پوتین؛ شطرنج بازی با دو وزیر

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه که در ماه گذشته از سوی هفته نامه تایم به عنوان «مرد سال» انتخاب شد«دیمیتری آناتولویچ مدودوف» را برای جانشینی خود معرفی کرده است. هر چند در نگاه اول همه چیز ساده به نظر می رسد ولی آیا واقعاً پوتین بعد از اتمام دوران ریاست جمهوری اش از قدرت کناره گیری خواهد کرد؟ آیا پوتین که بنابر توصیف «گری کاسپاروف» قهرمان سابق شطرنج جهان سیاستمداری است که با دو وزیر شطرنج بازی می کند خواهد توانست از رویای تبدیل شدن به یک رهبر ملی صرف نظر کند؟
● ‌ پوتین به دنبال چیست
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه استعداد عجیبی در شگفتی سازی دارد. آخرین موردی که وی این استعداد را بروز داد برکناری «میخائیل فرادکوف» نخست وزیر و انتصاب «ویکتور زوبکوف» بازرس اقتصادی ۶۵ ساله گمنام و ناشناخته یی به جای وی بود که از محارم حلقه پوتین محسوب می شود. در روسیه گمان عموم بر آن است که پوتین با جابه جا کردن شخصیت های سیاسی در مشاغل مختلف در واقع در پی آراستن صحنه سیاسی آینده روسیه به صورتی است که رئیس جمهور آینده این کشور فردی مطابق میل و سلیقه وی باشد. این باور عمومی البته باور درستی هم هست. پوتین می خواهد رئیس جمهور آینده که در انتخابات ماه مارس (اسفند - فروردین) آینده برگزیده می شود فرد مورد اعتماد وی بوده و شکل و سیاق فعلی نظام سیاسی را حفظ کند. به همین منظور پوتین می خواهد مدودوف را که هنوز چهره شناخته شده یی برای همه نیست و چندان وجهه یی هم ندارد، با کمک خود به عنوان نخست وزیر به مقام ریاست جمهوری برساند. به گفته کارشناسان در چنین شرایطی انتخابات ریاست جمهوری بعدی روسیه به رفراندومی برای پوتین تبدیل می شود تحت این عنوان که «اگر مدودوف را انتخاب کنید، پوتین را هم دارید،» پشتیبانی پوتین از مدودوف تنها نشانه یی برای مردم روسیه و کسانی که در انتخابات شرکت می کنند، نیست. سناریوی «مدودوف/ رئیس جمهور ـ پوتین/ نخست وزیر» همچنین هشداری برای بخشی از برگزیدگان کرملین است که از ریاست جمهوری مدودوف چندان خشنود نیستند. این یک شایعه پذیرفتنی است که بخشی از نیروهای برگزیده کرملین می خواستند و همچنان می خواهند که پوتین رئیس جمهور باقی بماند. آنها نگرانند که تحت ریاست جمهوری مدودوف نفوذ خود و در نتیجه منافعی که تا به حال کسب می کردند را از دست بدهند. پوتین درست به این گروه مخالفان مدودوف، به گونه یی روشن هشدار می دهد که باید مدودوف را به عنوان رئیس جمهور بپذیرند، چون خود او هنوز قدرت را در دست دارد، منتها به عنوان نخست وزیر. جابه جا شدن نخست وزیران پوتین تا حدودی یادآور کیش قدرت تزارها نیز هست. به باور کارشناسان مسائل روسیه پوتین با این رویه می خواهد بگوید؛ «ما هر آن کس را که مورد رضای ما باشد برمی کشیم، هر آن کس را که بخواهیم کنار می زنیم و رعایای ما راهی ندارند جز آنکه از کارهای ما تعریف و تمجید کنند.» هر بار که این رویه یعنی صدور فرامین پوتینی و اطاعت عامه رعایا تکرار می شود مرام ارباب و رعیتی در عرصه سیاسی روسیه بیشتر ریشه می دواند.
● مدودوف یک اقتدار گرای دیگر
