مادر - MOTHER

سال تولید : ۱۹۲۶
کشور تولیدکننده : شوروی
محصول : مژرابپوم ـ روس
کارگردان : فسیه والات پودوفکین
فیلمنامه‌نویس : ناتان زارخی، بر مبنای رمانی نوشته ماکسیم گورکی
فیلمبردار : آناتولی گولوونیا
هنرپیشگان : ورا بارانوفسکایا، ا.پ. چیستیاکوف، آنا زمتسووا و نیکلای باتالوف
نوع فیلم : سیاه و سفید، ۱۸۰۰ متر. صامت


ـ خانواده "ولاسوف" در سال ۱۹۰۵ زندگی نابه‌هنجاری دارند. "پاول" (باتالوف) انقلابی است، مادرش (بارانوفسکایا) زنی معمولی و پدرش (چیستیاکوف) خبرچین پلیس. پدر در جریان کوششی برای درهم شکستن یک اعتصاب تلف می‌شود و وقتی پلیس برای جست‌وجوی مدرکی به خانه "ولاسوف"ها یورش می‌برد، مادر به خیال خود، برای نجات پسرش محل اختفای سلاح‌های انقلابیون را لو می‌دهد...
ـ فیلمی بر مبنای رمان پرآوازه گورکی که به سبک و سیاق فیلم‌های مشهور هم‌دوره‌اش (مثل رزمناو پوتمکین، ۱۹۲۵) سیاسی است و مستقیماً به انقلاب مربوط می‌شود. در عین حال که از تمامی آنها (به‌استثناء آثار الکساندر داوژنکو) شاعرانه‌تر هم هست. مرام حزبی پودوفکین (که تازه در سال ۱۹۳۲ در حزب پذیرفته شد۰ حکم می‌کرد که فیلم متوجه و نگران صفحه به صفحه رمان گورکی باشد. اما پودوفکین و زارخی در اصل مضمون دست بردند و روایتی سینمائی از آن بیرون کشیدند. این همان رویکردی بود که فیلم را از حد یک کار تبلیغاتی صرف بالا کشید و تبدیل به یکی از آثار ماندگار تاریخ سینما کرد. روایت عشق یک مادر به فرزندش و تلاش برای رسیدن به خوشبختی برای خودش، فرزندش و تمام کسانی‌که امیدی در زندگی ندارند در تمام جهان فهمیده می‌شود. اگرچه خود پودوفکین گفته باشد در هر کار هنری، تماشاگر (مشخصاً تماشاگر کارگر) میال است کشمکش تاریخی‌ای که او را به پیروزی کشانده است ببیند. چون از طرفی نیز اعتقاد دارد که بالاتر از هر چیزی، هنرمند باید در جست‌وجوی فضائی وسیع و شاعرانه در دنیای دور و برش باشد. اما موفقیت اصلی پودوفکین در مادر در شیوه استفاده از بازیگرانش به چشم می‌خورد. او از بازیگران حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای به یک نوع بهره‌ می‌برد. از جمله، باراتوفسکایا، باتالوف (که هر دو پس‌زمینه کار در تئاترهای مسکو را دارند) و زمتسووا (همسر روزنامه‌نگار پودوفکین) با روش استانیسلاوسکی به هم‌ذات‌پنداری با نقش‌های خود می‌رسند. در صورتی‌که یک بازیگر غیرحرفه‌ای، ایفاءگر نقش پلیسی که برای جست‌وجو به خانه "مادر" می‌آید، نقش خودش را بازی می‌کند (چون در زندگی واقعی، در دوره تزار، اصلاً پلیس بوده!) رویکرد پودوفکین به نقاشی نیز قابل توجه است. نماهای "مادر" که در فیلم تعدادشان کم نیست، با الهام از نقاشی‌های کنه کولوویتس و پابلو پیکاسو (در دوره آبی نقاشی‌هایش) شکل گرفته‌اند. همچنان که نقاشانی بزرگ نظیر هانری دکا یا ونسان ون‌گوگ (با استفاده از نقاشی راه‌پیمائی زندانیان در محوطه زندان) مدنظر بوده‌اند.