این پس باید به‌گونه‌ای باشد که تمام بازیکنان با امنیت و آرامش به‌کار خود ادامه دهند. دومه‌نش با بیان اینکه اینک تیم ملی فرانسه مطرح است، نه بود و نبود بازیکن، جلسه مطبوعاتی را ترک کرد و در حالی‌که همگان منتظر بودند تا نام بقیه بازیکنان را از زبان سرمربی تیم ملی بشنوند و موافقت و مخالفت خود را در ارتباط با گزینش او اظهار نمایند، تصویر و نام آنها روی اکران مدار بسته، به نمایش درآمد!
البته چنین رفتاری از سوی دومه‌نش نامنتظره نبود، اما دقایقی بعد مشخص شد با توجه به اختیاراتی که دارد و قراردادی که با یک شرکت بزرگ تلفن همراه منعقد کرده، بازیکنان موردنظر خود را برای استفاده‌کنندگان از خدمات شرکت موردنظر، به‌طور مستقیم اعلام نموده است! به هر حال در توجیه چنین کاری آمده است که جدا از مسائل مالی که مبلغ زیادی به حساب دومه‌نش واریز شده است، سرمربی تیم ملی برای گریز از چالش از خبرنگاران و جلوگیری از حرف و حدیث‌های تخریب‌کننده روح و روان بازیکنان، به این شیوه متوسل شده است.
● هیدالگو، پرچمدار دوران تازه
برای رسیدن به دوران دومه‌نش نگاه گذرائی به‌نام و نشان مربیانی که در ۳ دهه اخیر، روی نیمکت تیم ملی فرانسه نشسته‌اند، مفید به فایده می‌نماید.
در سال‌های نخست دهه ۷۰ میلادی، یعنی دورانی که فوتبال ملی و باشگاهی فرانسه، تنها به افتخارات باشگاه ”رمس“ و عملکرد خوب تیم ملی در جام جهانی ۱۹۵۸ سوئد، یعنی کسب مقام سومی دل‌خوش کرده بود، نسل تازه‌ای از بازیکنان، رفته رفته، خودنمائی می‌کرد و از طرف دیگر مربیانی نیز عنان کار را در دست می‌گرفتند که از انگیزه و خلاقیت زیادی برخوردار بودند. در این میان میشل هیدالگو، یکی از بازیکنان خوب تیم رمس که همراه با کوپا، رودرروی رئال‌مادرید بزرگ در دیدار نهائی جام باشگاه‌های اروپا قرار گرفته و حتی یک بار تیز دروازه قهرمان آن سال‌ها را باز کرده بود، به مربیگری تیم ملی فرانسه برگزیده شد. هیدالگو در کنار توانائی‌های فنی، از روانشناسی رفتار با بازیکنان و برخورد با رسانه‌ها نیز به‌خوبی برخوردار بود. تیم ملی فرانسه با هدایت هیدالگو توانست ضمن گذر از دوران برزخ و نزول در جام جهانی ۱۹۷۸، نام خود را مطرح کند و سپس درمان ۱۹۸۲ با ارائه بازی‌های خوب به مقام چهارم دست یابد.
پس از هیدالگو نوبت به یکی از بازیکنان شاخص سال‌های میانی دهه ۷۰ فرانسه یعنی هانری میشل رسید.
کاپیتان تیم نانت و تیم ملی اگرچه از نظر فنی مربی قابلی بود به‌گونه‌ای که هم‌اینک نیز با ساحل عاج این ادعا را ثابت کرده و راهی جام جهانی شده است - اما به مانند هیدالگو در ایجاد رابطه مناسب با بازیکنان از توانائی بالائی برخوردار نبود. به هر حال تیم ملی فرانسه با رهبری میشل، در جام جهانی ۱۹۸۶ خوش درخشید و مقام سومی جام جهانی ۱۹۵۸ سوئد را تکرار کرد.
پلاتینی برخلاف بکن باوئر، مربی خوبی نبود
ناکامی فرانسه در جام ملت‌های ۱۹۸۸ و سپس مشکلات موجود در دیدارهای مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۰ باعث شد تا یکی از بهترین‌های فوتبال فرانسه، یعنی میشل پلاتینی، درست مانند بکن باوئر بدون گذراندن دوره‌های مربیگری، روی نیمکت تیم ملی بنشیند، اما پلاتینی برخلاف دوران بازنگری خود در کسوت مربیگری ناموفق بود؛ چرا که فرانسه نه تنها راهی جام جهانی ۱۹۹۰ نشد، بلکه در جام ملت‌های ۱۹۹۲ نیز از رسیدن به مراحل پایانی بازماند. از طرف دیگر با وجود اینکه در سال‌های واپسین دهه ۸۰ و آغاز دهه ۹۰، بازیکنان خوبی مانند ”پاپن“، در فوتبال فرانسه بروز کردند، اما تیم ملی این کشور با وجود بزرگانی چون کانتونا و مربی‌ای به‌نام هولیه - که اگرچه بازیکن شاخصی نبود، اما در باشگاه‌های فرانسه عملکرد خوبی بر جای نهاده بود - از راهیابی به جام جهانی ۱۹۹۴ بازماند. گفتنی است فرانسوی‌ها در حالی‌که از ۲ بازی باقیمانده خود، یعنی دیدار با اسرائیل و بلغارستان تنها به یک امتیاز، آن هم در ورزشگاه پارک دو پرنس شهر پاریس نیاز داشتند، در هر ۲ بازی پذیرای شکست شدند، و در نهایت ناباوری از حضور در آمریکا بازماندند.