«دیمیتری آناتولویچ مدودوف» ۴۲ ساله دارای دکترای حقوق خصوصی است و از او به عنوان فردی لیبرال، حقوقدانی مجرب و دوست و هم دوره تحصیلی پوتین نام برده می شود. در واقع معرفی مدودوف با امتیازهایی چون معاونت نخست وزیر روسیه، سرپرستی و معاونت شرکت دولتی گازپروم، مدیریت اجرایی طرح های ملی و سوابق مطالعاتی و حقوقی حاکی از ورود کادری جدید، لیبرال و در عین حال ملی گرا و همسو با سیاست های پیشین پوتین به کرملین است. مدودوف با توجه به اینکه سال ها تحت تاثیر تعلیمات سیاسی و اجرایی پوتین بوده، بدون تردید ادامه دهنده راه هشت سال گذشته رئیس جمهور روسیه خواهد بود و در واقع کلید داری کرملین و نقشی اجرایی خواهد داشت تا تصمیم گیرنده. مدودوف همکاری خود با پوتین را از سال های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۶ با برعهده گرفتن سمت کارشناس حقوقی شهرداری سنت پترزبورگ در زمانی که پوتین شهردار این شهر بود آغاز کرد و در نوامبر ۱۹۹۹ به کابینه پوتین راه پیدا کرد و دسامبر همان سال به عنوان معاون سرپرست هیات ریاست جمهوری آغاز به کار کرد. در سال های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ به عنوان سرپرست گازپروم انتخاب شد. پس از چندی تنزل یافت و معاون سرپرست گازپروم شد اما دوباره در ژوئن ۲۰۰۲ ریاست گازپروم را بر عهده گرفت. در نوامبر ۲۰۰۵ مدودوف در کنار سرپرستی گازپروم از سوی پوتین به سمت های معاون اول نخست وزیر و معاون اول رئیس پروژه های ملی منصوب شد.پیش از اعلام حمایت رسمی چهار حزب روسی از مدودوف، از سرگئی ایوانف وزیر سابق دفاع نیز به عنوان جانشین پوتین نام برده می شد اما حمایت این چهار حزب و شخص پوتین از مدودوف که دارای رویکرد اقتصادی و حقوقی است نسبت به ایوانف که فردی نظامی و سیاسی است می تواند نشان دهنده خط مشی آینده پوتین یعنی تداوم سیاست اقتصاد بازار در روسیه باشد. مخالفان معتقدند انتخاب مدودوف که از نزدیکان و دوستان رئیس جمهور روسیه است حکایت از تثبیت قدرت پوتین و ادامه سیاست های او دارد. البته پیش از این برخی گمانه زنی ها حاکی از آن بود که پوتین با تغییر قانون اساسی بار دیگر کاندیدای ریاست جمهوری خواهد شد اما وی با عدم تغییر در قانون اساسی و شرکت نکردن در انتخابات آتی ریاست جمهوری برای سومین بار متوالی در واقع به عنوان ضامن رعایت قانون اساسی در روسیه عمل کرد. از سوی دیگر پتانسیل مدودوف در این است که رئیس جمهور، وزرا و بیش از نیمی از استاندارها پشت او ایستاده اند. حتی رمضان قدیراف رئیس جمهور چچن از نامزدی مدودوف حمایت کرده و او را مرد عمل نامیده است. قدیراف گفته است مدودوف می تواند به انجام اصلاحات در روسیه ادامه دهد و او نماینده شایسته یی برای روسیه در عرصه بین الملل خواهد بود. از سوی دیگر بسیاری از ناظران معتقدند اعلام زودهنگام کاندیداتوری مدودوف بهترین هشدار به غرب مبنی بر تداوم سیاست اقتصاد بازار در روسیه است.با این وجود کاندیداتوری مدودوف برای غرب غیر منتظره بود زیرا تمام کارشناسان غربی معتقد بودند که پوتین کاندیدایی سختگیرتر را از محافل امنیتی و نظامی انتخاب می کند. با این حال این رویداد برای غربی ها اگرچه غیرمنتظره بود اما اتفاقی خوشایند به شمار می رود زیرا مدودوف در شمار مسوولان امنیتی و نظامی روسیه نیست و یکی از مجریان اقتصاد بازار محسوب می شود. پیش بینی ها حاکی از آن است که مدودوف رئیس جمهوری مقتدر خواهد بود و بعید است سناریوهای پیش بینی شده بازگشت پوتین به قدرت که غرب از آنها هراس داشت، اجرا شوند. البته کارشناسان روس می گویند پوتین با حمایت از کاندیداتوری مدودوف، غرب را شگفت زده کرد. در غرب همه منتظر بودند کاندیدایی ضعیف معرفی شود اما پوتین فردی مقتدر، مسوولیت پذیر و مستقل در تصمیم گیری ها را برگزید. می توان این موضوع را این گونه تفسیر کرد که پوتین می خواهد مطمئن باشد سیاست وی در آینده تغییر نخواهد کرد و روسیه همچون حال حاضر به اقتدار و توسعه در تمامی عرصه ها ادامه خواهد داد.

ترجمه؛آزاده علی نیا

منبع : روزنامه اعتماد