چگونگی شکست از بلغارستان و به دنبال آن درگیری سخت میان کانتونا و دیگر بازیکن نامی آن دوران (ژینولا) در رختکن، حرف و حدیث‌های باز ماندن از جام جهانی ۱۹۹۴ را صد چندان کرد تا هولیه از مربیگری برکنار شود.
● ژاکه؛ عمل گرا و موفق
”امه ‌ژاکه“ به‌عنوان یکی از اعضاء گروه فنی فدراسیون فوتبال فرانسه، مردی که ضمن آداب‌دانی، به‌عنوان یک عمل‌گرا به ‌نظم و نسق نیز معروف بود، مربیگری تیم ملی را بر عهده گرفت. نخستین کار ”ژاکه“ این بود که با کنار گذاشتن بازیکنان بزرگی از جمله کانتونا و ژینولا ریشه بازیکن‌سالاری را از بیخ و بن برانداخت. طرف شدن ژاکه با بازیکنان بزرگ به‌ویژه کانتونا که نزد مردم و رسانه‌ها بسیار محبوب بود، باعث تیرگی رابطه او با خبرنگاران شد تا جائی‌که حتی با وجود درخشش فرانسه در جام ملت‌های ۱۹۹۶ لندن که با ضربه‌های پنالتی از رسیدن به فینال بازماند، رابطه رسانه‌های فرانسوی هیچ‌گاه با او خوب نشد، به‌گونه‌ای که در جام جهانی ۱۹۹۸ تا هنگام رسیدن به فینال، واژه‌ها و عبارت‌های چندان دوستانه و بامحبتی در ارتباط با ژاکه به‌کار نمی‌بردند.
به هر حال ژاکه با فرانسه به قهرمانی جهان دست یافت و همان‌گونه که گفته بود از مربیگری تیم ملی کنار کشید و به‌کار خود به‌عنوان عضو گروه فنی ادامه داد.
بعد از ژاکه، دستیار او ”روژه‌لمه“ که مردی کم و بیش خجالتی و درون‌گرا بود، تیم آماده و سرحال فرانسه را تحویل گرفت و ۲ سال بعد، فرانسه دومین قهرمانی را در جام ملت‌های اروپا تجربه کرد. ماه عسل رسانه‌ها و فوتبالدوستان فرانسوی با ”لمه“ هنگامی‌ به تلخ‌کامی رسید که تیم اشباع‌شده او که بدون هیچ تغییری به کره رفته بود، با سرافکندگی در همان مرحله اول از گردونه رقابت‌ها خارج شد. ناکامی بزرگ در جام جهانی ۲۰۰۲ باعث شد تا با وجود مقاومت اندکی که لمه از خود نشان داد، از مربیگری به قول معروف ”خلع“ شود!
‌● ”سانتینی“ دست خالی رفت
با توجه به نفوذ پلاتینی در فوتبال فرانسه، ژاکه سانتینی همبازی او در روزگار طلائی سنت ‌اتی ‌ین، به‌جای ”لمه“ روی نیمکت تیم ملی فرانسه نشست. او که با وجود درخشش در ترکیب سنت‌اتی‌ین به خاطر حضور بازیکنان بزرگ در خط میانی از جمله پلاتینی، ژیرس، فرناندز وتیگانا، هرگز شانس پوشیدن پیراهن تیم ملی را به‌دست نیاورد، در عوض به‌عنوان مربی لیمون نخستین قهرمانی را برای این تیم به ارمغان آورد که در پی آن ۴ بار دیگر نیز، البته بدون حضور سانتینی تکرار شد.
سانتینی نیز از جمله مربیانی بود که در مدت حضورش روی نیمکت تیم ملی که بیش از ۲ سال هم طول نکشید، نتوانست تأثیر ماندگاری چه نزد مردم و رسانه‌ها و چه از جهت کسب نتیجه از خود بر جای بگذارد. شکست در مرحله یک‌چهارم نهائی جام ملت‌های اروپا ۲۰۰۴ در واقع پایان کار سانتینی را رقم زد و او در شرایطی که از نظر خانوادگی نیز با مشکل روبه‌رو بود، نیمکت تیم ملی فرانسه را بدون کسب موفقیت به‌سوی لیگ برتر، درست مانند هولیه که به لیورپول رفت، ترک کرد، اما حضور کوتاه‌مدت او در تاتنهام هم با کامیابی همره نبود و پس از آن نیز هنگامی‌که با خداحافظی ”گی‌رو“ از اوسر زمام امور این تیم را به‌دست گرفت، در پایان فصل اخیر، به همکاری‌اش خاتمه داده شد.
● و سرانجام دومه‌نش
با رفتن سانتینی، دومه‌نش با وجود اینکه مربی محبوبی نیست - اما در تمام دیدارهای رسمی با تیم ملی فرانسه رنگ شکست را ندیده است، مگر نتیجه ۲ بر یک مقابل اسلواکی در دیداری تدارکاتی - جانشین وی شد. از طرف دیگر، با توجه به شرایطی که تیم ملی فرانسه در آغاز دیدارهای مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۶ داشت، در نهایت حضور در آمریکا برای دومه‌نش یک موفقیت به حساب می‌آید. در ارتباط با گزینش‌های دومه‌نش نیز گفتنی است با وجود اینکه جای یکی، دو بازیکن به‌ویژه می‌کرد، ژولی و تا حدودی روتن، خالی نشان می‌دهد، اما در مجموع تیم هماهنگ و امیدوارکننده‌ای را در اختیار گرفته است.

منبع : روزنامه ابرار ورزشی